Сям’я расейскага апазыцыянэра Барыса Нямцова, расстралянага ў Маскве 10 гадоў таму, падзялілася з тэлеканалам «Настоящее время» прыватным відэа, на якім яго маці дзеліцца ўспамінамі пра сына.
Відэа было зьнята дачкой Нямцова Жаннай у 2023 годзе, у апошнія месяцы жыцьця ягонай маці. Гэта дае ўнікальную інфармацыю пра чалавека, які падняўся да вяршыні расейскай палітыкі пры Барысу Ельцыну, перш чым стаць вядомым крытыкам прэзыдэнта Ўладзіміра Пуціна.
Дзяўчаты называлі яго «паважным»
«Настаўнікі ў школе яго любілі. Дзяўчаты называлі яго «паважным», — расказвае на відэа Дзіна Нямцова. Яна сама памерла ва ўзросьце 96 гадоў у лютым 2024 году.
Яна малюе карціну таленавітага хлопчыка, які вырас са сьціплага пачатку.
«Яму было вельмі цяжка працаваць дома. У яго было маленькае месца на кухні, але заўсёды нехта замінаў ягонай працы. Часам, калі яму трэба было знайсьці месца для працы, ён зачыняўся ў ванным пакоі».
Нямцоў вырас у Горкім, які пасьля распаду Савецкага Саюза быў перайменаваны назад у Ніжні Ноўгарад, і вывучаў фізыку ў гарадзкім унівэрсытэце.
«Ён крытычна ставіўся да таго, што адбываецца ў краіне, — кажа Дзіна. — Гэта было ў часы [савецкага кіраўніка Леаніда] Брэжнева, калі Барыс ужо ведаў, што адбываецца».
Але менавіта пры пазьнейшым савецкім лідэру Міхаілу Гарбачову Нямцоў стаў палітычна актыўным. Гарбачоўская палітыка галоснасьці і перабудовы зьмяніла палітычны клімат у краіне, даўшы людзям магчымасьць выказвацца.
Палітычнае абуджэньне
«Мы пачалі сачыць за палітыкай, калі пачалася перабудова. Я магу сказаць, што гэта быў той момант, калі ён прыйшоў у палітыку», — кажа маці.
Нямцоў зрабіў пасьпяховую кар’еру ў хаатычных умовах постсавецкай Расеі 1990-х гадоў, урэшце дасягнуўшы пасады віцэ-прэмʼера пры Ельцыну.
А калі Ельцын прызначыў Пуціна сваім пераемнікам, Нямцоў стаў рэгулярна выходзіць на вулічныя акцыі пратэсту супраць новага, аўтарытарнага павароту Крамля.
«Пуцін — чэкіст з савецкімі манэрамі», — сказаў ён у адным з інтэрвію.
Нямцоў быў галоўнай фігурай, якая надавала расейскай апазыцыі, якая ўсё больш апыналася ў аблозе, твар з сусьветным прызнаньнем і павагай. У заходніх сталіцах яго асацыявалі з абяцаньнем новай, дэмакратычнай Расеі пасьля дзесяцігодзьдзяў камунізму.
Калі ён быў забіты ў 2015 годзе, гэта было расцэнена як палітычнае забойства. Пяцёра чачэнцаў былі асуджаныя за заказное забойства, але расейскія праваахоўныя органы ні разу не прыцягнулі нікога да адказнасьці за заказ.
У 2016 годзе маці напісала, што апошні раз бачыла яго ў сьнежні 2014 году.
«Ён выглядаў худым і расьсеяным, — сказала яна. — Мне проста ў галаву не прыходзіла, што ўсё так небясьпечна».
