Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Зашмат Лукашэнкі. Чаму ў нас «галоўныя навіны дня» «пра яго»?


Аляксандар Лукашэнка
Аляксандар Лукашэнка

Не хачу нічога кепскага сказаць пра беларускія незалежныя выданьні, якія вымушана працуюць за мяжой. Але адна агульная тэма падаецца мне тупіковай — зашмат Лукашэнкі, якому, быццам бы няма альтэрнатывы.

Ясна, што такі парадак задае сам дыктатар і яго прапаганда, але ў выкананьні незалежнай прэсы гэта моцна стамляе, бо па сутнасьці ня мае сэнсу.

«А як інакш, ён жа кіруе краінай, ён галоўны ньюзмэйкер», — можа запярэчыць мне калега. Але гэта ягоная ўстаноўка: гаварыце пра мяне — станоўча, адмоўна ці ўвогуле абы што, толькі гаварыце, бо ваша гаварэньне — адзін са стаўпоў, на якіх трымаецца мая ўлада, увага да мяне з боку дэмакратычнай апазыцыі павінна быць празьмернай.

«Галоўны ньюзмэйкер» прадае несапраўдныя навіны

Адчуваю, што і сам грашу, згадваючы дыктатара, хоць мусіў бы добра падумаць, пішучы гэтае прозьвішча кожны раз, быццам дадаю сваё намаганьне, ставячы яго на п’едэстал. Урэшце, разумею, што «колькі ні кажы „цукар“, у роце саладзей не становіцца» і колькі ні паўтарай «Лукашэнка», у Беларусі робіцца толькі горш, а разуменьне працэсаў затуманьваецца — як зь пераменамі, так і зь незалежнасьцю.

Прычыны тут дзьве. Першая — «галоўны ньюзмэйкер» прадае несапраўдныя навіны. Другая — няма альтэрнатывы, якую мусіла б ствараць само дэмакратычнае асяродзьдзе.

Несапраўдныя навіны

Гартаю загалоўкі ў розных дэмакратычных крыніцах: «Лукашэнка: Украіна зьнікне». Гэта прароцтва, плян дзеяньняў ці чарговае глупства? Калісьці даўно філёзаф Уладзімер Падгол выдаў кніжку цытатаў дыктатара пад назвай «Народны тэлевізар», каб усе маглі пасьмяяцца, цяпер такое — галоўныя навіны. За доўгі час мы да іх прызвычаіліся.

«Лукашэнка прызначыў новых дырэктараў»… Але роля дыктатара — у тым, што падпісаў загад. Сутнасьць у тым, што зьмяніліся дырэктары.

«Лукашэнка даволі цьвёрда трымаецца». Дапушчэньні пра нездароўе — толькі дапушчэньні, а не інфармацыя…

«Лукашэнка даручыў Кубракову разабрацца з тымі, хто п’е каву на АЗС, і навесьці там „жалезны парадак“». Проста не знайшлося тэмы для штодзённай нарады ў «галоўнага ньюзмэйкера», дзе ён асаджае сваіх чыноўнікаў. Нарады гэтыя тэатралізаваныя і пустыя паводле сэнсу. Але чаму іх паўтараюць дэмакратычныя мэдыя? Па выніку ўсё адно «лепш» нішто нідзе ня робіцца, увесь сэнс тут хіба ў сьвецкай хроніцы: на каго ён сёньня крычаў больш, а хто ад гэтых крыкаў мацней дрыжэў.

Кажуць, Лукашэнка павінен быць у загалоўку, бо інакш ня клікнуць

Ці вось такое: «Лукашэнка вызначыў дату правядзеньня Ўсебеларускага народнага сходу». Мне думаецца, што нават біёграфам дыктатара гэты чарговы сабантуй не цікавы, ведаючы, які той сход усебеларускі і які народны.

Лукашэнка расьпякае чыноўнікаў, ён абяцае народу цяжкія часы, ён прыніжае беларусаў, ён забараняе будаваць аб’екты культуры і загадвае будаваць за гэтыя грошы кароўнікі… Усё гэта трансьлюецца безь перабою ў Менску, а часта і за мяжой, хоць за мяжой ёсьць журналістыка, але залятае і гэта, што робіць дыктатара галоўным на гэтым «сьвяце жыцьця» і што стала як бы аксіёмай. Хоць мы, вядома, так ня думаем, але «гэта іншае». Ці думаем?

Кажуць, Лукашэнка павінен быць у загалоўку, бо інакш ня клікнуць. Але такім яго робяць не «саўбелія» і «мінская праўда», а менавіта прэса за мяжой, бо большасьць загалоўкаў з Лукашэнкам па-сутнасьці ніякія не навіны, а хайп.

Гэтак ствараецца дзіўнае спалучэньне СМІ за мяжой і прапаганды рэжыму. Самога дыктатара відавочна моцна засмуціла б, калі б пра яго сталі менш пісаць дэмакратычныя мэдыя, дзе шукаюць навіны беларускія людзі.

А пра што пісаць, калі пішаш пра палітыку? Дзе шукаць свой бок, сваю ініцыятыву, сваю сілу ў гэтым супрацьстаяньні?

Пра што пісаць — альтэрнатыва

Мне думаецца, што галоўнае для блогера ці мэдыя — гэта пазыцыя. Мне даводзілася працаваць у нелегальным друку яшчэ ў 1980-я гады і дзе ніколі б не прыйшло ў галаву перадрукоўваць як навіны лукашэнкавы аблуды — хіба што менавіта як аблуды.

Варта ўявіць, што вы робіце сваё выданьне ў самой Беларусі, што цяпер выглядае немагчымым, тым ня менш — ці сталі б вы расказваць чытачам пра кожны чых Лукашэнкі? Ня трэба атаясамліваць Лукашэнку і Беларусь — гэта заўсёды супрацьлеглыя рэчы. Ня трэба ўлады называць беларускімі. Інакш, калі вы чакаеце перамен, вы іх не дачакаецеся.

Дысбалянс прысутнасьці ў навінах пра рэжым і апазыцыю — тое, чаго і дамагаюцца ў Менску і Маскве.

Мы моцныя, бо ў нас ёсьць прызнанае прадстаўніцтва за мяжой, якое ведаюць у сьвеце і якое трансьлюе патрэбы Беларусі. Між іншым, гэта місія, значэньне якой у тым, што яна ёсьць і што яе ведаюць у найвышэйшых колах па ўсім сьвеце. Калі параўнаць яе з ранейшымі часамі, дык абагульняючы, нас проста ніхто ня ведаў і нікому не было да нас справы. І так было заўсёды. Гэтую мантру паўтарае дыктатар — пра сябе, як краіну і народ. Але цяпер нарэшце мы ўзабраліся на вышэйшую прыступку веданьня і прызнаньня.

Беларуская дэмакратычная лідэрка Сьвятлана Ціханоўская
Беларуская дэмакратычная лідэрка Сьвятлана Ціханоўская

Зразумела, што рэжым разам з лукашэнкаўцамі адказалі шквальным агнём па Ціханоўскай, якраз каб будзь якім спосабам зьнішчыць альтэрнатыву сабе. Толькі ўва ўсёй іхнай лаянцы няма нічога сутнаснага і сэнсоўнага. Усё робіцца для таго, каб у Беларусі і беларусаў не было ўплывовага прадстаўніцтва ў сьвеце.

Тое, што Ціханоўская сустракаецца і знаходзіць паразуменьне з сусьветнымі лідэрамі — гэта найбольшае, што яна можа зрабіць, і чаго ніколі ніхто зь беларусаў не рабіў. Хіба толькі пачынаў рабіць Станіслаў Шушкевіч.

Я думаю, тыя актывісты фэйсбука, якія далучаюцца да шальмаваньня Ціханоўскай, проста ня маюць пазыцыі — яны не за незалежнасьць і беларушчыну, а значыць, у кожным разе, за «русский мир», бо трэцяга боку няма.

Тое, што Ціханоўская сустракаецца і знаходзіць паразуменьне з сусьветнымі лідэрамі — гэта найбольшае, што яна можа зрабіць, і чаго ніколі ніхто зь беларусаў не рабіў

Гаворкі пра паніжэньне статусу Ціханоўскай, якая перамагла Лукашэнку на выбарах, што візуальна відавочна для кожнага, хто быў у 2020 у Беларусі — гэта гаворкі пра страту прадстаўніцтва, вярнуць якое будзе немагчыма, пра страту незалежнасьці Беларусі, пра адкіданьне беларушчыны на сотню гадоў назад. Гэта ўзаемазьвязаныя рэчы. І тое, напрыклад, што ў Нямеччыне вырашылі на дзяржаўным узроўні спыніць фінансаваньне Форуму гістарычных дасьледаваньняў Беларусі — усяго толькі першы сыгнал. «Гэта, па сутнасьці, прызнаньне таго, што МЗС Нямеччыны ў будучыні не разьлічвае на дзяржаўную самастойнасьць Беларусі», — напісаў дасьледнік Фэлікс Акерман.

Але гэта самы пачатак. Вялікае мноства арганізацыяў могуць зьнікнуць, маса беларусаў можа страціць працу, а па выніку — гэта тая ж палітыка недаверу да Беларусі і беларусаў, якую праводзіць Лукашэнка — на ліквідацыю беларускай дзяржаўнасьці, таго, што ад яе засталося.

Рэжым ужо панізіў статус нашай краіны да савецкай рэспублікі — сатэліта Масквы. І цяпер статус незалежнай краіны — толькі ў нас, у нашага прадстаўніцтва, у Ціханоўскай. Гэта той фарпост, зь якога можа пачацца маштабны абвал, калі краіны перастануць падтрымліваць адна адну.

Пісаць пра дэмакратычную апазыцыю з адчуваньнем таго, што гэта наша сіла, твая сіла, твой абарончы рубеж… Іншага няма.

Ціханоўская і ёсьць альтэрнатывай Лукашэнку: хто зь іх мае рэальнае прызнаньне ў сьвеце, і праз каго мае прызнаньне назалежная Беларусь, беларушчына і самі мы, беларусы. То бок гаворка ідзе пра прызнаньне нашай будучыні. У Лукашэнкі прызнаньня няма. Ён толькі «смотрящий», патрэбны для «сделок».

Калі вы ў расфокусе і ня ведаеце, на што абаперціся, выбірайце беларушчыну і глядзіце, хто яе рэальна прадстаўляе, узмацняе і ўзмацняйце яго. Усё іншае можа вас падмануць.


Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.

Форум

Камэнтаваць тут можна праз Disqus. Калі вы ў Беларусі, любы камэнтар можа быць падставай для перасьледу з боку ўладаў.
Кацярына Андрэева Андрэй Аляксандраў Марына Золатава
XS
SM
MD
LG