Субота, 25 сакавіка, Дзень Волі
Зь вядомых прычын лічу патрэбным шыфраваць герояў сваіх нататак ініцыяламі. Вось жа:
Зранку дамаўляюся аб сустрэчы каля 12.00 зь пісьменьнікам А. і філёзафам А. на ганку рэстарацыі “П.-Л.” Прыходжу, а там ужо не па-сёлетняму горача. Група мірных амонаўцаў адпіхвае ад Кастрычніцкай плошчы вялікі натоўп — канечне, з добрай мэтай, бо там кагадзе залілі каток і нехта мог бы пасьлізнуцца. Але пасьлізнуцца хацелі дзясяткі тысяч. Прыйшлося адпіхваць.
Філёзаф А., турыст і мітынговец са стажам, адразу паведаміў, калі, адкуль і як пачнецца “хапун”. І дакладна. З-за рогу адзін за адным пачалі вынырваць зялёныя аўтазакі — і людзі навокал прыкметна ажывіліся. Але ў А. ўжо быў гатовы бліскучы сцэнар дзеяньняў: мы рушылі далей ад праспэкту, збочылі на вуліцу Маркса, пасьля ў падворкі й праз арку вярнуліся на праспэкт, перайшлі на іншы бок — і зноў апынуліся ў гушчэчы падзеяў, ужо каля ГУМу.
На вуліцы Леніна да нас далучыўся малады паэт А. Вітаемся з рок-музыкамі Р., І.В., а таксама з Л.В., П.П. ды іншымі ўдзельнікамі гурту, назву якога цяжка шыфраваць, бо яна — ужо абрэвіятура. Ледзь ня кожны другі сустрэчны належыць да беларускай культурнай эліты. Зрэшты, усе, хто выйшаў сёньня на вуліцу, — беларуская эліта. Цікава толькі, ці ведаюць пра гэта амонаўцы?
Узрушальнае відовішча: сымбаль свабоды Ратуша, а перад ёю, бы ганаровая варта, узброеныя шэрагі ў чорным. А вось зусім ідылічная карціна: сходы да Нямігі, напалам падзеленыя парэнчамі; па адной палове спускаюцца мітынгоўцы, па другой — амонаўцы. Здаецца, спатыкніся хто — і яму працягнуць руку дапамогі. Падымуць. Выведуць. І з камфортам даставяць.
Часам карысна адрывацца ад калектыву. Мы з паэтам А., у адрозьненьне ад іншых, не пераходзім ракі, а па беразе хуценька шыбуем да асноўнага месца падзеяў — сквэру Янкі Купалы. Там ужо зь дзесяць тысяч народу, але палітыкі не знаходзяць, хто б дапамог выцягнуць з машыны й данесьці да помніка гукаўзмацняльную апаратуру. Вось і хлюпікі-паэты спатрэбіліся. Выносім калёнкі й апынаемся зусім побач з выступоўцамі. Мне застаецца толькі дацягнуцца да палітыка В. і папрасіць слова.
Кажу пра тое, што яшчэ тыдзень таму было страшна, а сёньня ўжо — не. Сьпяваю пра тых, хто чакаў гэтага сьвята свабоды больш за ўсіх нас:
Памяці намётаў на пляцы Кастуся Каліноўскага (на матыў Bella chao)
“Выбар сьдзелан, усё бясспорна, – прасьвяшчаў, прасьвяшчаў, прасьвяшчаў эфір, – а ў іх палатках — шпрыцы і порна, у іх бутэльках — не кефір!”
На экране жыцьцё стабільным абвяшчаў, абвяшчаў, абвяшчаў канал, ды на плошчы мент у цывільным мяне ва ўсім пераканаў.
Кожны вечар як жыць маральней павучаў, павучаў, павучаў TВ, а па дарозе да прыбіральні б’юць за мараль па галаве.
Ноч на плошчы была цікавай: як гучаў, як гучаў, як гучаў наш сьпеў! Ды забралі за тэрмас з кавай — выпіць залпам не пасьпеў.
Гаварылі: “Ён адмарозак!” Ён маўчаў, ён маўчаў, ён маўчаў пра сьцяг. “Там, на плошчы, няма цьвярозых”, — скажуць зранку у “навасьцях”.
“Хуліганіў, — казалі сьведкі, — парушаў, парушаў, парушаў закон”. А на плошчы жывыя кветкі гроб у сьметніцы амон.
Значыць, будзем стаяць на лёдзе — падкачаў, падкачаў надыход вясны. Але свабода ізноў у модзе, але свабодзе ня скажаш “годзе!”, але свабода яшчэ на свабодзе, на свабодзе — нашы сны!
Покуль ня бачыць палітык М., схіляюся да І.К. і кажу, што захапляюся ёй. У прынцыпе, яна не павінна казаць мне праўды, таму гаворыць: “Я вамі таксама”. Але ўсё адно прыемна.
А дома ўмыкаю тэлевізар — і сьвята канчаецца…
Дарэчы, а сёмай гадзіне ў Вялікай залі Філярмоніі пачынаюць выконваць 11-ю сымфонію Дз. Шастаковіча “1905” у чатырох частках: “Палацавая плошча”, “9 студзеня” (то бок “Крывавая нядзеля”, тая самая, з папом Гапонам), “Вечная памяць” і “Набат”. Усе супадзеньні абсалютна выпадковыя.
Зь нядзелі да аўторка
Гадзінамі сяджу ў інтэрнэце, зьбіраю па кавалках праўдзівую інфармацыю пра затрыманьні, пра зьдзек і гвалт з боку рэжыму. Як цынічна напіша газэта “Савецкая Б.”, уладу нельга кранаць рукамі — будзе балюча.
Сазвоньваюся з радыёжурналісткаю Д. Дазнаюся ад яе, што больш ня буду расказваць па дзяржаўным радыё пра новыя кніжкі. Што ўжо запісаную перадачу адмянілі. Не пашчасьціла ангельскай пісьменьніцы Джэнэт Ўінтэрсан з раманам пра Атлянта й Геракла. Што ж, пакінем радыё сам-насам з уласнымі Атлянтамі й Геракламі ад літаратуры.
Званкі й мэйлы ад студэнтаў і проста знаёмых з адным пытаньнем: ці ня звольнілі мяне з унівэрсытэту? Чуткі пра гэта растуць у геамэтрычнай прагрэсіі. Апошнім пазваніў паэт Г. і журналіст Л. у адной асобе. Здагадайцеся з трох разоў, пра што спытаўся. Я парадаваў паэта й расчараваў журналіста адказам, што ўсё ў парадку. Пакуль.
Серада, 29 сакавіка
Адзначаем дзень народзінаў М.М., прыўкраснай паэткі, эсэісткі й перакладніцы. Бачу там жывую Бабу Броню — мэгазорку найноўшай беларускай літаратуры. Геніяльная бабуля асэнсоўвае матэрыялы газэты “Савецкая Б.” і проста на вачах складае новую казку: “Жылі-былі дзед і баба. І была ў іх Маці Радавога Лосева…”
Хтосьці скажа, што сьмяяцца з такога нельга, але як устрымацца, чытаючы: “Наш корреспондент разговаривал с солдатской мамой. Ее голос дрожит, как раненая птичка”? Некалі, пасьля зьмены ўлады ў Беларусі, Павал Якубовіч будзе клясьціся ўсімі эўрапейскімі каштоўнасьцямі, што шчыра змагаўся з рэжымам, даводзячы да абсурду яго ідэалёгію. Сапраўды, гучыць, як пародыя. Каб жа яшчэ гэтыя газэтчыкі ня лезьлі ў матэрыі, у якіх абсалютна ня цямяць! Цытую: “И как же хрупок человеческий, по выражению Декарта, тростник, если школьница-старшеклассница, любительница стихов Бодлера и поклонница полонеза Огиньского, готова растерзать такого же мальчишку…”
“Самі вы Дэкарт, таварыш Якубовіч!” Пра “чалавечы трысьнёг” казаў зусім іншы філёзаф — Блэз Паскаль, і, дарэчы, называў яго “мысьлячым”. Але гэтага слова вы не надрукавалі, бо разагнаныя мітынгоўцы, адрозна ад тых, хто біў іх на вуліцах і цяпер б’е ў вашай газэце, менавіта мысьляць. А за Бадлера дзякуй! Можа, сказаць сваім студэнтам-раманістам, што паэзія Бадлера — магутная зброя, якая дапаможа кожнай крохкай дзяўчыне пакласьці па восем амонаўцаў? Зрэшты, гэтыя студэнты й так ня блытаюць Дэкарта з Паскалем, а праўду з хлусьнёю!
Чацьвер, 30 сакавіка
Еду праводзіць чарговую Перакладніцкую Майстэрню. Еду й згадваю папярэдні занятак, які праводзіў папросту сярод намётаў, на пляцы Кастуся Каліноўскага. Уявіце сабе: натоўп, музыка, шум, дубар, а некалькі дзівакоў сабраліся ў колца і крэмзаюць нейкія паперы. Да іх штохвіліны падыходзяць цікаўныя, думаюць: адозвы падпісваюць, ці што. А яны дзяўбуцца з тэкстам украінскага інтэлектуала Тараса Прахаські. Цікава, што сказаў бы сам аўтар, каб дазнаўся, у якіх умовах яго перакладалі? Шчыра прызнаюся: сёньня працуецца нашмат больш плённа. І гэта даводзіць неаспрэчную ісьціну: месца літаратара — за пісьмовым сталом. Але калі не выходзіць на вуліцы сёньня, — хто ведае, ці будзе каму чытаць цябе заўтра.
Летась пачынаў свае нататкі цытатаю: “Дзёньнікаў на вайне я ня вёў”. Сьвятая наіўнасьць: леташнія мірныя дзянёчкі-дзёньнічкі — пікет каля Ліцэю, першае знаёмства з афіцэрам у цывільным, забаронены канцэрт пад дажджом — здаваліся мне гарачай парой! Страшна падумаць, што будзе налета…
Зь вядомых прычын лічу патрэбным шыфраваць герояў сваіх нататак ініцыяламі. Вось жа:
Зранку дамаўляюся аб сустрэчы каля 12.00 зь пісьменьнікам А. і філёзафам А. на ганку рэстарацыі “П.-Л.” Прыходжу, а там ужо не па-сёлетняму горача. Група мірных амонаўцаў адпіхвае ад Кастрычніцкай плошчы вялікі натоўп — канечне, з добрай мэтай, бо там кагадзе залілі каток і нехта мог бы пасьлізнуцца. Але пасьлізнуцца хацелі дзясяткі тысяч. Прыйшлося адпіхваць.
Філёзаф А., турыст і мітынговец са стажам, адразу паведаміў, калі, адкуль і як пачнецца “хапун”. І дакладна. З-за рогу адзін за адным пачалі вынырваць зялёныя аўтазакі — і людзі навокал прыкметна ажывіліся. Але ў А. ўжо быў гатовы бліскучы сцэнар дзеяньняў: мы рушылі далей ад праспэкту, збочылі на вуліцу Маркса, пасьля ў падворкі й праз арку вярнуліся на праспэкт, перайшлі на іншы бок — і зноў апынуліся ў гушчэчы падзеяў, ужо каля ГУМу.
На вуліцы Леніна да нас далучыўся малады паэт А. Вітаемся з рок-музыкамі Р., І.В., а таксама з Л.В., П.П. ды іншымі ўдзельнікамі гурту, назву якога цяжка шыфраваць, бо яна — ужо абрэвіятура. Ледзь ня кожны другі сустрэчны належыць да беларускай культурнай эліты. Зрэшты, усе, хто выйшаў сёньня на вуліцу, — беларуская эліта. Цікава толькі, ці ведаюць пра гэта амонаўцы?
Узрушальнае відовішча: сымбаль свабоды Ратуша, а перад ёю, бы ганаровая варта, узброеныя шэрагі ў чорным. А вось зусім ідылічная карціна: сходы да Нямігі, напалам падзеленыя парэнчамі; па адной палове спускаюцца мітынгоўцы, па другой — амонаўцы. Здаецца, спатыкніся хто — і яму працягнуць руку дапамогі. Падымуць. Выведуць. І з камфортам даставяць.
Часам карысна адрывацца ад калектыву. Мы з паэтам А., у адрозьненьне ад іншых, не пераходзім ракі, а па беразе хуценька шыбуем да асноўнага месца падзеяў — сквэру Янкі Купалы. Там ужо зь дзесяць тысяч народу, але палітыкі не знаходзяць, хто б дапамог выцягнуць з машыны й данесьці да помніка гукаўзмацняльную апаратуру. Вось і хлюпікі-паэты спатрэбіліся. Выносім калёнкі й апынаемся зусім побач з выступоўцамі. Мне застаецца толькі дацягнуцца да палітыка В. і папрасіць слова.
Кажу пра тое, што яшчэ тыдзень таму было страшна, а сёньня ўжо — не. Сьпяваю пра тых, хто чакаў гэтага сьвята свабоды больш за ўсіх нас:
Памяці намётаў на пляцы Кастуся Каліноўскага (на матыў Bella chao)
“Выбар сьдзелан, усё бясспорна, – прасьвяшчаў, прасьвяшчаў, прасьвяшчаў эфір, – а ў іх палатках — шпрыцы і порна, у іх бутэльках — не кефір!”
На экране жыцьцё стабільным абвяшчаў, абвяшчаў, абвяшчаў канал, ды на плошчы мент у цывільным мяне ва ўсім пераканаў.
Кожны вечар як жыць маральней павучаў, павучаў, павучаў TВ, а па дарозе да прыбіральні б’юць за мараль па галаве.
Ноч на плошчы была цікавай: як гучаў, як гучаў, як гучаў наш сьпеў! Ды забралі за тэрмас з кавай — выпіць залпам не пасьпеў.
Гаварылі: “Ён адмарозак!” Ён маўчаў, ён маўчаў, ён маўчаў пра сьцяг. “Там, на плошчы, няма цьвярозых”, — скажуць зранку у “навасьцях”.
“Хуліганіў, — казалі сьведкі, — парушаў, парушаў, парушаў закон”. А на плошчы жывыя кветкі гроб у сьметніцы амон.
Значыць, будзем стаяць на лёдзе — падкачаў, падкачаў надыход вясны. Але свабода ізноў у модзе, але свабодзе ня скажаш “годзе!”, але свабода яшчэ на свабодзе, на свабодзе — нашы сны!
Покуль ня бачыць палітык М., схіляюся да І.К. і кажу, што захапляюся ёй. У прынцыпе, яна не павінна казаць мне праўды, таму гаворыць: “Я вамі таксама”. Але ўсё адно прыемна.
А дома ўмыкаю тэлевізар — і сьвята канчаецца…
Дарэчы, а сёмай гадзіне ў Вялікай залі Філярмоніі пачынаюць выконваць 11-ю сымфонію Дз. Шастаковіча “1905” у чатырох частках: “Палацавая плошча”, “9 студзеня” (то бок “Крывавая нядзеля”, тая самая, з папом Гапонам), “Вечная памяць” і “Набат”. Усе супадзеньні абсалютна выпадковыя.
Зь нядзелі да аўторка
Гадзінамі сяджу ў інтэрнэце, зьбіраю па кавалках праўдзівую інфармацыю пра затрыманьні, пра зьдзек і гвалт з боку рэжыму. Як цынічна напіша газэта “Савецкая Б.”, уладу нельга кранаць рукамі — будзе балюча.
Сазвоньваюся з радыёжурналісткаю Д. Дазнаюся ад яе, што больш ня буду расказваць па дзяржаўным радыё пра новыя кніжкі. Што ўжо запісаную перадачу адмянілі. Не пашчасьціла ангельскай пісьменьніцы Джэнэт Ўінтэрсан з раманам пра Атлянта й Геракла. Што ж, пакінем радыё сам-насам з уласнымі Атлянтамі й Геракламі ад літаратуры.
Званкі й мэйлы ад студэнтаў і проста знаёмых з адным пытаньнем: ці ня звольнілі мяне з унівэрсытэту? Чуткі пра гэта растуць у геамэтрычнай прагрэсіі. Апошнім пазваніў паэт Г. і журналіст Л. у адной асобе. Здагадайцеся з трох разоў, пра што спытаўся. Я парадаваў паэта й расчараваў журналіста адказам, што ўсё ў парадку. Пакуль.
Серада, 29 сакавіка
Адзначаем дзень народзінаў М.М., прыўкраснай паэткі, эсэісткі й перакладніцы. Бачу там жывую Бабу Броню — мэгазорку найноўшай беларускай літаратуры. Геніяльная бабуля асэнсоўвае матэрыялы газэты “Савецкая Б.” і проста на вачах складае новую казку: “Жылі-былі дзед і баба. І была ў іх Маці Радавога Лосева…”
Хтосьці скажа, што сьмяяцца з такога нельга, але як устрымацца, чытаючы: “Наш корреспондент разговаривал с солдатской мамой. Ее голос дрожит, как раненая птичка”? Некалі, пасьля зьмены ўлады ў Беларусі, Павал Якубовіч будзе клясьціся ўсімі эўрапейскімі каштоўнасьцямі, што шчыра змагаўся з рэжымам, даводзячы да абсурду яго ідэалёгію. Сапраўды, гучыць, як пародыя. Каб жа яшчэ гэтыя газэтчыкі ня лезьлі ў матэрыі, у якіх абсалютна ня цямяць! Цытую: “И как же хрупок человеческий, по выражению Декарта, тростник, если школьница-старшеклассница, любительница стихов Бодлера и поклонница полонеза Огиньского, готова растерзать такого же мальчишку…”
“Самі вы Дэкарт, таварыш Якубовіч!” Пра “чалавечы трысьнёг” казаў зусім іншы філёзаф — Блэз Паскаль, і, дарэчы, называў яго “мысьлячым”. Але гэтага слова вы не надрукавалі, бо разагнаныя мітынгоўцы, адрозна ад тых, хто біў іх на вуліцах і цяпер б’е ў вашай газэце, менавіта мысьляць. А за Бадлера дзякуй! Можа, сказаць сваім студэнтам-раманістам, што паэзія Бадлера — магутная зброя, якая дапаможа кожнай крохкай дзяўчыне пакласьці па восем амонаўцаў? Зрэшты, гэтыя студэнты й так ня блытаюць Дэкарта з Паскалем, а праўду з хлусьнёю!
Чацьвер, 30 сакавіка
Еду праводзіць чарговую Перакладніцкую Майстэрню. Еду й згадваю папярэдні занятак, які праводзіў папросту сярод намётаў, на пляцы Кастуся Каліноўскага. Уявіце сабе: натоўп, музыка, шум, дубар, а некалькі дзівакоў сабраліся ў колца і крэмзаюць нейкія паперы. Да іх штохвіліны падыходзяць цікаўныя, думаюць: адозвы падпісваюць, ці што. А яны дзяўбуцца з тэкстам украінскага інтэлектуала Тараса Прахаські. Цікава, што сказаў бы сам аўтар, каб дазнаўся, у якіх умовах яго перакладалі? Шчыра прызнаюся: сёньня працуецца нашмат больш плённа. І гэта даводзіць неаспрэчную ісьціну: месца літаратара — за пісьмовым сталом. Але калі не выходзіць на вуліцы сёньня, — хто ведае, ці будзе каму чытаць цябе заўтра.
Летась пачынаў свае нататкі цытатаю: “Дзёньнікаў на вайне я ня вёў”. Сьвятая наіўнасьць: леташнія мірныя дзянёчкі-дзёньнічкі — пікет каля Ліцэю, першае знаёмства з афіцэрам у цывільным, забаронены канцэрт пад дажджом — здаваліся мне гарачай парой! Страшна падумаць, што будзе налета…
