Ліхаманка Эбола — адна з самых сур’ёзных навалаў 2014 году. Аўтарытэтны амэрыканскі часопіс «Time» нават прызнаў «Чалавекам году» абагульнены вобраз змагара з эпідэміяй у краінах Афрыкі. А як ставяцца да хваробы жыхары «чорнага кантынэнту», а таксама тыя, хто дапамагае тамтэйшым жыхарам пераадолець шматлікія праблемы? Зь беларускімі студэнтамі, якія працуюць з валянтэрскай місіяй у Камэруне, пагутарыў Ігар Карней.
«Некаторыя бацькі кажуць, што ім дзіцё ўвогуле не патрэбнае»
Два дзясяткі гадоў у камэрунскай сталіцы Яўндэ працуе дабрачынная місія Foyer St. Dominique, якую заснаваў польскі дамініканец Дарыюш Гадавы. Асноўны занятак — адукацыя і выхаваньне бедных дзяцей узростам ад трох гадоў. Ад лета айцу Дарыюшу дапамагаюць беларускія валянтэры Арцём Ткачук і Марта Бекіш, студэнты ўнівэрсытэту Адама Міцкевіча ў Познані. Маладыя людзі прыехалі на год, за сьпінай — першыя 2,5 месяцы побыту. Цікаўлюся ў Арцёма, што ўвогуле ўяўляе сабой «дзіцячы прытулак».
«Ну, як „прытулак“? У нас тут нон-стоп жывуць 30 дзяцей, трапілі сюды па-рознаму. Калі шчыра, за гэтыя месяцы мы самі да канца не асэнсавалі ўсіх нюансаў, бо тут прынцыпова іншыя сямейныя адносіны. Дагэтуль існуе палігамія, зусім іншае стаўленьне з боку маці, бацькі — цэлая тэма для размовы. У кагосьці бацькоў няма ўвогуле, некаторыя бацькі кажуць, што ім дзіцё не патрэбнае. То бок, хтосьці ня хоча выхоўваць дзіцё, хтосьці ня лічыць важным, каб сын ці дачка хадзілі ў школу: тут ёсьць дзьве 12-гадовыя дзяўчынкі, якія ня ўмеюць ні пісаць, ні чытаць. Айцец прыходзіць у такія сем’і і кажа: давайце ваша дзіця, хоць будзе хадзіць у школу. І людзі аддаюць. Таму ў кожнага свая гісторыя, за прамінулы час проста ня ўсе яшчэ вывучылі. Але яны амаль усе — ці стрыечныя браты і сёстры, ці крэўныя, калі маці адна, а бацькі розныя. Усё перамешана, эўрапейцу досыць цяжка ўсё зразумець і ўлавіць. Але такіх дзяцей, у каго не было б ні бацькі, ні маці, мала, адзінкі. У асноўным тыя, ад каго бацькі адмовіліся ці каго ўзялі, каб маглі хадзіць у школу, каб забясьпечыць ім быт і нармальнае жыцьцё», — кажа Арцём Ткачук.
А ці лёгка прайшла акліматызацыя? Не сакрэт, што эўрапейцам досыць складана прыстасавацца да нязвыклых умоваў жыцьця пад вечным сонцам у зэніце. І калі ўжо пакутуюць абарыгены, наўрад ці лёгка ўратавацца беламу чалавеку:
Як толькі белы пачынае хварэць, раяць адразу ж піць антымалярыйныя лекі
«Усё тут нармальна. Гэта людзі ў Беларусі, пэўна, пабачаць нейкія дзьве перадачы пра апошнія падзеі — і цяпер перажываюць: як там тая Афрыка? Насамрэч спакойна, хоць праз пэўныя этапы трэба прайсьці. Калі прыехаў, то дзесьці праз тыдзень прыхварэў. Але літаральна дзень-два тэмпэратура была — і ўсё. І дзесьці месяц таму — малярыя. Зноў жа, дзесьці тры дні — трошачку тэмпэратура. Ну, як трошачку? 40. Але ж сёньня лекі ёсьць, усё ёсьць. П’еш прэпараты, і чыста тэхнічна забіваецца гэта хвароба. Зразумела, непрыемна, але не сьмяротна. Марта — таксама малайчына, сёньня толькі нешта цяжка пачуваецца, горла хворае. Зрэшты, тут гэта адбываецца так: як толькі белы пачынае хварэць, раяць адразу ж піць антымалярыйныя лекі. Арганізм аслабляецца, і можа хутка ўзяць малярыя. Вось Марце балела горла — яна тры дні піла малярыйныя лекі, дык сёньня нейкая слабейшая. А ў цэлым малайчына: я за 2,5 месяца ўжо два разы хварэў, а яна ні разу, трымаецца нашмат лепш, чым я», — апавядае Арцём.
«Міністар здароўя папрасіў, каб выключылі з рацыёну малпаў»
Сапраўднай «чумой» афрыканскага кантынэнту стала ліхаманка Эбола, якая ўжо зьнесла жыцьці тысяч жыхароў найперш у заходняй частцы Афрыкі. Камэрун уваходзіць у лік паўтара дзясятка афрыканскіх дзяржаваў з высокай ступеньню верагоднасьці распаўсюду ліхаманкі. Ці насамрэч гэта першачарговая навала, якая зацямніла сабой астатнія праблемы чалавецтва? Арцём Ткачук адказвае такім чынам:
«З таго, што я чую ад людзей, ад айца, які тут 20 гадоў жыве і трымае місію, —дык ён увогуле з гэтага сьмяецца. А што я ўбачыў за гэты час, то слова „Эбола“ збольшага ўжываецца як жарт — у большасьці ўсе сьмяюцца. Хтосьці як прыхварэе, тэмпэратура ўздымецца, то адразу „падколваюць“ — „Эбола!“ У Эўропе трасуцца, а тут — сьмяюцца.
У Эўропе трасуцца, а тут — сьмяюцца
Мясцовыя казалі, што ў сувязі зь ліхаманкай міністар аховы здароўя нагадаў усім, каб сачылі больш за санітарыяй, каб рукі мылі, каб ня елі дзікіх жывёлаў, каб выключылі з рацыёну малпаў, якіх шмат у лесе. Але людзям што? Як елі яны тых малпаў, так і будуць есьці. Таму стаўленьне абсалютна спакойнае. Адзінае, што калі прылятаеш у Камэрун, у аэрапорце стаіць брамка з апаратам, які вымярае чалавеку тэмпэратуру. Як ён там дзейнічае — невядома, бо такое стаўленьне, як шмат да чаго ў Афрыцы. Кожны нібыта праходзіць, за апаратам нібыта доктар, а нібыта і не — то сядзіць, то не сядзіць. Затое вакол плякатаў наставілі, антураж. Зноў жа, як кажуць мясцовыя, хутчэй за ўсё, міжнародныя арганізацыі ня тое што змусілі, а папрасілі, і камэрунскі ўрад, каб выглядаць па-міжнароднаму „заклапочана“, для выгляду паставіў гэтыя брамкі».
Як кажа суразмоўца, куды больш грамадзтва хвалюе праблема надзвычайнай дзіцячай сьмяротнасьці: аслабленыя арганізмы немаўлятаў ня могуць супрацьстаяць шматлікім натуральным пагрозам:
«Колькі памірае людзей зь іншых прычынаў! Дзіцячая сьмяротнасьць надзвычайная. Дастаткова адукаванаму чалавеку паглядзець на статыстыку штогадовых сьмерцяў ад той жа малярыі. Зноў жа, малыя дзеці. Бацькі думаюць: дам два анальгіны ці парацэтамол — і дзіця акрыяе. Але ў 3-4 годзікі яшчэ не сфармаваны арганізм, занадта слабы, каб змагацца. І памірае. Колькі ў Афрыцы памірае ад малярыі — гэта абсалютна непараўнальныя лічбы. Калі ад Эболы, як падаюць, — гэта тысячы, то ад малярыі столькі адных дзяцей памірае. Гэта я не кажу пра сьмяротнасьць ад іншых хваробаў. Таму тут да Эболы больш проста ставяцца. Мала таго, што хваробы, дык яшчэ і голад. Хоць бы для прыкладу: наша місія — гэта лічыцца вельмі добры камэрунскі стандарт. Дык мы тут ямо два разы на дзень: з самага ранку і позьнім вечарам. І гэта высокі стандарт! А як паехаць у Камэруне на вёску, то там ядуць можа раз на дзень, але ня факт, што кожны дзень. Можна ўявіць узровень супраціву арганізму, усіх карысных і шкодных бактэрыяў у дзяцей, і ад чаго людзі могуць паміраць. А тут пра нейкую Эболу. Дзесьці на вёсцы нейкаму чорнаму чалавеку памерці ад Эболы ці ад чагосьці іншага — як ні цынічна, няма ніякай розьніцы. Ёсьць шмат іншых, больш важных праблемаў, вырашэньне якіх зусім не такое — селі, пагаварылі і на тым скончылі. Трэба шмат-шмат гадоў карпатлівай працы, выключна толькі ёй займацца».
«Не пасьпеў айцец застрэліць ястраба, як яго абшчыпалі і пасмажылі»
Арцём Ткачук кажа, што нават «высокі стандарт» харчаваньня — паняцьце досыць умоўнае. З улікам таго, што ў місіі толькі трое белых — польскі сьвятар і беларускія валянтэры, то раніцай ім перападаюць смажаныя яйкі і салата, а ўвечары — нават кавалак мяса з бульбай ці рысам. Выхаванцам, як правіла, уранку дастаецца міса рысу, на ноч — «кус-кус», мучное цеста, у якое дадаюцца розныя соўсы. Але калі ёсьць магчымасьць, у страву ідзе практычна ўсё:
Прусакоў не ямо, але ў любым выглядзе мясныя рэчы ідуць у ход без абмеркаваньняў
«Ведаеце, гэта ў нас, у эўрапейцаў, нейкія завышаныя чаканьні. А мы з Мартай, як перажылі першыя шокі, скажу вам, пасьля 2,5 месяца ставімся вельмі спакойна да такога асартымэнту. Дарэчы, на гэтым нярэдка ўзьнікаюць досыць сьмешныя рэчы. Прыкладам, жыцьцёвае хобі нашага айца Дарыюша, які кіруе гэтай місіяй, — ён разводзіць галубоў. У яго тут з паўсотні ці нават больш пародзістых птушак. Але да нас панадзіліся арлы, ястрабы і пачалі красьці гэтых галубоў. Зразумела, усе галубы пародзістыя, дагледжаныя — шкада. У айца ёсьць стрэльба, ён вычакаў, калі ястраб пачаў атакаваць, і застрэліў яго. А літаральна праз пару гадзін глядзім — ястраб ужо абшчыпаны смажыцца на вогнішчы. Ну, а што? Мяса ёсьць мяса. Таму тут, ведаеце, нічога не прападае. Зразумела, прусакоў не ямо, але ў любым выглядзе мясныя рэчы ідуць у ход без абмеркаваньняў».
Паводле дадзеных Усясьветнай арганізацыі аховы здароўя, на пачатак сьнежня, ахвярамі ліхаманкі Эбола сталі звыш 6 тысяч чалавек, колькасьць інфікаваных — блізу 17 тысяч. Ачагі захворваньня фіксуюцца пераважна ў аддаленых паселішчах Цэнтральнай і Заходняй Афрыкі блізу вільготных трапічных лясоў. Найбольшая колькасьць памерлых у трох краінах — Лібэрыі, Сьера-Леонэ і Гвінеі. Яшчэ 15 дзяржаваў уваходзяць у зону падвышанай рызыкі распаўсюду ліхаманкі Эбола.
