АЗАПТАУ ҚҰРАЛДАРЫ
Ақпанның 4-күні, ауа райының қолайсыз болғанына қарамастан, Алматыдағы «Қарағай саябағына» жиналған «Ар.Рух.Хақ» қоғамдық ұйымының өкілдері азаптауға қарсы арнайы акция өткізді.
Адамды қинап, азаптаудың қатігез түрлері Қазақстанның жазалау институттарында әлі де кездеседі деген ұйым өкілдері, бұл мәселені қоғам болып шешу керектігін айтты.
– Біздің акцияның негізгі мақсаты – қоғамды ақпараттандыру. Сол себепті біз бүгін біздің полицейлер азаптау кезінде жиі қолданатын
Адамзат жадында қорқынышты түстей қалған жазалаудың сұмдық түрлері, қор өкілдерінің айтуынша, күні бүгінге дейін сол күйінде қалған. Адамды қинаудың небір түрлерін меңгерген жабық мекеме қызметкерлері өз мақсатына жету үшін үтік, ине, арқан, кісен, целлофан, бокс қолғаптары сияқты заттарды пайдаланады, дейді қоғамдық ұйым өкілдері.
– Алматыдағы «Шаңырақ» оқиғасы кезінде 25 адам ішкі істер басқармасының қамауында отырды. Дәл сол кезде олар өздерін қинаған кезде тырнақтарының көбесіне ине сұғу сияқты тәсілдердің қолданылғандаығын айтты.
Бұл өте кеңінен таралған әдіс. Міне, кісен. Бұл қылмыскерлерді ұстау үшін ғана қолданылмайды, сонымен қатар ұсталған адамдарды осы кісенмен батареяға байлап, оларға тамақ бермей, аш ұстап, таза ауаға шығармай, қинау үшін қолданады, – деді Бақытжан Төреғожина.
БИЛІКТІҢ ЕСКЕРТУІ
Қоғамдық ұйым белсенділері шара өткізілген жерге келгендерге «Азаптауға жол жоқ!» атты кішігірім кітапшалар таратты. Кітапшалардың бір бөлігі осы шараны сырттай бақылап тұрған полиция өкілдеріне де табыс етілді.
Акцияның ортасына таман Алматы қалалық әкімшілігінің ішкі саясат бөлімінің бастығы Бауыржан Иманғали келіп, шара рұқсат
– Жалпы бұл рұқсат етілген шара. Мен мемлекеттік органның өкілі ретінде ескерту жасауым керек. Егер де осы шара әрі қарай шеруге немесе жиналысқа айналып кететін болса, бұл заңсыз әрекет болып есептеледі.
Өйткені, заңның («Қазақстан Республикасында бейбіт жиын, митинг, шеру және демонстрацияны ұйымдастыру мен өткізу тәртібі туралы» заң – Азаттық.) үшінші бабында нақты айтылған: жергілікті атқарушы билік органдарына ұйымдастырушылардан арнайы хат келуі керек деп. Өйткені, бұл ашық жерде өткізіліп отыр. Сондықтан кез-келген шараны өткізердің алдында жергілікті атқарушы органның өкілдері келіп, түсініктеме береді, – деді Бауыржан Иманғали.
Аталмыш акцияны өткізу үшін әкімшіліктен арнайы рұқсат алған қоғамдық ұйымның жетекшісі Бақытжан Төреғожина құқыққорғаушы ұйым ретінде құқығының бұзылып отырғанын айтады.
– Іс жүзінде біздің қордың жұмысына шектеулер жасалады. Маған үнемі «өткізсең жабық ғимаратта өткіз, ал ашық жағдайда арнайы рұқсат керек» деп «түсіндіруге» тырысады. Мен оларға құқыққорғаушы ұйым ретінде ашық акциялар өткізуге біздің құқығымыз бар екенін айтып, қаншама рет дәлелдеуге тырысумен келем, – дейді Бақытжан Төреғожина.
ҚАҒАЗДА БАР, ҚОЛДАНЫСТА ЖОҚ
Қазақстан азаптауға қарсы БҰҰ-ның конвенциясына 1998 жылы қол қойды. Тәуелсіз сарапшылар елде азаптауға қарсы күрес мақсатында қажетті құжаттар қабылданғанымен, іс жүзінде жағдай мүлде басқаша деген баға береді.
– Азаптауға қарсы күрес мақсатында заңнамалық тұрғыда Қазақстан қандай да бір қадамдар жасады. Қылмыстық кодекске адамды
Соңғы 3-4 жылда аталмыш бап бойынша небәрі 15 адам айыпталған. Оның ішінде нақты жазаланғандары үш-төртеу ғана. Ал бір жылдың ішінде адам құқығын қорғау бюросына Қазақстан бойынша азаптауға ұшырағаны жөнінде азаматтардан 1000-ға тарта арыз-өтініш түскен.
Қарап отырсаңыз, айырмашылық бар. Адамның ар-намысын қорлайтын азаптау әдістерін қолдану, қатаң жазалау іс жүзінде біздің күштік құрылым өкілдерінің күнделікті қолданатын тәсілдеріне айналды, – дейді адам құқығын қорғау бюросының маманы Андрей Гришин.
Құқыққорғаушының айтуынша, түрмелердегі қысым қолдану жағдайына қатысты бақылау жасауды қолына алған Қоғамдық қадағалау комиссияның мүмкіндігі қазіргі таңда өте шектеулі.
– Біріншіден, мұндай фактілерді айтудан сотталушылардың өздері қорқады, айтқан күнде де оны дәлелдеу өте қиын. Тіпті, сотталушыларға да зияны тиіп кетуі мүмкін. Сол себепті ең алдымен жүйе өзгертілуі қажет, – деп санайды ол.
Осыдан 26 жыл бұрын, 1984 жылы ақпанның 4-і күні, БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы азаптауға тыйым салу туралы Конвенцияны қабылдады. Содан бері бұл күн азаптауға қарсы күрес күні болып аталып келеді.
«Ар.Рух.Хақ» қоғамдық ұйымының белсенділері өткізген акция туралы видео
