Бул аралыкта элдин күнүмдүк акча таап оокат кылган катмары кыйналып жатканын белгилеген айрым депутаттар өзгөчө абалды 15-апрелден ары узартууга болбой турганын айтып чыгышты. Ишкерлер болсо өкмөт өзгөчө абалды толук жокко чыгарбаса да, жумушсуздук күч алып кетпеши үчүн ийкемдүү жолдорду карап чыгууну сунуш кылышууда.
Күнүмдүк тапканына жашагандар кыйналып турат
43 жаштагы Кубат «Дордой» базарында араба түртүп үй-бүлөсүн багат. Өзгөчө абал жарыяланып, базар жабылгандан бери ишсиз отурган Кубат элчилеп дүңүнөн ун-май алууга да чолоосу болбогонун, эгерде 15-апрелден баштап базар кайра ишке кирбесе, балдарын багуу оор болорун «Азаттыкка» айтып берди:
«Бар үмүтүбүз - 15инде ачылат деп эле ишенип турабыз. Мен күн сайын тапкан акчама күнүмдүк тамак-аш алып, бир аз ашырып, батирдин ижара акысын төлөп жашап келгем. Эми болгон акчаны ижара акысына берип койдук. Тамак-аш күн өткөн сайын азаюуда. 15инде ачылбаса, бала-чакамды алып, айылга кеткенден башка аргам калбайт».
Айылында деле Кубат бала-чакасы менен бир туугандарынын үйүнө барат, алар азык-түлүк жагынан каралашат деген ишеничте.
Расмий эмес маалыматтар боюнча күнүмдүк тапкан акчасына жашаган адамдар Кыргызстанда элдин дээрлик тең жарымын түзөт. Адистер бул катмардагы элге жалпы тейлөө тармагында иштегендерди ккошкондо бул көрсөткүч ого бетер көбөйөрүн айтышууда.
Кыргызстанда 15-апрелден кийин өзгөчө абалды узартууга болбойт деп маселе көтөргөн Жогорку Кеңештин депутаты Алтынбек Сулайманов бул элдин жашоо-турмушуна, өлкө экономикасына чоң зыянын тийгизерин «Азаттыктагы» маегинде айтты:
«Күнүнө 300-500 сом, миң сом таап, үй-бүлөсүн баккан жарандарыбыз бүт жумушсуз калышты. Алар үйүндө отуруп, бала-чакасын бага албайт. Мамлекет да аларга компенсация төлөп бере албайт. Ошондуктан өкмөт алардын жок дегенде андан ары кыбырап, тиричилигин кылышына шарт түзүп берүүгө тийиш».
«Бир Бол» фракциясынын лидери 15-апрелге чейин тиешелүү органдар коронавирус жугузуп алган адамдарды карантинге алып, калган жарандардын иштешине шарт түзүлүшү керек деген оюн айтты.
Эпидемиологиялык кырдаалдан улам өлкөнүн экономикасы кыйла жабыркап жатканын өкмөт өзү да мойнуна алууда. Өкмөт башчы Мухаммедкалый Абылгазиев 1-апрелде Жогорку Кеңештин кезексиз жыйынында быйыл бюджетке 30 млрд. сомго жакын акча түшпөй калганы жатканын билдирди. Мындан тышкары АКШ долларынын куну кымбаттаганы да өлкө экономикасын 15% өлчөмүндө жоготууга учуратууда.
Өзгөчө абал ишканалардын жабылышына алып келди
Бул аралыкта 2-апрель күнү Бишкекте «Акун» жана «Бишкек ун комбинаты» аргасыз жабылганын маалымдашты. Алар буга өзгөчө абалдан улам кызматкерлери жумушка келе албай жатканы негизги себеп болгонун белгилешүүдө.
«Агроөнөржай комплексин өнүктүрүү» ассоциациясынын жетекчиси Темирбек Ажыкулов өзгөчө абал учурунда ишканалардын иштеши жөнгө салынбагандыктан, бүгүнкү күндө көп эле ишканалар ишин токтотууга аргасыз болуп жатышканын билдирди:
«Эгерде «Акун» менен «Бишкек ун комбинаты» ишин токтотсо жакында дүкөндөрдө ун калбайт, тартыштык башталат деген сөз. Тилекке каршы, бүгүнкү күнү мындай абал көпчүлүк ишканаларыбызда болуп жатат. Мага аймактардан да чалып атышат, кызматкерлердин ары-бери жүрүшүнө чектөө коюу, өткөрмө кагаз алуудагы бюрократия көп ишканалардын токтоп калышына алып келип жатат. Ошто жем өндүргөн ишканадан чалышты, жумушчулары ишке келе албаганына байланыштуу иш жүрбөй калганын айтышты. Бишкектин ичинде азык-түлүк ташууга кыйла тоскоолдук жаралып жатканы ансыз деле белгилүү. Мындан тышкары жер-жерлерде айылдар өз алдынча блокпостторду коюп алып, элдин, машинелердин ары-бери жүрүшүнө тоскоолдук кылып жатышат. Бул да элди жумуш менен, азык-түлүк жана башка керектүү каражаттар менен камсыз кылууга чоң кедергисин тийгизүүдө. Өкмөт бул маселени да тез арада чечпесе болбойт».
Ал эми Бишкек шаарынын комендатурасы баш калаада азык-түлүк жана коомдук тамактануу тармагында иштеген ишканаларга жалпысынан 2700 өткөрмө кагазы жазылып берилгенин билдирип, муну «жетиштүүдөн да көп» деп баалады.
Учурда өкмөт эл аралык жана жергиликтүү уюмдардын, ишканалардын, кээ бир меценаттардын жардамы менен калктын аялуу катмарына азык-түлүк жагынан жардам берилип жатканын маалымдоодо.
Эмгек жана социалдык өнүгүү министрлиги түрдүү социалдык төлөм, жардам алган 500 миңден ашуун адамга зарыл болгон азык-түлүк: ун, май таратылып жатканын маалымдаган. Ага ылайык, өзгөчө абал жарыялангандан бери аз камсыз болгон үй-бүлөлөр үчүн 5 миң тонна ун таратылууда. Мындан сырткары Дүйнөлүк азык-түлүк программасынын алкагында 536 тонна ун жана 40 тонна өсүмдүк майы берилмекчи. Министрликтин маалыматы боюнча бул жардам жөлөкпулдан тышкары, аз камсыз болгон жарандарга тизме менен таркатылат.
2-апрелде премьер-министр Мухаммедкалый Абылгазиев өкмөттүн жыйынын өткөрүп, «бардык муктаждарды азык-түлүк менен камсыз кылабыз» деп айтты.
Өкмөт башчы коменданттык саат киргенине бир жума болгонун, көпчүлүк адамдарда тамак-аштын запасы бар экенин, бирок аз камсыз болгон үй-бүлөлөрдө азык-түлүк түгөнүп баратканын белгиледи.
«Биз мындай кыйынчылыкка кабылган ар бир үй-бүлөгө кам көрүшүбүз керек. Аз камсыз болгон үй-бүлөлөргө тамак-аш жеткирүү иши башталды. Жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары Эмгек жана социалдык өнүктүрүү министрлиги менен бирге тез арада бардык тизмени кайра карап чыгып, кылдат жана терең талдоо жүргүзүүгө тийиш», - деди ал.
Ошентсе да соцтармактарда өзгөчө абалдан улам жумушсуз, күнүмдүк кирешесиз калган тургундардын акчасы жана азык-түлүгү түгөнүп, жардам сурагандар көбөйүп жатканы байма-бай айтыла баштады.
Өкмөттөгү алмашуу 13 күндө кырдаалды жөнгө сала алабы?
1-апрель күнү президент Сооронбай Жээнбековдун буйругу менен вице-премьер-министр жана саламаттык сактоо министри алмашты. Мурдагы вице-премьер Алтынай Өмүрбекованын ордуна Жогорку Кеңештин депутаты Аида Исмаилова, ал эми саламаттык сактоо министри болуп эпидемиолог адис Сабиржан Абдыкеримов дайындалган. Эки жумага жетпеген убакытта өлкөдө эпидемиологиялык абалды жөнгө салып, өзгөчө абалды токтотууга өкмөттүн мүмкүнчүлүгү жетеби деген суроо туулбай койбойт. Белгилүү дарыгер Калдарбек Абдрамановдун пикиринде, өзгөчө абалды токтотууну тездетиш үчүн бир гана жол - элдин баарын жапырт текшерүүдөн өткөрүү жарайт.
«Кыргызстанда коронавируска чалдыккандар табылганда эле ошол очогу деп саналган аймактар толук карантинге алынды, - деди ал. - Бирок андагы элдин баары жапырт текшерилген жок. Бул биздин бир кемчилигибиз болуп калды. Ошондуктан азыр өкмөт болгон мүмкүнчүлүгүн колдонуп, керек болсо жеке менчик лабораториялардан суранып, элдин баарын жапырт текшерүүгө тийиш. Ошондо гана ооруга чалдыккандар жана соо адамдар так аныкталып, бир жагын толук карантинге алып, калгандарына иштөөгө мүмкүнчүлүк берүүгө болот. Андай кадамдарды кылбай туруп, элди кайра эркин коё берсе, 15 күндөн берки карантиндин бир тыйынчалык пайдасы жок болуп калат».
2-апрелде саат 09:00гө карата Кыргызстанда COVID-19 вирусу дагы беш кишиден табылды. Кыргызстанда ооруга чалдыккандардын жалпы саны 116 адамга жетти. Жалпысынан беш киши оорудан айыкканы кабарланды.
Коронавирус алгачкы жолу өткөн жылы декабрда Кытайдын Ухань шаарында катталган. Кытай бийлиги акыркы жумаларда өлкөдө бул илдет жуккан адамдар кыйла азайганын билдирди. 1-апрелде Бээжин бир сутканын ичинде Кытайдын материк бөлүгүндө вирус жуккан 36 жаңы киши катталганын, алардын 35и чет өлкөдөн келген адамдар экенин кабарлады.
3-апрелдин таңындагы маалыматтарга караганда, дүйнө жүзүндө коронавирус илдети жуккандар миллион адамдан ашып, анын айынан көз жумгандар 53 миң киши болду.
Эскертүү!
«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: кайсы бир саясий партияга, топко үгүттөгөн, же каралаган, бир нече жолу кайталап жиберилген, адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлер жарыяланбайт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер сайтка чыкпайт. Модератор пикирлерди жарыялоо же андан баш тартуу укугун өзүнө калтырат.
