Андрей Суздальцев: Эң оболу Кыргызстанда “мүлктү мамлекеттештирүү болдубу же ал конфискацияландыбы?” деген суроого жооп беришибиз керек. Азырынча бул конфискацияга окшоп турат. Демек, мүлктүн ээсинин эч кандай укугу да, кызыкчылыгы да корголбойт. Ошентсе да, мүлк конфискацияланышы үчүн да, мамлекетке өткөрүлүшү үчүн да соттун тийиштүү чечими болушу зарыл. Ишкана мамлекетке өткөрүлүшү үчүн анын же башка мүлктүн баасы аныкталып-такталат да, ээсине чыгымы төлөнүп берилет. Кыргызстанда мүлктү мамлекеттин карамагына өткөрүүдө бул процедуралардын бири да аткарылбагандыктан, муну “мүлк бөлүштүрүп алуу” деп гана атаса болчудай.
Төрөкул Дооров: Андрей Иванович, эмне үчүн Кыргызстандагы убактылуу өкмөт мындай кадамга барды деп ойлойсуз?
Андрей Суздальцев: Билесизби, мунун баары жакшы иш болбоду. Убактылуу кыргыз өкмөтү өзүнүн декреттери менен гана ишканаларды жеке адамдардан мамлекетке тартып алып жатышы өлкөнүн мыйзам базасы жакшы өнүкпөгөнүнөн кабар берет. Ошол эле маалда кыргыз өкмөтү азыр өтө оор абалда калганын түшүнүшүбүз керек. Ал жакында болгон референдумдан кийин легитимдүү бийликке айланды. Бул өкмөт ишканаларды мамлекеттештирүү саясатын “Бакиевдердин кланына караган ишканаларды мамлекетке кайтаруу” деп атады. Бирок азыр өлкөдө Бакиевдин кланынын таасири дээрлик жок. “Андай болсо өкмөткө муну азыр жасоонун эмне зарылчылыгы бар эле?” деп сураарсыз. Мен “Бул чындап эле Бакиевдин таасирин жоготуу аракети болдубу же өч алуубу?” деп сурагым келет.
Менимче, азыр убактылуу бийлик “Бакиевге каршы” деген ураандын астында саясий оппоненттеринин таасирин азайтып, мүлктү өзүнө жакын адамдардын арасында эле бөлүштүрүп алууну каалап жатат. Эгер бул чын болсо, мен аны натуура чара демекмин. Анткени саясий иштер менен мүлк маселеси ар башкача чечилиши керек. Ишканаларды мамлекетке кайтарууда эч кандай сот болбоду. Ишкананын ээси кайсыл күнөөсү үчүн айыпталып жатканын сот аныкташы керек эле. Ошентсе да, Оштогу, Жалал-Абаддагы окуяларды эске алганда, азыркыдай оор абалда калган өкмөт катуу чараларга барып жатканына деле көз жумуп койсо болот деген мамиле болушу мүмкүн.
Төрөкул Дооров: Бул өңдүү чаралар өзгөчө “түстүү ыңкылаптарды” баштан кечирген өлкөлөрдө болуп жаткандай сезилет. Сиз буга кандай карайсыз?
Андрей Суздальцев: Ооба, бул чын эле ошондой сезилет. Кыргызстанда Бакиев бийликке келгенде да ушундай болгон. Украинадагы ыңкылаптан кийин да ушундай аракеттерди байкаганбыз. Бирок айтаарым - мунун баары жакшы иш эмес. Бул өлкөнүн инвестициялык имиджине катуу сокку болот. Демек, өлкө алдыдагы жылдары сырттан инвестиция күтпөй эле коюшу керек. Кыргызстан үчүн бул өтө маанилүү маселе.
Төрөкул Дооров: Андрей Иванович, эмне үчүн Кыргызстандагы убактылуу өкмөт мындай кадамга барды деп ойлойсуз?
Андрей Суздальцев: Билесизби, мунун баары жакшы иш болбоду. Убактылуу кыргыз өкмөтү өзүнүн декреттери менен гана ишканаларды жеке адамдардан мамлекетке тартып алып жатышы өлкөнүн мыйзам базасы жакшы өнүкпөгөнүнөн кабар берет. Ошол эле маалда кыргыз өкмөтү азыр өтө оор абалда калганын түшүнүшүбүз керек. Ал жакында болгон референдумдан кийин легитимдүү бийликке айланды. Бул өкмөт ишканаларды мамлекеттештирүү саясатын “Бакиевдердин кланына караган ишканаларды мамлекетке кайтаруу” деп атады. Бирок азыр өлкөдө Бакиевдин кланынын таасири дээрлик жок. “Андай болсо өкмөткө муну азыр жасоонун эмне зарылчылыгы бар эле?” деп сураарсыз. Мен “Бул чындап эле Бакиевдин таасирин жоготуу аракети болдубу же өч алуубу?” деп сурагым келет.
Менимче, азыр убактылуу бийлик “Бакиевге каршы” деген ураандын астында саясий оппоненттеринин таасирин азайтып, мүлктү өзүнө жакын адамдардын арасында эле бөлүштүрүп алууну каалап жатат. Эгер бул чын болсо, мен аны натуура чара демекмин. Анткени саясий иштер менен мүлк маселеси ар башкача чечилиши керек. Ишканаларды мамлекетке кайтарууда эч кандай сот болбоду. Ишкананын ээси кайсыл күнөөсү үчүн айыпталып жатканын сот аныкташы керек эле. Ошентсе да, Оштогу, Жалал-Абаддагы окуяларды эске алганда, азыркыдай оор абалда калган өкмөт катуу чараларга барып жатканына деле көз жумуп койсо болот деген мамиле болушу мүмкүн.
Төрөкул Дооров: Бул өңдүү чаралар өзгөчө “түстүү ыңкылаптарды” баштан кечирген өлкөлөрдө болуп жаткандай сезилет. Сиз буга кандай карайсыз?
Андрей Суздальцев: Ооба, бул чын эле ошондой сезилет. Кыргызстанда Бакиев бийликке келгенде да ушундай болгон. Украинадагы ыңкылаптан кийин да ушундай аракеттерди байкаганбыз. Бирок айтаарым - мунун баары жакшы иш эмес. Бул өлкөнүн инвестициялык имиджине катуу сокку болот. Демек, өлкө алдыдагы жылдары сырттан инвестиция күтпөй эле коюшу керек. Кыргызстан үчүн бул өтө маанилүү маселе.
