Насыялардын чектелиши жана үстөк пайыздын жогорулашы экономиканын өсүшүнө терс таасирин тийгизери маалым. Бул маселеде Улуттук банктын позициясы кандай?
Улуттук валюта сомдун девальвациясы өлкөнүн акча-насыя саясатына да олуттуу таасирин тийгизди. Өткөн жылда сомдун курсу кескин төмөндөй баштаганда айрым коммерциялык банктар сом менен насыя берүүнү токтотуп койгон.
Быйылкы жылдын башында өлкөдөгү 24 коммерциялык банктын 17си сом менен насыя берүүнү токтоткону жергиликтүү маалымат каражаттарында кабарланган. Бул маалымат кайсы бир деңгээлде тастыкталып, биз байланышкан KIСB, "Росинбанк", "Кыргызстан коммерциялык банкы", "Халык банк", "Байтүшүм" банктары сом менен насыя берүүнү чектешкенин билдиришти. Ал эми "Доскредобанк" жана "Толубай банк" коммерциялык максат үчүн сом менен насыя берилерин, бирок үстөк пайызы 28% тегерегинде болорун билдиришти.
Айрым коммерциялык банктар сом менен насыя берүүгө Улуттук банк тарабынан чектөө киргизилгенин айтышты. Муну сомдун курсун кармоо жана инфляцияны чектөө үчүн киргизилген чара катары кабылдоого болот. Анткени акча базарында накталай акчаны азайтуу менен анын курсунун түшүүсүнө жол бербөө ар бир өлкөнүн улуттук банктары колдонгон чаралардын бири экени маалым.
Бирок Улуттук банктын төрагасы Толкунбек Абдыгулов эч кандай чектөө киргизилбегенин билдирди:
- Бизде Улуттук банк тарабынан эч кандай чектөө киргизилген эмес. Бирок бул жерде жылдын башында дайыма ушундай болот.
Толкунбек Абдыгуловдун айтымында, январда эч ким эч кандай иш кылбай, план түзүү менен алектенет. Февраль, март айларында дыйкандар жазгы талаа жумуштарына даярдык көрө баштаган кезде насыялар бериле баштайт.
Кыргызстандагы коммерциялык банктар ассоциациясынын башчысы Анварбек Абдраев коммерциялык банктардын сом менен насыя берүүнү чектешин сомдун күчүнүн кетүү коркунучу менен байланыштырат. Анын айтымында, коммерциялык банктар сомдун күчтүү девальвация болуп кетишинен чочуп турушат.
Кыргызстандагы ишкерлер болсо сом менен да, доллар менен да бериле турган насыялардын үстөгү абдан жогору деп арызданышууда.
Республикадагы курулушчулар бирикмесинин башчысы Аскарбек Молдобаев бүгүнкү күндө сом менен берилип жаткан насыялардын үстөгү 30% жакындап, ал абдан оор болуп жатат дейт:
- 28-29% деген бул эми чакан насыя компаниялардын үстөк пайызындай болуп жатат да. Бул деген абдан жогору да. Биз үйлөрдүн бир чарчы метрин 800-900 доллар десек, кымбат деп кыйкырып жатышпайбы. Муну менен кайда барабыз? Андай үстөк пайыз менен насыя алсак, анда үйүбүз дагы кымбаттап, аны ким алат? Эч ким алалбайт. Биздин элдин андай төлөө мүмкүнчүлүгү жок да.
Аскарбек Молдобаев, ошондуктан курулушчулар дээрлик банктардан насыя албай калганын кошумчалады.
Өкмөт жыл сайын жазгы талаа жумуштарына "Айылбанк" аркылуу үстөгү 8-10% насыя бөлүп келатат. Быйылкы жылы да андай насыя бөлүнүшү күтүлөт. Бирок өкмөт ишкер чөйрөсүнө жана өндүрүшкө Кыргыз-орус өнүктүрүү фондунан каражат бөлүүнү караштырып жатканы маалым. Экономика министринин орун басары Данил Ибраев өндүрүш тармагына коммерциялык банктар аркылуу 10% тегерегинде насыя каралып жатканын билдирген. Бирок андай насыялар адатта доллар түрүндө берилет.
