Тажикстандын элчилигинин алдында нааразылык акциясын өткөрүштү. Алар 29-30-апрелдеги кыргыз-тажик чек арасындагы жаңжалдын кесепетинен жайкын тургундар набыт болгонун билдиришти.
Акцияга катышкандардын бири Сейитбек Усманов бул операция алдын-ала даярдалган деп белгилеп, анын жүрүшүндө оор аскердик техника колдонулганы, жайкын тургундардын мерт кетип, жабыр тартканына көңүл бурду.
Ал АКШнын Конгрессине кайрылып, бул аракеттери үчүн тажик президенти Эмомали Рахмонду жакындарына менен бирге санкция салып, “Магнитский тизмесине” киргизүүгө чакырды.
Буга чейин Германия, Италия, Швейцария, Британия, Канадада жана АКШнын бир катар шаарларында жашаган кыргызстандыктар Тажикстандын дипломатиялык мекемелеринин алдында чек арадагы окуяны айыптап, эл аралык коомчулуктун көңүлүн бурдуруу максатында акциялар өткөн.
Саламаттык сактоо жана социалдык өнүктүрүү министрлиги Баткенде кыргыз-тажик чек арасындагы жаңжалда мерт болгондордун жакындарына жана жабыркагандарга бир жолку төлөнүүчү кенемте тууралуу долбоорду даярдап, коомдук талкууга чыгарды.
Ага ылайык, курман болгондордун үй-бүлөлөрүнө 1 миллион сомдон берилет. Соттук-медициналык экспертизанын корутундусу менен оор жараат алды дегендер 100 миң сомдон алат. Азыраак жараат алгандарга 50 миң, ал эми жарааты жеңилдерге 30 миң сомдон бөлүнөт.
Аркадагы өрт: аткечиликти айыптаган эл
Адам укуктары боюнча эл аралык федерация (International Federation For Human Rights - FIDH) Чыгыш Европа жана Борбор Азиядагы 12 мүчө уюм менен бирге кыргыз-тажик чек арасындагы куралдуу кагылышууда адам укуктарын бузуу фактыларын иликтеп, мындай эскалацияны болтурбоо үчүн эл аралык коомчулукту тезинен чара көрүүгө чакырды.
Федерация кыргыз-тажик чек арасындагы соңку куралдуу жаңжалда эл аралык гуманитардык укуктун жана адам укуктарынын бузулушун иликтөө үчүн БУУнун жана Евробиримдиктин механизмдерин иштетүүгө, Кыргызстанды Эл аралык кылмыш сотунун Рим статутун ратификациялоого үндөдү.
Эл аралык уюм өз билдирүүсүндө карапайым тургундарга туш-келди күч колдонулганына тынчсызданып жатканын билдирген. Оор курал-жаракты жай тургундар жашаган аймактарга колдонуу - жарандардын өмүрүн коркунучка кептей турганын жана аларды колдонууга дүйнөдө тыюу салынарын эскерткен.
Ошону менен катар эл аралык федерация эки тарапты ок атышпоо режимин сактоого, жарандардын коопсуздугуна көңүл бурууга, жабыркагандарды гуманитардык жардам менен камсыздоого, карапайым тургундардын арасындагы жоготууларга жооптууларды иликтөөгө чакырган.
5-майда федерациянын расмий сайтында 28-апрелден 1-майга чейин кыргыз-тажик арасында болгон кагылышууда алдын ала маалыматтарга ылайык эки тараптан 50дөн ашуун адам курман болуп, 300дөн көп адам жаракат алганы, ондогон обьектилер талкаланганы жазылды.
Каза болгондордун арасында эки бала да болгону белгиленген. Уюм 4-майга карата Кыргызстандын 45 миңге чукул, ал эми Тажикстандын 15 миңдей тургуну коопсуз жайларга көчүрүлгөнүн маалымдады.
Президент Садыр Жапаров 6-майда Баткендеги Кулунду жана Орто-Боз айылдарынын тургундары менен жолугушуу учурунда чек ара жаңжалында курман болгондордун үй-бүлөлөрүнө 1 миллион сомдон, ал эми жаракат алгандарга 50 миңден 100 миң сомго чейин кенемте төлөнүп берилерин маалымдады.
Ошондой эле ал кыйраган үйлөрдүн бардыгы акысыз калыбына келтирилерин, курулуш иштери ушул жылдын июнь айына чейин аяктарын белгиледи.
Мындан тышкары Баткен облусу өзгөчө статус алуу менен бир катар жеңилдиктерге ээ болорун, чек ара жаңжалынан жабыркаган тургундардын балдары Ысык-Көлдө реабилитациялоодон өтө тургандыгын кошумчалады.
Президент 5-майда “Баткен облусунун чек арадагы айылдарын калыбына келтирүү жана өнүктүрүү боюнча биринчи кезектеги чаралар жөнүндө” жарлыкка кол койгон.
Кыргыз-тажик чек ара жаңжалында талкаланып, өрттөлгөн имараттарды калыбына келтирүү иштерине бюджеттен 700 миллион сом бөлүнгөнү маалымдалган.