У Беларусі прайшлі выбары Аляксандра Лукашэнкі. Жывы блог

Пра непрызнаньне выбараў 2025 году ў Беларусі заявілі шэраг краінаў, сярод іх суседзі Беларусі — Літва, Польшча, Украіна і Латвія.

У Эўрапарлямэнце 22 студзеня ўхвалілі рэзалюцыю, у якой заклікаюць не прызнаваць прэзыдэнцкія выбары 26 студзеня і легітымнасьць Лукашэнкі. У МЗС Беларусі назвалі рэзалюцыю «найгрубейшым умяшаньнем у электаральныя працэсы сувэрэннай дзяржавы».

Праваабаронцы Libereco і «Вясны» назвалі выбары ў Беларусі «прапагандысцкім шоў», Міжнародны інстытут дэмакратыі і садзейнічаньня выбарам — «„самапрызначэньнем“ Лукашэнкі», а гендакладчык ПАРЭ па дэмакратычнай Беларусі Рышард Пэтру заявіў, што яны «стануць чарговай фікцыяй». У Amnesty International адзначылі ўзмацненьне палітычных рэпрэсій напярэдадні выбараў.

На цяперашніх выбарах няма назіральнікаў ад апазыцыйных партый і незалежных грамадзкіх арганізацый. Сярод 456 замежных назіральнікаў з 49 краін — назіральнікі з СНД, АДКБ, парлямэнцкага сходу «саюзнай дзяржавы», ШАС і Нарады па ўзаемадзеяньні і мерах даверу ў Азіі. АБСЭ ня будзе назіраць за выбарамі, бо беларускі бок у час не накіраваў запрашэньне ў гэтую арганізацыю. Падрабязьней >>

Кандыдаты на выбарах — прыхільнікі Лукашэнкі

Выбары праходзяць пад поўным кантролем уладаў, палітычнае поле краіны цалкам зачышчана ад рэальных апанэнтаў Лукашэнкі.

Акрамя Аляксандра Лукашэнкі, у гэтых выбарах удзельнічаюць старшыня праўладнай Лібэральна-дэмакратычнай партыі Алег Гайдукевіч, першы сакратар ЦК праўладнай Камуністычнай партыі Сяргей Сыранкоў, старшыня Беларускай партыі працы і справядлівасьці Аляксандар Хіжняк і кандыдатка ў прэзыдэнты на выбарах 2020 году Ганна Канапацкая. Усе кандыдаты — прыхільнікі Лукашэнкі, ніводзін зь іх падчас выбарчай кампаніі не крытыкаваў яго і не прапаноўваў выбраць прэзыдэнтам новага чалавека.

Выбары ва ўмовах рэпрэсій і палітычнага крызісу

Выбары 2025 году ў Беларусі пры Лукашэнку, які ва ўладзе больш за 30 гадоў і балятуецца на сёмы прэзыдэнцкі тэрмін, паводле міжнародных арганізацый, носяць несвабодны і недэмакратычны характар. Яны праходзяць ва ўмовах шырокамаштабных рэпрэсій і палітычнага крызісу, што цягнецца ад папярэдніх прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году. Тыя выбары адзначыліся масавымі фальсыфікацыямі і самымі маштабнымі пратэстамі за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі, іх вынікі не прызнала міжнародная супольнасьць. З 2020 году больш за 50 тысяч чалавек у Беларусі затрымлівалі з палітычных матываў, зь іх сама меней 7 759 чалавек сутыкнуліся з крымінальным перасьледам (паводле зьвестак праваабаронцаў на канец 2024-га), у сувязі з пагрозай палітычнага перасьледу краіну пакінулі сотні тысяч беларусаў.

У Беларусі прызналі «экстрэмісцкімі» і заблякавалі практычна ўсе незалежныя СМІ, прызналі «экстрэмісцкімі» і забаранілі больш за 6500 онлайн-рэсурсаў, ліквідавалі усе апазыцыйныя палітычныя партыі, грамадзкі сэктар з 2020 году страціў сама меней 1891 некамэрцыйную арганізацыю (абʼяднаньні, прафсаюзы, партыі, фонды, асацыяцыі і інш.).

Чаму беларускія выбары нельга назваць сапраўднымі выбарамі

Цэнтральная выбарчая камісія Беларусі сьцьвярджае, што за пяць дзён датэрміновага галасаваньня 21-25 студзеня прагаласавалі ўжо 41,81% выбарнікаў — гэта рэкордная афіцыйная, але не пацьверджаная незалежным назіраньнем (гэты інстытут у краіне зьнішчаны) яўка выбарнікаў падчас датэрміновага галасаваньня для выбарчых кампаній у Беларусі.

Праваабаронцы і назіральнікі называюць датэрміновае галасаваньне адным з мэханізмаў фальсыфікацый на выбарах у Беларусі. У ЦВК Беларусі такія абвінавачаньні штораз адхіляюць і называюць датэрміновае галасаваньне распаўсюджанай міжнароднай практыкай: у розных краінах яно ідзе ад 3 да 75 дзён.

Участкаў для галасаваньня за мяжой няма. Беларусы замежжа, якія хочуць прагаласаваць, мусяць для гэтага ехаць у Беларусь, для іх адкрылі 6 участкаў у абласных цэнтрах. У ЦВК заявілі, 52 беларусаў прыехалі на радзіму, каб прагаласаваць датэрмінова.

Яшчэ з раніцы 25 студзеня карыстальнікі Менску і ўсіх абласьцей Беларусі пачалі сутыкацца з праблемамі пры выкарыстаньні VPN-сэрвісаў (перабоі закранулі як мінімум 7 сэрвісаў ананімізацыі) і асобных замежных сайтаў. Цяжкасьці ёсьць пры выкарыстаньні і хатняга, і мабільнага інтэрнэту.

Кампанія hoster.by загадзя папярэдзіла, што з 10:00 25 студзеня да 23:59 27 студзеня беларускія правайдэры «абмяжуюць доступ да віртуальнага хостынгу з-за межаў Рэспублікі Беларусь». Паводле гендырэктара hoster.by, «большасьць сайтаў у байнэце (звыш 90%) разьмяшчаецца менавіта на віртуальным хостынгу», то бок з-за мяжы на беларускія сайты будзе не зайсьці.

26 студзеня ў Беларусі праходзіць асноўны дзень галасаваньня на прэзыдэнцкіх выбарах. Выбарчыя ўчасткі адкрыліся а 8-й гадзіне і будуць працаваць да 20:00. На ўчастках для выбарнікаў загадана ствараць «атмасфэру сьвята», на іх завабліваюць падарункамі і танным буфэтам.

На ўсіх участках кругласутачна дзяжураць сілавікі, якія ахоўваюць выбарчыя камісіі. Імёны ўдзельнікаў выбарчых камісій засакрэцілі, а калі BelPol апублічыла іх, на арганізацыю завялі крымінальную справу. Выбарчыя бюлетэні фатаграфаваць забаранілі пад пагрозай адміністрацыйнай адказнасьці (у 2020-м дзякуючы фота бюлетэняў апанэнты ўлады змаглі даказаць фальсыфікацыю выбараў).

Апанэнты Аляксандра Лукашэнкі, якія вымушана выехалі ў эміграцыю, і беларуская дыяспара 26 студзеня ладзяць акцыі за мяжой.

Апоўдні ў Варшаве пройдзе шэсьце па цэнтры горада плошчы Трох крыжоў да Замкавай плошчы, дзе адбудзецца мітынг, а па абедзе ў сталіцы Польшчы чакаецца форум «Беларусы годныя лепшага».

У Вільні акцыі беларускай дыяспары пройдуць перад Домам ураду, дзе актывісты ініцыятывы «ReBelarus» усталююць намёт, які будзе імітаваць выбарчы ўчастак. Там ахвочым прапануюць «прагаласаваць» і напісаць зварот на тэму выбараў.

Беларусы Чэхіі плянуюць акцыю ў Празе ля амбасады Беларусі, у Стакгольме і іншых сталіцах краін Эўропы Народныя амбасады Беларусі плянуюць акцыі пад назвай «Лукашэнку ў шродэр».

Галасаваньня за межамі Беларусі ўлады не прадугледжваюць.

Экспэртная місія па назіраньні за выбарамі-2025, арганізаваная ў рамках кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары», апублікавала справаздачу па выніках назіраньня за перадвыбарнай агітацыяй у Беларусі. У ёй місія робіць выснову, што ў падтрымку Лукашэнкі шырока задзейнічалі адміністрацыйны і прапагандысцкі рэсурс вэртыкалі ўлады, у той час як дзеяньні іншых кандыдатаў засталіся практычна незаўважныя для шырокай аўдыторыі. Падрабязьней >>

Узмоцнены рэжым аховы мяжы, якія дзейнічае ў Літве з 2021 году, перавялі ў больш высокую фазу напярэдадні выбараў у Беларусі, паведаміў прадстаўнік Службы аховы дзяржаўнай мяжы Літвы Гедрус Мішуціс, піша LRT.

«Рэжым аховы межаў застаецца ўзмоцненым заўсёды — геапалітычная сытуацыя, прычым пры наяўнасьці такіх суседзяў. На фоне беларускіх выбараў узровень пільнасьці яшчэ падвышаецца — узмоцнены рэжым пераходзіць у іншую, больш высокую фазу. Прадугледжана, што ў выпадку інцыдэнтаў могуць быць задзейнічаны і іншыя ведамствы — сыстэма нацыянальнай абароны, Служба грамадзкай бясьпекі, паліцыя, Саюз стралкоў Літвы», — паведаміў Мішуціс.

«Лукашэнка чапляецца за ўладу ўжо 30 гадоў. Заўтра ён зноў прызначыць сябе на чарговых фіктыўных выбарах. Гэта абуральная абраза дэмакратыі», — напісала высокая прадстаўніца Эўразьвязу ў замежнай палітыцы Кая Калас у сацсетцы Х напярэдадні асноўнага дня галасаваньня на выбарах у Беларусі. Таксама яна падкрэсьліла, што ў Аляксандра Лукашэнкі «няма ніякай легітымнасьці».

Кіраўніца Эўрапарлямэнту Рабэрта Мэтсаля выказала падтрымку беларускаму народу і таксама назвала выбары ў Беларусі фіктыўнымі.

«Маё пасланьне народу Беларусі: будзьце моцнымі, мы вас падтрымаем, час дыктатуры скончыцца. Дэмакратыя пераможа», — напісала Рабэрта Мэтсаля ў «Х» 25 студзеня.

Сьцьвярджаецца, што ў вёсцы Александрыя Шклоўскага раёну, на радзіме Лукашэнкі, датэрмінова прагаласавалі 75% выбарнікаў. Усяго на ўчастку зарэгістраваныя 400 чалавек.

Агулам па Беларусі, паводле ЦВК, за пяць дзён датэрміновага галасаваньня 21-25 студзеня прагаласавалі ўжо 41,81% выбарнікаў — гэта рэкордная афіцыйная, але не пацьверджаная незалежным назіраньнем (гэты інстытут у краіне зьнішчаны) яўка выбарнікаў падчас датэрміновага галасаваньня для выбарчых кампаній у Беларусі.

Старшыня ЦВК Ігар Карпенка заявіў, што па стане на 10:00 на выбарах у Беларусі прагаласавалі 47,56% выбарнікаў. У Берасьцейскай і Гомельскай вобласьці выбары ўжо адбыліся — там прагаласавалі больш за 50% выбарнікаў, сказаў ён падчас прэс-канфэрэнцыі.

У іншых рэгіёнах, а таксама ў Менску, выбары пакуль яшчэ не адбыліся.

У ЦВК таксама заявілі, што 61 грамадзянін Беларусі, які пражывае за мяжой і знаходзіцца на консульскім уліку, прагаласаваў на гэтых выбарах.

Як паведамляе дзяржаўнае агенцтва БелТА, Лукашэнка на выбарчым участку апярэдзіў пытаньне журналістаў, за каго аддаў свой голас: «Калі вы хочаце спытаць, за каго, павінен вам шчыра прызнацца — за ўсіх!»

На выбарчым участку разам зь ім заўважылі ягонага сабаку Умку. Лукашэнка прагаласаваў і адказаў на пытаньні журналістаў. Чытайце яго адказы па спасылцы

Падчас прэс-канфэрэнцыі журналіст BBC Стыў Розэнбэрг спытаў Лукашэнку, чаму той не адпусьціць Марыю Калесьнікаву і Сяргея Ціханоўскага.

«Турма — гэта для тых, хто парушыў закон. Што, у Ангельшчыне ці ЗША няма турмаў? Хто парушыў закон, будзе сядзець, але нават там мы ім рот не закрываем. Марыя Калесьнікава і іншыя, пра каго ты гаворыш. У Марыі Калесьнікавай усё нармальна са здароўем. Яе паказалі народу. Не перабірай, Стыў, у любой дзяржаве трэба несьці адказнасьць. Тыя, пра каго ты клапоцісься, па-мойму, ня вельмі хочуць на свабоду», — сказаў Лукашэнка, адказваючы на пытаньне журналіста. Падрабязьней

Падчас прэс-канфэрэнцыі для журналістаў на выбарчым участку Лукашэнка заклікаў не зьвяртаць увагу на рэакцыю заходніх краін, якія не прызнаюць выбары ў Беларусі.

«Прызнаеце гэтыя выбары, не прызнаеце — гэта справа густу. Мне гэта абсалютна фіялетава. Мне галоўнае, каб беларусы прызналі гэтыя выбары», — заявіў Аляксандар Лукашэнка, адказваючы на пытаньне журналіста брытанскага выданьня BBC Стыва Ротэнбэрга.

У Вільні ідзе акцыя беларускай дыяспары «Выбары бяз правілаў!» Перад Домам ураду на плошчы Кудзіркі актывісты ініцыятываў «Дапамога», ReBelarus і асацыяцыя палітвязьняў Беларусі паставілі намёт, празрыстую скрыню. Гэта імітуе выбарчы ўчастак. Зьявіліся нацыянальныя беларускія сьцягі. Ахвочым прапануюць «прагаласаваць» і напісаць сваю думку на тэму выбараў у Беларусі.

На плякаце напісана, што ў беларускіх выбараў няма рэальных кандыдатаў і свабодных СМІ, у краіне сотні палітвязьняў. Гэта вельмі люднае месца ў цэнтры Вільні на праспэкце Гедзіміна. людзі падыходзяць, цікавяцца, ім раздаюць улёткі па-беларуску і літоўску. Акцыя будзе праходзіць да вечара, у другой палове дня чакаецца мітынг. Больш фота з акцыі

Падчас прэс-канфэрэнцыі нямецкія журналісты спыталі ў Лукашэнкі пра магчымы дыялёг з апазыцыяй. Ён адказаў, што гатовы гаварыць з апазыцыяй толькі ў Беларусі. І згадаў Ганну Канапацкую, якая таксама ўдзельнічае ў выбарах.

«Яе настойлівасьць падтрымліваецца некаторымі людзьмі ў нашым грамадзтве. Камуністы, як бы мяне ні хвалілі, у іх ёсьць пытаньні асобныя да дзейнай улады. Зь імі я гатовы весьці дыялёг, бо ад іх нешта залежыць у краіне», — адказаў ён.

Таксама Лукашэнка адзначыў, што з апазыцыяй за мяжой яму «няма аб чым гаварыць».

Беларускае Міністэрства інфармацыі паведамляе, што выбары ў Беларусі асьвятляюць 812 журналістаў. Паглядзелі, каго дапусьцілі пісаць пра іх і што паведамляюць замежныя журналісты. Чытайце па спасылцы.

Падчас прэс-канфэрэнцыі пасьля галасаваньня, адказваючы на пытаньні, Лукашэнка выказаўся наконт свайго магчымага ўдзелу ў перамовах наконт вайны ва Ўкраіне.

«Уладзімір Зяленскі пастаянна прапагандуе гарантыі і стабільнасьць у рэгіёне. Тады трэба ўлічваць цікавасьць усіх бакоў, у тым ліку беларусаў. Латышы, эстонцы, палякі — усе туды ірвуцца. А бяз нашага ўдзелу ня можа быць поўнай бясьпекі. Аднак, каб я з глузду зьехаў, калі безь мяне будуць перамовы, — такога няма», — сказаў Лукашэнка і дадаў, што калі яго на перамовах ня будзе, дык «Пуцін выкажа беларускую пазыцыю».

Падчас прэс-канфэрэнцыі журналіст Associated Press спытаў Лукашэнку, каму з маладога пакаленьня ён гатовы перадаць уладу і калі гэта адбудзецца.

«Маладое пакаленьне — гэта ня мой малодшы сын і не старэйшы сын. Я казаў, што будучае пакаленьне — гэта пакаленьне маладых. Я не казаў пра пэрсаналіі, а вы адразу: „Хто гэта будзе?“. Напэўна будзе новы прэзыдэнт, але што будзе да 2030 году, я ня ведаю. Я катэгарычна супраць, каб загружаць жанчыну такой працай, жанчына ня можа быць дыктатарам», — адказаў Лукашэнка.

Калі і каму Лукашэнка гатовы перадаць уладу, ён так і не адказаў.