Выбары прэзыдэнта, прызначаныя ў Беларусі на 26 студзеня, дэмакратычная супольнасьць называе «бязвыбарамі». Эўрапейскія структуры заяўляюць пра іх непрызнаньне. Тым часам у Беларусі працягваецца датэрміновае галасаваньне, на якое, паведамляе дзяржаўная прэса, «ідуць працоўнымі калектывамі і сем’ямі».
Праваабаронцы лічаць датэрміновае галасаваньне адным з мэханізмаў фальсыфікацый, які дазваляе ўладам мець патрэбны ім вынік галасаваньня. Кампанія 2025 году адзначылася шэрагам новаўвядзеньняў, у тым ліку і ў працэдуры датэрміновага галасаваньня. Расказваем пра некаторыя зь іх.
88 тысяч кніжак, цукеркі і пернікі
Сёлета каля 88 тысяч 18-гадовых беларусаў змогуць прагаласаваць на выбарах упершыню, такія зьвесткі падае дзяржаўная прэса. Для кожнага зь іх улады падрыхтавалі падарункі — кнігу «Сымбалі сувэрэннай Беларусі» і майкі з надпісам «Твой голас першы». Некаторым дадуць яшчэ асадку і нататнік ад БРСМ. А ў Баранавічах да падарункаў маладым выбарнікам дадалі «тэматычны пернік» з надпісам «Мы адзіныя», выпечаны на мясцовым хлебазаводзе.
Але 18-гадовыя «дэбютанты» не адзіная катэгорыя грамадзян, якая можа займець штосьці задарма на выбарчым участку.
У Мсьціслаўскім раёне падарункі раздавалі пэнсіянэрам, якія прыйшлі галасаваць ў першы дзень датэрміновага галасаваньня. Ва ўчастковай камісіі зазначылі, што «большасьць пэнсіянэраў заўсёды галасуе датэрмінова, у асноўны дзень галасаваньня прыходзяць на ўчастак на сьвята, якое для выбарнікаў рыхтуюць работнікі Дома культуры».
У Лоеве беларусаў, якія галасуюць першы раз (у асноўным гэта памежнікі з камэндатуры «Лоеў». — РС) павіншавалі «з адказнай у іх жыцьці падзеяй» і ўручылі салодкія падарункі — цукеркі ад «Белай Русі».
Летась, у Адзіны дзень галасаваньня на выбарах, памежнікам у Лоеве таксама дарылі «памятныя сувэніры».
Яшчэ адна катэгорыя грамадзян, якая атрымала падарункі ў Лоеве, — малалетнія вязьні нацысцкай Нямеччыны. Ім ад імя вэтэранскай арганізацыі ўручылі памятныя сувэніры і наборы цукерак.
Не засталіся без падарункаў і некаторыя маладыя сем’і. Напрыклад, сям’я Лысенак з дваімі дзецьмі. «Яны прадэманстравалі пераемнасьць пакаленьняў» і атрымалі падарункі ад Беларускага саюзу жанчын«, — піша раённае выданьне.
На парушэньні няма каму рэагаваць
Юрыст праваабарончага цэнтру «Вясна» Павал Сапелка зазначае ў камэнтары Свабодзе, што з аднаго боку, выбарчым заканадаўствам забаронены любыя формы матэрыяльнага заахвочваньня выбарнікаў. Але з другога, сутнасьць падарункаў выбарнікам у Беларусі абсалютна ня тая, што ў іншых дзяржавах ці выбарчых сыстэмах, дзе за грошы купляюць іх галасы.
«Выбарчыя камісіі прыпішуць патрэбнаму кандыдату столькі галасоў, колькі ён вырашыць атрымаць. Можа быць, гэтыя падарункі для таго, каб стварыць атмасфэру псэўдасьвята, уключанасьці людзей у гэты працэс. Можа быць, каб павялічыць яўку людзей на выбары, якая, паводле апытаньняў, абяцала быць невысокай», — зазначыў праваабаронца.
У кожным выпадку, паводле ягоных словаў, такія падарункі — хутчэй вонкавы антураж.
«Камісіі, якія парушаюць закон, нават не задумваюцца пра гэта, таму што няма каму рэагаваць на парушэньні. Ані Цэнтральная выбарчая камісія, ані пракуратура ня будуць рэагаваць на такія рэчы, таму што ў іхным разуменьні гэта не ўплывае на вынікі выбараў», — дадаў Павал Сапелка.
Выбары 2025 году ў Беларусі
- Выбары прэзыдэнта Беларусі прызначылі на 26 студзеня 2025 году — нашмат раней, чым можна было чакаць. Такое рашэньне ўхвалілі на пасяджэньні Палаты прадстаўнікоў 23 кастрычніка. Паводле заканадаўства, сёмыя прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі павінны адбыцца не пазьней за 20 ліпеня 2025 году.
- Аляксандар Лукашэнка ўжо заявіў пра намер працягнуць сваю ўладу над краінай яшчэ прынамсі на пяць год. Гэта будуць ужо сёмыя выбары для аўтарытарнага кіраўніка дзяржавы. Колькі часу Лукашэнка застаецца ва ўладзе: онлайн-лічыльнік.
- Напярэдадні абвяшчэньня даты галасаваньня амбасадар Расеі ў Беларусі Барыс Грызлоў сказаў, што расейскі бок дапаможа Менску ў выпадку «спробаў дэстабілізацыі» ў часе выбараў, калі Беларусь зьвернецца па такую дапамогу.
- Офіс Сьвятланы Ціханоўскай, Аб’яднаны пераходны кабінэт і Каардынацыйная рада выпусьцілі сумесную заяву, у якой падкрэсьлілі, што цяперашняя электаральная кампанія праводзіцца ў сытуацыі глыбокага палітычнага крызісу ў Беларусі, а Аляксандар Лукашэнка незаконна ўтрымлівае ўладу шляхам рэпрэсіяў супраць беларускага грамадзтва, і заклікалі беларусаў «выказаць свой пратэст шляхам галасаваньня супраць усіх, хто крадзе нашае права голасу».
- Раней дэмакратычныя сілы Беларусі ўжо неаднаразова заяўлялі, што будуць дабівацца непрызнаньня гэтых выбараў міжнароднай супольнасьцю.
- Папярэднія выбары 9 жніўня 2020 году прайшлі ва ўмовах масавых фальсыфікацыяў і адзначыліся самымі масавымі пратэстамі за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі. Вынікі выбараў не былі прызнаныя міжнароднай супольнасьцю, краіны Захаду неаднойчы ўводзілі санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі, якога ня лічаць легітымным прэзыдэнтам Беларусі.
- Палітычны крызіс, які ўзьнік пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі, і шырокамаштабныя рэпрэсіі ў краіне працягваюцца да гэтага часу.
- У турмах Беларусі застаецца каля 1,3 тысячы чалавек, якіх праваабаронцы прызналі палітвязьнямі (колькасьць асуджаных з палітычных матываў значна большая). З 2020 году праваабарончаму цэнтру «Вясна» вядомыя прозьвішчы сама меней 7400 фігурантаў крымінальных палітычных спраў у Беларусі, заведзеных з палітычных матываў. Зь іх 6013 чалавек ужо асудзілі (як мінімум 2336 чалавек — на пазбаўленьне волі, 681 — на «хімію»). Больш за 50 тысяч чалавек затрымлівалі з палітычных матываў.
- У сувязі з пагрозай палітычнага перасьледу Беларусь пасьля 2020 году, паводле розных ацэнак, пакінулі сотні тысяч беларусаў: сацыёляг Генадзь Коршунаў у траўні 2024-га ацэньваў маштаб палітычнай эміграцыі ў 500-600 тысяч чалавек, намесьнік кіраўніка МУС Карпянкоў у кастрычніку 2023 году казаў, што з 2020 году зь Беларусі зьехалі 350 тысяч чалавек.
- У Беларусі ліквідавалі амаль амаль усе палітычныя партыі, засталіся толькі 4 праўладныя партыі. Агулам грамадзкі сэктар краіны, пачынаючы з пасьлявыбарчага пэрыяду 2020 году, страціў ужо сама меней 1838 некамэрцыйных арганізацыяў (сярод іх грамадзкія аб’яднаньні, прафсаюзы, палітычныя партыі, фонды, недзяржаўныя ўстановы, асацыяцыі, рэлігійныя арганізацыі і інш.).
- Пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі прызналі «экстрэмісцкімі фармаваньнямі/арганізацыямі» і заблякавалі практычна ўсе незалежныя СМІ, журналісты гэтых мэдыя сутыкнуліся з затрыманьнямі, арыштамі, ператрусамі, адміністрацыйным і крымінальным перасьледам, многія вымушана пакінулі краіну і працягнулі працаваць з-за мяжы. За кратамі ў Беларусі цяпер застаюцца 36 прадстаўнікоў мэдыя.
- 97% членаў выбаркамаў працавала на папярэдніх выбарах, вынікае з дакладу ініцыятывы былых сілавікоў BelPol.
Форум