Сьцісла:
- Лукашэнка — гэта палітык з цалкам расейска-савецкай мэнтальнасьцю, і ён здольны падпарадкавацца толькі рэальнай сіле.
- Трыгерам для зьмены палітыкі Варшавы адносна Менска стала сьмерць жаўнера на мяжы зь Беларусьсю ад рук мігранта.
- Паводле некаторых сьведчаньняў, кітайскі бок успрыняў польскія аргумэнты.
- Варшава разумее, што перакрыцьцё мяжы — гэта нашмат большая эканамічная праблема для Беларусі, чым для Эўразьвязу.
— Апошнім часам рыторыка афіцыйнай Варшавы ў адносінах з афіцыйным Менскам, як падаецца, стала больш жорсткай. Нядаўна былі агучаныя тры ўмовы: спыніць мігранцкі крызіс на мяжы, вызваліць Анджэя Пачобута і выдаць забойцу польскага салдата, які загінуў ад рук мігранта на мяжы. Калі гэтыя ўмовы ня будуць выкананыя, Польшча пагражае цалкам перакрыць польска-беларускую мяжу. Што зьмянілася, чаму Варшава паводзіць сабе больш рэзка, якія для гэтага ёсьць падставы?
— Калі адказваць глябальна, то новы польскі ўрад, які прыйшоў у сьнежні, ужо зразумеў, што Лукашэнка — гэта палітык з цалкам расейска-савецкай мэнтальнасьцю і ён успрымае аргумэнты толькі тады, калі на яго ціснуць. Калі ціску няма, то ён гэта ўспрымае як слабасьць, і тады вельмі цяжка чагосьці дабіцца.
Калі гаварыць больш канкрэтна, то трыгерам для зьмены палітыкі Варшавы стала сьмерць нашага жаўнера на мяжы зь Беларусьсю. Пасьля яе атмасфэра ў польскім грамадзтве зьмянілася, грамадзтва запатрабавала ад улады больш канкрэтнай і рашучай рэакцыі. І гэта рэакцыя ёсьць, і яна працуе.
Зьявіліся выказваньні і з боку міністра замежных справаў Сікорскага, і іншых палітыкаў пра тое, што рыхтуецца рашэньне пра поўнае закрыцьцё мяжы. Па-другое, адбыўся візыт прэзыдэнта Дуды ў Кітай, падчас якога абмяркоўвалася і праблема на мяжы, якая можа адмоўна паўплываць на кітайскія інтарэсы. Можна меркаваць, што кітайцы далі нейкі сыгнал Менску, што ім не патрэбна ўскладненьне сытуацыі на мяжы.
— Як вы сказалі, прадстаўнікі новага польскага ўраду, які зьявіўся 13 сьнежня, вырашылі, што на Лукашэнку трэба ціснуць. Але з другога боку, многія кажуць, што Лукашэнка ня любіць нешта адразу рабіць тады, калі яго да гэтага актыўна публічна заклікаюць і на яго ціснуць. Маўляў, яму трэба даць магчымасьць «захаваць твар». Ён зробіць тое, што ад яго патрабуюць, але трошкі пазьней, калі сьціхне шум. Такі аргумэнт ужо ня ўлічваецца?
— Не, бо яны (новы ўрад Польшчы) ужо спрабавалі так дзейнічаць. Яны ад пачатку дастаткова асьцярожна выказваліся на беларускую тэму, але гэта не спрацавала. Пачалі патрабаваць па-іншаму — і, як выглядае, гэта дзейнічае лепш. Мы бачым, што мігранцкі ціск на мяжы апошнія тыдні зьменшыўся, тэндэнцыя відавочная. Вядома, сваю ролю выканала і тое, што Варшава здолела стварыць буфэрную зону на мяжы.
Але, мяркую, пэўны вынік прынесьлі і рэзкія заявы, і дыпляматычныя ініцыятывы Польшчы ў адносінах з Кітаем.
— Ці абапіраецца Варшава ў сваіх пагрозах перакрыць мяжу на згоду з боку сваіх суседзяў па Эўразьвязе або дзейнічае цалкам самастойна? Бо перакрыцьцё мяжы можа прынесьці эканамічныя страты ня толькі самой Польшчы, а, напрыклад, і Нямеччыне.
— Варшава самастойная ў тым пляне, што ніхто ёй ня ўказвае, як выбудоўваць адносіны зь Менскам. Але гэта ня значыць, што не адбываецца кансультацыяў і каардынацыі дзеяньняў з асноўнымі партнэрамі, асабліва зь Нямеччынай і ЗША.
Першы сур’ёзны намер закрыцьця мяжы быў у 2023 годзе, адразу пасьля таго, як у Беларусі зьявіліся вагнэраўцы. Тады ўжо рыхтавалася сумеснае зь Літвой і Латвіяй рашэньне пра закрыцьцё мяжы. Але пасьля сьмерці Прыгожына і выхаду асноўных сілаў вагнэраўцаў зь Беларусі польскі бок адышоў ад гэтага рашэньня.
Потым былі выбары ў Польшчы і часова было не да таго. Пасьля перамогі новы ўрад, як я ўжо казаў, пэўны час спрабаваў дамовіцца зь Менскам нягучна і непублічна. Аднак пасьля сьмерці польскага жаўнера ўсё зноў памянялася.
Што да кітайскага чыньніка, то празь Беларусь ідзе даволі істотны працэнт кітайскага чыгуначнага гандлю, але вельмі невялікі працэнт у агульным гандлі Кітаю з Эўропай, бо большасьць яго ідзе марскім шляхам. Так што Варшава разумее, што перакрыцьцё мяжы — гэта нашмат большая эканамічная праблема для Беларусі, а не для Эўразьвязу.
Кітаю гэта прынясе істотныя клопаты ў пэрспэктыве, а не адразу сёньня. Бо для Кітая шлях празь Беларусь — гэта частка праекту «Адзін пояс, адзін шлях». Калісьці ў гэтым праекце і Ўкраіна мела сваю ролю, але пасьля пачатку вайны ў 2022 годзе гэта пакуль не актуальна, і засталася Беларусь як асноўны транзытны калідор у Эўропу.
Таму Польшча і разьлічвае на тое, што Кітай неяк адрэагуе і дапаможа спыніць гэты міграцыйны крызіс.
— Але чаму Варшава лічыць, што калі мяжа будзе перакрытая, то Кітай палічыць вінаватым у гэтым Менск, а не Варшаву?
— Бо гэта Беларусь разам з Расеяй арганізуюць гэты мігранцкі крызіс на мяжы. Сапраўды, вельмі цяжка сказаць, што рэальна думаюць кітайцы. Аднак польскія дыпляматы, зь якімі я размаўляў, кажуць, што нібыта кітайцы ўспрынялі нашы аргумэнты.
Але з другога боку, я чуў, як міністар замежных справаў Беларусі Рыжанкоў казаў на ОНТ, што кітайцы ўспрынялі аргумэнты афіцыйнага Менску. Таму трэба будзе далей сачыць і аналізаваць, што адбываецца ў гэтым трыкутніку.
— Тым часам, як сьведчаць сацыёлягі, стаўленьне палякаў да беларусаў мяняецца ня ў лепшы бок: яно ўжо не такое добрае, як было ў 2020 годзе. На фоне таго, што краіны Балтыі прынялі рашэньне не пускаць да сябе аўтамабілі зь беларускімі нумарамі, Польшча пакуль такога рашэньня не прымала. І можна казаць, што Польшча пакуль застаецца пэўным астраўком афіцыйнай добразычлівасьці да беларусаў. Ці гэта таксама будзе мяняцца?
— Я думаю, гэта мяняецца. Мяркую, што Польшча таксама можа далучыцца да ініцыятывы не ўпускаць беларускія аўтамабілі. Калі нічога радыкальна ня зьменіцца ў адносінах зь Менскам то, думаю, так і будзе. Бо гэта таксама адзін з аргумэнтаў у спрэчках зь Беларусьсю.
Калі гаварыць пра грамадзкую думку ў Польшчы, то пасьля 2022 году, пасьля таго, як Лукашэнка дапамог Расеі ў агрэсіі супраць Украіны, падыход палякаў да беларусаў памяняўся ў адмоўны бок. І калі б не гуманітарны аргумэнт, які мы чуем з боку беларускіх дэмакратычных сілаў, магчыма, мяжа была б ужо закрытая дастаткова даўно.
— Але ж размова ідзе толькі пра закрыцьцё мяжы для гандлёвых грузаў, не для людзей?
— Не, міністар Сікорскі кажа пра закрыцьцё двух апошніх пераходаў, якія засталіся. Так што «на стале» ёсьць і плян-максымум — закрыцьцё мяжы ўвогуле.
Гуманітарны аргумэнт пакуль працуе, але ён ня будзе дзейнічаць заўсёды. Бо ў польскай палітычнай клясе ёсьць асобы, якія кажуць, што тыя, для каго існавала рэальная пагроза палітычнага перасьледу, хто хацеў выехаць зь Беларусі, ужо выехалі. І таму, маўляў, можна закрыць мяжу зусім.
Не скажу, што такая думка стала дамінаваць. Але ў любы момант можа здарыцца нешта, што падштурхне такое рашэньне. Асабліва калі адбудзецца нейкі акт дывэрсіі, у якім будуць удзельнічаць грамадзяне Беларусі. І калі такое здарыцца, то імавернасьць поўнага закрыцьця мяжы ўзмоцніцца.
Форум