Кейінгі жылдары Қазақстанға Қытайдан көшіп келетін қазақтардың саны азайып кеткен. Сарапшылар мұны Пекиннің Шыңжаңдағы мұсылмандарға көрсетіп жатқан қысымымен және Қазақстандағы заңның өзгеруімен байланыстырады.
Жақында Қазақстан билігі "Қытайдың Шыңжаң өлкесіндегі қысымнан қашып, шекараны заңсыз кесіп өттік" деген төрт этникалық қазаққа бір жылға босқын мәртебесін берді. Олар үшін бұл қуанышты жаңалық болды. Әрі қарай не болмақ?
Атамекенге оралған этникалық қазақтарға азаматтық беруді жеңілдететін заңның қабылданғанына бес айдан асса да, шеттен келгендер оны рәсімдеудің әуре-сарсаңы көп екенін айтады. Көші-қон комитеті "бір терезе" қағидаты бойынша "қандастар" қызметін көрсету жаңа жылдан бастап жолға қойылады дейді.
Тарихи отанына оралған этникалық қазақтарға азаматтықты жеңілдетілген тәртіппен беру заңда қарастырылса да, жылдар бойы оған қолы жетпей жүргендер аз емес. Көші-қон мекемесі бұл жайлы сауалға жауап беруге құлықсыз. Заңгер оралмандарға құжат өткізгені туралы анықтама алуды ұмытпауға кеңес береді.
Қазақстанға Ауғанстан мен Сауд Арабиясынан көшіп келген ондаған этникалық қазақ ықтияр хат я оралман мәртебесін ала алмай жүр. Билік олардан сотталмағаны жайлы құжат, қазақ екеніне дәлел сұрайды.
Қазақстанда төтенше жағдай режимі кезінде табыссыз қалғандарға берілетін әлеуметтік көмектен атамекеніне оралған қазақтардың бір бөлігі құралақан қалды. Олар билік талап еткен ықтиярхатты жергілікті шенеуніктердің қырсыздығынан айлап ала алмай жүргенін айтады.
Қазақстан еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі шетелден тарихи отанына оралғандарды "оралман" деп атауды алып тастап, орнына "қандас" сөзін қолдануды ұсынды. Мұны қолдайтындар да, қарсы пікір айтушылар да бар.
Қытайдан қоныс аударған кей қазақтар жарты жылдан бері Қазақстан азаматтығын ала алмай жүргенін айтады. Заң бойынша, шетелде туған қазақтарға Қазақстан азаматтыққа өтініші үш айда қаралуы тиіс.
"Шыңжаңдағы лагерьлерде қазақтар жоқ" дейді Қазақстан сыртқы істер министрлігі. Лагерьде қамауда отырған туыстарының аты-жөнін атап, суретіне дейін көрсеткендер "мұндай мәлімдемеден соң біздің туғандарымыз ескерусіз, іздеусіз қала ма" деп торығады.
Қытайдың Шыңжаң өлкесіндегі қазақтар мәселесін көтеріп жүрген "Атажұрт еріктілері" тіркелмеген қоғамдық ұйымының ісі қалай жалғасып жатыр? Жетекшісі Серікжан Біләштің жауапқа тартылуы ұйым жұмысына қалай әсер етті? Азаттық ұйым белсенділерінен сұрап көрді.
Қытайдағы қысымның себебінен Қазақстанға уақытында қайта алмауына немесе құжаттарының мерзімі өтіп кетуіне байланысты Қазақстан азаматтығын ала алмай жүрген жүздеген адам қыркүйекте парламент көші-қон туралы заңға тиісті өзгеріс енгізеді деп үміттенеді.
2017 жылы қазіргі Нұр-Сұлтанда өткен Дүниежүзі қазақтарының 5-құрылтайында Қазақстанның сол кездегі президенті Нұрсұлтан Назарбаев "Отандастар" қорын құруды тапсырған.
Тағы
