У форуме альянсу парлямэнцкіх групаў «За дэмакратычную Беларусь» прынялі ўдзел прадстаўнікі 17 парлямэнтаў розных краін, прадстаўнікі беларускіх дэмакратычных сілаў, беларускія экспэрты і праваабаронцы, а таксама прадстаўнікі «народных амбасадаў».
Дэмакратычная лідэрка Беларусі Сьвятлана Ціханоўская ва ўступнай прамове перад удзельнікамі канфэрэнцыі адзначыла, што яны сабраліся ў важны момант гісторыі, «калі вырашаецца лёс Эўропы і «сам лёс дэмакратыі — перш за ўсё, на полі бою ва Ўкраіне».
«І нам трэба зрабіць усё магчымае, каб умацаваць Украіну і дасягнуць справядлівага міру. Але будучыня Эўропы вырашаецца таксама і ў Беларусі, якую ўзялі ў закладнікі Пуцін і Лукашэнка. Без свабоднай і незалежнай Беларусі будзе пастаянная пагроза вайны — супраць Украіны і Эўропы», — заявіла яна.
Ціханоўская падкрэсьліла, што нельга дапусьціць, каб Беларусь стала «суцяшальным прызам для Пуціна». Яна папрасіла прысутных разглядаць падтрымку дэмакратычнай Беларусі як «інвэстыцыі ў мір і бясьпеку».
«Калі мы гаворым пра гарантыі бясьпекі для Ўкраіны, свабодная Беларусь — бяз Пуціна і Лукашэнкі — можа быць адной зь іх», — адзначыла Ціханоўская.
Падчас 4 панэляў форуму яго ўдзельнікі абмеркавалі наступныя тэмы:
- Роля нацыянальных парлямэнтаў у падтрымцы дэмакратыі ў «лічбавую эпоху»: як міжнародная супольнасьць можа падтрымаць доступ беларусаў да незалежнай інфармацыі, якія лічбавыя інструмэнты можна выкарыстоўваць для падтрымкі дэмакратыі ў Беларусі, як абараніць грамадзян у аўтарытарных краінах ад масавага сачэньня і інтэрнэт-прапаганды і інш.
- Падтрымка і абарона правоў чалавека ў Беларусі: як парлямэнты могуць садзейнічаць абароне правоў беларусаў, вызваленьню беларускіх палітвязьняў; пра міжнародныя мэханізмы расьсьледаваньня злачынстваў, учыненых рэжымам Лукашэнкі і прыцягненьня да адказнасьці за іх; як краіны ЭЗ могуць спрасьціць працэдуры легалізацыі беларусаў у выгнаньні і інш.
- Культурная ідэнтычнасьць і грамадзянская супольнасьць: як беларуская культура і мова могуць спрыяць дэмакратычным пераменам у Беларусі; як парлямэнты могуць падтрымаць беларускія незалежныя СМІ і адукацыйныя ініцыятывы; якія праекты можна рэалізаваць для ўмацаваньня беларускай ідэнтычнасьці ў часы рэпрэсій і інш.
- Прававыя і адміністрацыйныя праблемы: праблемы, зь якімі сутыкаюцца беларусы за мяжой агулам і ў канкрэтных краінах; спрашчэньне прызнаньня беларускіх дакумэнтаў у ЭЗ і іншых краінах; крокі па падтрымцы інтэграцыі Беларусі ў Эўропу; як парлямэнты могуць падтрымаць ініцыятыву «пашпарта новай Беларусі»; пра пашырэньне санкцыяў супраць рэжыму Лукашэнкі, якія разам з тым ня ўдараць па звычайных беларусах.
Дарадца Сьвятланы Ціханоўскай Франак Вячорка, расказваючы Свабодзе аб практычных выніках гэтай сустрэчы, па-першае, адзначыў рашэньне італьянскага парлямэнту зрабіць адмысловы запыт пра павелічэньне колькасьці візаў для беларусаў і нагадаў, што італьянская амбасада — «сярод краінаў, якія выдаюць найбольшую колькасьць візаў беларусам».
Другім важным вынікам канфэрэнцыі ён назваў так званую Рымскую дэклярацыю, якую падпісалі 30 парлямэнтароў з розных краін.
«Гэта супольны мэмарандум, у якім гаворыцца пра вызваленьне палітвязьняў, пра ціск на Лукашэнку, пра непрызнаньне лукашэнкаўскага рэжыму, пра падтрымку беларускіх незалежных мэдыя і дэмакратычнай супольнасьці. Важна, што гэта зафіксавана на паперы, і гэты дакумэнт потым усе парлямэнтары прынясуць у свае нацыянальныя парлямэнты ці Эўрапейскі парлямэнт», — кажа Франак Вячорка.
Таксама Вячорка адзначыў важнасьць дыскусіі пра мірныя перамовы аб Украіне падчас сустрэчы: «Нам вельмі важна было атрымаць згоду і агульнае разуменьне таго, што Беларусь не павінна стаць суцяшальным прызам для Пуціна», — сказаў ён.
Італьянскі сэнатар Філіпа Сэнсі, кіраўнік групы «За дэмакратычную Беларусь», у камэнтары Свабодзе адзначыў, што група прыхільнікаў свабоднай і дэмакратычнай Беларусі ў італьянскім парлямэнце «самая шматлікая сярод аналягічных групаў у сьвеце» (у ёй больш за 60 дэпутатаў), што робіць Італію «ідэальным кандыдатам для правядзеньня гэтай сустрэчы» — менавіта таму месцам яе правядзеньня выбралі Рым.
Як расказаў Філіпа Сэнсі, на канфэрэнцыі прысутнічалі італьянскія парлямэнтары, якія прадстаўляюць як парлямэнцкую большасьць, так і апазыцыю:
«Гэта ўзмацняе наша пасланьне аб тым, што мы ўсе аб’яднаныя ў падтрымцы каштоўнасьцяў свабоды і дэмакратыі для Беларусі».
Паводле італьянскага сэнатара, у парлямэнце ягонай краіны гучыць тэма Беларусі: у прыклад ён прывёў нядаўна прэзэнтаваны двупартыйны законапраект (legge bipartisan — законапраект, які прапанавала і падтрымлівае як парлямэнцкая большасьць, так і апазыцыя), які датычыцца пытаньня павелічэньня колькасьці візаў для беларусаў. Ён адзначыў, што сябры ягонай парлямэнцкай групы спрабуюць ня толькі гаварыць пра іншыя праблемы, зь якімі сутыкаюцца беларусы ў Італіі, але і зрабіць нешта для іх вырашэньня. Таксама яны наведваюць акцыі пратэсту, якія ладзіць беларуская дыяспара ў Італіі.
Філіпа Сэнсі падкрэсьліў важнасьць таго, каб парлямэнтары трымалі ў парадку дня тэму беларускіх палітвязьняў, былі іх «голасам» — расказваючы пра іх у сацыяльных сетках, з дапамогай палітычных ініцыятываў, размаўляючы з урадамі сваіх краін.
«Ня толькі, каб пра іх не забылі, але і таму, што праблема беларускіх палітвязьняў — гэта праблема Эўропы, гэта пытаньне якое датычыцца свабоды і дэмакратыі ў такі складаны момант і для Эўропы таксама. Калі Эўропа хоча зрабіць крок наперад у абароне сваіх каштоўнасьцяў, яна павінна гаварыць пра Беларусь і пра беларускіх палітвязьняў», — адзначыў ён.
Парлямэнтар зь Нямеччыны Кнут Абрагам расказаў Свабодзе пра фармаваньне новай парлямэнцкай групы «За дэмакратычную Беларусь» у Бундэстагу пасьля абраньня новага парлямэнту, каб працягваць працаваць з дэмакратычнымі сіламі Беларусі і ўтрымліваць беларускае пытаньне на парадку дня.
«Бо цяпер уся ўвага сканцэнтраваная на Трампе і Пуціне і вайне ва Ўкраіне. Але мы павінны трымаць Беларусь у шэрагу важных пытаньняў», — сказаў ён.
Парлямэнтар зь Люксэмбургу Поль Галь назваў галоўным вынікам сустрэчы «ўзмацненьне сеткі парлямэнцкіх групаў «за дэмакратычную Беларусь».
Гаворачы пра канкрэтныя прапановы і рашэньні, Галь нагадаў, што яшчэ ў 2024 годзе Камітэт Парлямэнцкай асамблеі Рады Эўропы па міграцыі, уцекачах і перамешчаных асобах прэзэнтаваў дакумэнт пад назвай «Люксэмбургскія рашэньні» — у ім абагульненыя праблемы, зь якімі сутыкнуліся беларусы ў выгнаньні пасьля прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году, і выкладзеныя канкрэтныя рашэньні і рэкамэндацыі па падтрымцы беларусаў у выгнаньні для нацыянальных парлямэнтаў і ўрадаў.
Сярод рэкамэндацыяў — спрашчэньне выдачы візаў і працэдураў атрыманьня міжнароднай абароны для беларусаў, стварэньне сеткі кансультацыйных цэнтраў для беларусаў за мяжой, выдача беларусам пашпартоў іншаземцаў і праязных дакумэнтаў, прыпыненьне патрабаваньня апастыляў і іншых даведак, неабходных для легалізацыі і інш. Таксама ў дакумэнце прапануюцца меры падтрымкі палітвязьняў і іх сваякоў у Беларусі; доступ да адукацыі для беларусаў за мяжой, праграмы падтрымкі беларускай мовы і культуры, прасоўваньне беларускага бізнэсу за мяжой і садзейнічаньне яго інтэграцыі на мясцовыя рынкі, дапамога беларускім юрыстам і журналістам у выгнаньні, захаваньне і прасоўваньне беларускай культурнай ідэнтычнасьці.
Джуліё Тэрцы, старшыня Пастаяннай камісіі Сэнату ў справах Эўразьвязу, на завяршэньне сустрэчы падзякаваў Сьвятлане Ціханоўскай за наведваньне шэрагу гарадоў Італіі, падчас якіх яны разам сустрэліся з многімі людзьмі, прадстаўнікамі шматлікіх арганізацый і асацыяцый, а таксама журналістамі ў Міляне, Балоньні, Флярэнцыі і Рыме. Ён выказаў асабістую ўдзячнасьць Ціханоўскай за працу, якую яна робіць, «паказваючы італьянцам, што ёсьць іншая Беларусь, што Беларусь — гэта не рэжым, гэта і людзі, якія жадаюць свабоды». «І я думаю, вы адчулі, што італьянцы з вамі», — сказаў ён.
Па выніках канфэрэнцыі дэпутаты дамовіліся працаваць разам у парлямэнцкіх асамблеях і міжнародных арганізацыях і фармалізаваць адносіны паміж дэмакратычнымі сіламі і нацыянальнымі парлямэнтамі.
«Італія прадэманстравала сапраўднае лідэрства, падтрымліваючы тых, хто змагаецца за дэмакратыю, справядлівасьць і мір. Пасланьне з Рыма зразумелае: Беларусь належыць Эўропе. І мы ня спынімся, і мы ня будзем маўчаць — пакуль Беларусь ня стане свабоднай» — сказала Сьвятлана Ціханоўская пасьля завяршэньня канфэрэнцыі ў Рыме.
Пра што гаворка ў Рымскай дэклярацыі
У Рымскай дэклярацыі сваёй агульнай мэтай парлямэнтары заяўляюць «аднаўленьне дэмакратыі ў Беларусі праз свабодныя і справядлівыя выбары і спрыяньне інтэграцыі Беларусі ў эўрапейскія структуры».
У ёй парлямэнтары падкрэсьліваюць, што Лукашэнка і ягоны «парлямэнт» зьяўляюцца нелегітымнымі, а іх рашэньні ня маюць юрыдычнай сілы, а таксама заклікаюць усе нацыянальныя парлямэнты і міжнародныя парлямэнцкія арганізацыі падтрымліваць Сьвятлану Ціханоўскую як прадстаўніцу беларускага народа рознымі спосабамі, разьвіваць супрацоўніцтва з Аб’яднаным пераходным кабінэтам міністраў, Каардынацыйнай радай, беларускімі дэмакратычнымі партыямі, няўрадавымі арганізацыямі і незалежнымі СМІ.
Сярод прыярытэтных задач, названых у Рымскай дэклярацыі, якую падпісалі 30 парлямэнтароў з 17 краінаў:
- спыненьне рэпрэсіяў і вызваленьне ўсіх палітвязьняў у Беларусі;
- садзейнічаньне інтэграцыі беларусаў, якія вымушаныя пакінуць краіну з прычыны рэпрэсій, на аснове рэкамэндацый, выкладзеных у Люксэмбургскіх рашэньнях;
- правядзеньне свабодных і справядлівых выбараў у Беларусі ў адпаведнасьці са стандартамі АБСЭ;
- шуканьне магчымасьцяў тэхнічнай дапамогі для падтрымкі працы беларускіх СМІ і арганізацый грамадзянскай супольнасьці;
- падтрымка беларускіх антываенных ініцыятываў на фоне працягу вайны Расеі супраць Украіны,
- прыцягненьне прадстаўнікоў беларускага рэжыму да адказнасьці за злачынствы супраць чалавечнасьці і ўдзел у агрэсіі супраць Украіны.
Гэта была другая сустрэча Альянсу парлямэнцкіх групаў «За дэмакратычную Беларусь». Першая адбылася ў Бэрліне ў 2023 годзе.
Форум