Да трэцяй гадавіны ад пачатку вайны мэмарыял наведала карэспандэнтка «Настоящего времени» Юлія Жукава.
Да 2014 году тут праводзілі масавыя канцэрты, ставілі галоўную ялінку краіны, улетку клюмбы засаджвалі кветкамі. З часам гэтае месца ператварылася ў месца памяці і смутку.
Кожны сіне-жоўты сьцяг пэрсанальны: на ім — імя загінулага на вайне, нумар брыгады, дата нараджэньня і сьмерці. Першыя сьцяжкі тут заўважылі летам 2022 году. Паводле адной з вэрсій, іх устанавіў іншаземец. Паводле іншай — сваякі вайскоўцаў палка «Азоў». Раіса — жонка загінулага вайскоўца брыгады «Азоў».
Ігар Шынкарук быў адным з тых, хто вясной 2022 году на верталёце добраахвотна паляцеў у аточаны расейскім войскам Марыюпаль, каб даставіць ежу і лекі. Яму было 63 гады.
«Ён мог увогуле не ісьці. Я яго прасіла, плакала. Ён сказаў, што гэта ягоны абавязак — абараняць сям’ю і краіну. Ён мне так сказаў: „Маці, гэта справа сапраўдных мужчын“. І гэта далей не абмяркоўвалася», — успамінае Раіса.
Доўгі час Раіса думала, што ейны муж у палоне. Але потым, пасьля абмену целамі, тэст ДНК пацьвердзіў гібель Ігара Шынкарука: «Гэта проста было невыносна. Так цяжка было. Ужо калі пайшла інфармацыя, што „оркі“ зайшлі і пачалі ўсё раўняць зь зямлёй, я вельмі баялася, што я ўвогуле ягонага цела магу не знайсьці».
Да імправізаванага мэмарыялу ў цэнтры Кіева ўвесь час прыходзяць людзі, хтосьці ўпісвае новае імя на сьцяжку, на бардзюрах сьвежыя кветкі і зьнічы.
Ларыса — жонка загінулага Яўгена Нявінскага, да вайны ён быў ня толькі акторам, але і займаўся канструяваньнем тэатральных дэкарацый: «Цяпер наш тэатар, дзе ён працаваў мэханікам, працуе без мэханіка. Усе нашы лялькі цяпер маўчаць, ня чуюць і не міргаюць».
На вайну актор-лялькавод Яўген пайшоў добраахвотнікам. Загінуў на запароскім кірунку падчас контранаступу. Некалькі месяцаў лічыўся бязь вестак зьніклым.
«Гэта быў вельмі цяжкі маральны стан. Жанчыны неяк апісваюць яго, знаходзяць словы, а я не магу. Вельмі страшна. Гэта як быццам цябе расьсеклі на часткі і ты ня можаш ні дыхаць, ні бачыць, ніе чуць, ні адчуваць нічога», — кажа Ларыса.
Размову з Ларысай перарываюць чарговы расейскі абстрэл і праца СПА. Пасьля адбою паветранай трывогі каля мэмарыялу сустракаем Ірыну. Яна тут упершыню — прыехала ўшанаваць памяць роднага брата Сяргея. Афіцыйна брат Ірыны лічыцца зьніклым бязь зьвестак: ягонае цела з полю бою забраць так і не змаглі. Магілы няма. І гэта самы вялікі боль для родных.
«І калегі яго, і ваеннапалонныя пацьвярджаюць той факт, што ён са сваімі сябрамі загінуў. Я сюды прывезла маці ўпершыню за два гады. Таму што сёньня гэта адзінае месца, дзе фігуруе ягонае прозьвішча. І ён тут згадваецца як вайсковец», — кажа Ірына.
Украінскі прэзыдэнт сюды часта прыводзіць замежныя дэлегацыі. Тут наглядна відаць, якую цану плаціць Украіна. Як заявілі ўкраінскія ўлады, за тры гады поўнамаштабнай вайны на фронце загінулі 43 тысячы ўкраінскіх вайскоўцаў. Колькі яшчэ лічацца зьніклымі бязь зьвестак, невядома.
«Гэта месца памяці. Нейкі кавалачак чагосьці роднага, калі ты прыходзіш і нібыта адчуваеш, што ён недзе тут. Гэтае месца для нас, родных загінулых, вельмі магутнае і моцнае», — кажа Ларыса.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
Форум