Әлемдегі ең бай 3028 адамның арасында, Forbes нұсқасы бойынша, жеті адам Қазақстанда, негізінен қаржы және тау-кен саласында бизнес жүргізіп, табысқа кенелген. Олардың жиынтық байлығы 39 миллиард долларға жуықтайды. Кейінгі бір жылда олардың активтері 43 пайыз өскен. Өткен 12 айда жетеуінің де байлығы арта түскен.
KASPI АҚЦИОНЕРЛЕРІ АЛПАУЫТТАР ТІЗІМІНДЕ
Forbes Қазақстанның ең бай азаматы деп 55 жастағы Вячеслав Кимді атаған. Ол Kaspi финтех-компаниясының негізін қалаушы және қожайындарының бірі, сонымен қатар компанияның басқарма төрағасы. 2024 жылы оның капиталы 5,8 миллиард АҚШ долларына тең деп бағаланса, қазір 7,1 миллиард долларға жеткен. Сөйтіп Вячеслав Ким Forbes тізімінде былтырғымен салыстырғанда 47 орын көтеріліп, 464-орынға тұрақтады.
Киммен бірге Forbes тізімінде оның бизнес-серіктесі, Kaspi компаниясы басқармасының төрағасы, 49 жастағы Михаил Ломтадзе де бар. Forbes оны Ресейде негізі қаланған Baring Vostok инвестициялық қорының бұрынғы жеке инвесторы деп таныстырған (қазіргі уақытта Baring қорлары Kaspi акцияларының 23 пайыздан астамына иелік етеді). Kaspi-дің 21 пайыздан астам акциясы Ломтадзеге тиесілі.
Компанияның құнды қағаздары Нью-Йорк биржасында сатылады. 2020 жылы Kaspi акцияларын Лондон биржасында саудаласа, 2024 жылы АҚШ-тағы NASDAQ биржасына шығарған.
Ломтадзе Forbes тізімінде былтыр да болған, бірақ ол өзі туып-өскен Грузиядан шыққан миллиардер ретінде аталған. Қазір ол әлемнің ең бай адамдары рейтингінде 597-орында тұр, байлығы – 5,9 миллиард доллар деп көрсетілген.
Михаил Ломтадзе Kolesa Group компаниясына да иелік етеді. Оған қоса, 1887 жылы құрылған Wycombe Wanderers атты ағылшын футбол клубының акцияларының 90 пайызы соның бақылауында. Клуб Бахингемшир графтығы Хай-Уиком қаласында орналасқан.
ҚАЗАҚСТАНДЫҚ МИЛЛИАРДЕРЛЕР ТІЗІМІНДЕГІ ЕҢ ЖАСЫ – БҰРЫНҒЫ РЕСЕЙЛІК КӘСІПКЕР
Қазақстандық миллиардерлер арасында кейінгі бір жылда ең қатты байыған адам – Тимур Турлов. Форбс тізіміндегі ең жас қазақстандық (37 жаста) Турлов Freedom Holding компаниясын басқарады. Былтырдан бері оның капиталы 75 пайыз көбейіп, 5,8 миллиард долларға жеткен. Қазір ол бай адамдар тізімінде 605-орында тұр.
Мәскеуде туып-өскен және Қазақстанда тұратын Турлов 2022 жылы Қазақстан азаматтығын алған. Freedom Holding компаниясының негізін салушы әрі мажоритар акционері. 2022 жылы Ресей әскері Украинаға басып кіргеннен кейін Турлов өз компаниясы Ресей нарығынан кететінін мәлімдеген. Оның холдингі Қазақстанда "Фридом Банк" пен сақтандыру компанияларын бақылайтын "Фридом Финанс" акционерлік қоғамы арқылы жұмыс істейді.
Батыс елдері Ресейдің қаржы институттарына қарсы санкциялар енгізгеннен кейін, Тимур Турловтың банкін Ресей азаматтарына шектеулерді айналып өтіп, карта алуға жәрдемдеседі деп айыптағандар болды. Интернетте ресейліктерге қазақстандық банк карталарын қашықтан қалай ашып, шетелдік интернет-дүкендерде қалай сауда жасауға болатыны жайлы нұсқаулықтар жарияланды. Әлгіндей айыптауларға жауап ретінде Турлов өзіне қарасты банк Ресей азаматтарына қашықтан есепшот ашу қызметін көрсетпейтінін мәлімдеді.
Турлов телекоммуникация секторындағы компанияларға (Freedom Mobile және Freedom Telecom) және онлайн-қызмет көрсететін бірнеше ұйымға иелік етеді. Ол Chocofamily интернет-сауда холдингінің үлесін сатып алған, азық-түлік, сусын, тұрмыста пайдаланылатын химия және үй тауарларын жеткізу қызметін көрсететін Arbuz Group онлайн-супермаркетіне инвестиция салған. Бұған қоса, бірнеше медиа ресурс соның бақылауында деп айтылады.
Бұрынғы ресейлік азамат қазір Қазақстанның шахмат федерациясын басқарады, Қазақстанның футбол федерациясы атқару комитетінің мүшесі, сондай-ақ Freedom QJ League жасөспірімдер футбол лигасының негізін салушы әрі қамқоршылар кеңесінің төрағасы.
Турлов алғаш рет Forbes рейтингіне 2021 жылы енген. Ол кезде байлығы 2,1 миллиард доллар болса, кейінгі төрт жылда капиталы 2,7 есе өскен.
ТАҒЫ БІР КИМ
"Қазақмыс" металлургия компаниясы мен RBK Bank-тың иесі, 64 жастағы Владимир Ким биылғы Forbes тізімінде 620-орынға жайғасқан. Былтыр оның активтері 3,6 миллиард доллар болған еді, биыл 5,7 миллиард долларға жетіпті.
Оның иелігіндегі тау-кен компаниясы Павлодар облысындағы Бозшакөл және Шығыс Қазақстан облысындағы Ақтоғай ашық кен орындарын, Шығыс Қазақстандағы үш жерасты кенішін, Қырғызстандағы Бозымшақ алтын-мырыш кен орнын игеріп жатыр.
Кейінгі айларда "Қазақмыс" компаниясының Қазақстандағы кәсіпорындарында адам өліміне апарып соққан бірнеше төтенше оқиға болды. 17 ақпанда Ұлытау облысындағы "Жомарт" шахтасында жеті адам қаза тапты . Үкімет бұл қайғылы оқиғаға толығымен жұмыс беруші кінәлі деп хабарлады. "Қазақмыс" 12 шахтасы мен төрт фабрикасының жұмысын тоқтатқанын мәлімдеді.
ЭКС-ПРЕЗИДЕНТКЕ ЖАҚЫН МИЛЛИАРДЕРЛЕР: ҚҰЛЫБАЕВТАР МЕН ӨТЕМҰРАТОВ
Динара және Тимур Құлыбаевтар биыл Forbes тізімінде 673-орында тұр. Былтыр олар 612-орында еді. Ерлі-зайыпты екеуінің жиынтық байлығы 10 миллиард доллардан асады.
Қазақстанның бұрынғы президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың қызы мен күйеубаласы елдегі ең ірі коммерциялық банк – Халық банкінің бақылау пакетіне иелік етеді, оған қоса меншігінде мұнай өндіру, құрылыс, сауда және басқа салаларда жұмыс істейтін компаниялар бар.
Қаңтар оқиғасынан кейін (2022 жылдың басында үкіметке қарсы жаппай наразылықтар дүрбелеңге ұласып, президент Қасым-Жомарт Тоқаев күш құрылымдарына ескертусіз оқ атуға бұйрық берді, ресми дерек бойынша, Қанды Қаңтарда кемінде 238 адам қаза тапқан), Нұрсұлтан Назарбаевтың ықпалы әлсіреп, оның туыстары маңызды лауазымынан айырылды. Экс-президенттің күйеубаласы Тимур Құлыбаев "Атамекен" кәсіпкерлер палатасының президиум төрағасы қызметінен кетті.
Кейін мемлекеттік органдар бұрынғы президенттің күйеубаласының компанияларына қарсы талап-арыздар берді. Құлыбаев мұнай өңдеу және сату қызметімен айналысатын Petrosun компаниясындағы және "Сұйылтылған мұнай газын сақтау паркі" жобасындағы үлестерінен айырылды.
Билік Құлыбаевтың фирмалары Алматының элиталық аудандарындағы жер учаскелерін заңсыз алған деп, сотқа жүгінді.
Бірақ осындай қиындықтарға қарамастан, 58 жастағы Құлыбаев пен оның 57 жастағы зайыбының байлығы өскен. Кейінгі бір жылда екеуі 600 миллион доллар табыс тапқан: 2024 жылы америкалық журнал ерлі-зайыпты Құлыбаевтардың жиынтық капиталы 10 миллиард долларға тең деп бағаласа, биыл ол 10,6 миллиард долларға жеткен, яғни әрқайсы 5,3 миллиард долларға ие.
Нұрсұлтан Назарбаевтың жақын төңірегіндегі тағы бір адам – оның көп жылғы серігі, бұрын президенттің іс басқарушысы болған 67 жастағы Болат Өтемұратов та әлемдегі ең бай адамдар қатарына енген. Қазір Forbes тізімінде 979-орында тұрған оның байлығы – 3,7 миллиард доллар деп көрсетілген.
Өтемұратов алғаш рет Forbes тізіміне 2007 жылы, қазақстандық АТФ Банкін италиялық UniCredit тобына 2,2 миллиард долларға сатқаннан кейін енген. Оны сол кезде "Қазмырыш" металлургиялық компаниясының иесі деп атаған еді, бұл активті ол 2021 жылы Glencore компаниясына 1,4 миллиард долларға сатты. Бұрын лауазымды қызметтер атқарған Өтемұратов қазір Forte Bank-ке, сондай-ақ Burger King тағам мейрамханалары франшизасына иелік етеді.
Болат Өтемұратов әртарапты бизнес жүргізеді. Оның Global Development компаниясы Астанадағы Talan Towers және Алматыдағы Park View Office Tower, Prime Business Park бизнес орталықтарын басқарады. Миллиардердің телекоммуникация компанияларында, пайдалы қазбалар өндіретін кәсіпорындарда және оқу орындарында үлесі бар. Сондай-ақ, Астанадағы Ritz-Carlton, Венадағы Ritz-Carlton, Мәскеудегі Carlton, Ақмола облысындағы Rixos Borovoe қонақүйлері де Өтемұратовқа тиесілі.
ӘЛЕМДЕГІ ТРЕНДТЕР
Биылғы Forbes рейтингінде жиыны 3028 адам бар, бір жыл бұрынғымен салыстырғанда тізімге 247 адам қосылған. Олардың жиынтық байлығы 16,1 триллион доллардан асады, былтырғыдан 2 триллион долларға көп.
1987 жылы Forbes журналының алғашқы рейтингінде жиынтығы 140 миллиардер болған, ал 30 жылдан кейін олардың саны екі мыңнан асып отыр.
АҚШ ең көп миллиардері бар ел саналады – 902 адам. Одан кейін Қытай (516 адам, Гонконгті қоса алғанда) және Үндістан (205 адам) тұр.
Forbes журналы Tesla компаниясының акционері, зымыран жасайтын SpaceX компаниясының құрылтайшысы және xAI деп аталатын жасанды интеллект стартапының негізін салушы, америкалық кәсіпкер Илон Маскті әлемдегі ең бай адам деп атады. Оның байлығы – 342 миллиард долларға тең.
Екінші орынға Meta компаниясының иесі Марк Цукерберг жайғасса, үшінші орында – Amazon интернет-дүкенінің негізін салушы Джефф Безос, төртінші орында – бағдарлама шығаратын Oracle компаниясының негізін қалаушы Ларри Элиссон тұр.
Былтыр әлемдегі ең бай адамдар тізімін бастаған Louis Vuitton Moët Hennessy компаниялар тобының президенті әрі бас директоры Бернар Арно биыл бесінші орынға сырғыған.
