Сьцісла:
- Лукашэнка памятае, што пасьля кожнай зьмены ўлады ў Польшчы яму з боку Варшавы паступалі пэўныя прапановы.
- Рэпрэсіі і саўдзел у агрэсіі зрабілі любыя спробы дамовіцца з Лукашэнкам немагчымымі ў прынцыпе.
- Мяч даўно на баку менскага рэжыму. Калі ён нешта зробіць — тады Варшава будзе глядзець на новыя магчымасьці.
- Пакуль ня будзе гэтага беларускага чыньніка (пэўнай адлігі) — то ня будзе і ніякіх польскіх крокаў.
— Аляксандар Лукашэнка 27 кастрычніка даволі своеасабліва выказаўся пра вынікі польскіх парлямэнцкіх выбараў: «Ну, палякі, я вось хвалю народ Польшчы. Малайцы. Уцерлі ім (цяперашняй уладзе. — РС) нос. І апазыцыю да ўлады фактычна прывялі». Ці былі гэтыя выказваньні заўважаныя ў польскай прэсе? Ці ёсьць падставы меркаваць, што Лукашэнка спадзяецца, што з кааліцыяй, якая сфармуе новы ўрад, у яго можа атрымацца наладзіць стасункі лепш, чым з уладай «Права і справядлівасьці» (ПІС)?
— Лукашэнка, відаць, памятае, што пасьля кожнай зьмены ўлады ў Польшчы да яго з боку Варшавы паступалі пэўныя прапановы наконт «перазагрузкі» адносінаў. Гэта было і тады, калі да ўлады прыйшла Грамадзянская плятформа, у 2007 годзе, і калі прыйшоў ПІС у 2015-м.
Акрамя таго, для Лукашэнкі цяпер ПІС асацыюецца з санкцыямі, якія былі ўведзеныя пасьля 2020 году, з падтрымкай Украіны, з падтрымкай Ціханоўскай, беларускай апазыцыі. Можа, таму Лукашэнка лічыць, што новая польская ўлада будзе для яго лепшая.
Але так ня будзе. Бо гэта ўжо ня тая сытуацыя, калі ў Варшавы былі нейкія магчымасьці і жаданьне дзейнічаць па-іншаму. Клімат зусім іншы. Тое, што адбылося ў Беларусі пасьля 2020 году, рэпрэсіі, роля, якую Лукашэнка выканаў у расейскай агрэсіі супраць Украіны.... Усё гэта зрабіла любыя спробы дамовіцца з Лукашэнкам немагчымымі ў прынцыпе. Тут ёсьць згода ўсёй польскай палітычнай клясы — незалежна ад таго, хто пры ўладзе.
Што можа новы ўрад зрабіць для Лукашэнкі, нават калі б раптам захацеў? Санкцыі адмяніць? Дык гэта ж агульнаэўрапейскія санкцыі. Ціханоўскую перастаць падтрымліваць? Гэтага ня будзе. Беларусаў, якія ўцякаюць ад рэпрэсіяў, перастаць падтрымліваць? Не, тут ня будзе такіх зьменаў.
— Але калі гаварыць не пра такія стратэгічныя рэчы, а пра нейкія кропкавыя, тактычныя моманты?.. Напрыклад, новы ўрад можа дабіцца вызваленьня Анджэя Пачобута — гэта стане безумоўным плюсам для польскай грамадзкай думкі.
— Але гэта залежыць выключна ад Беларусі. ПІС ужо прапаноўваў Лукашэнку, што калі вы вызваліце Пачобута, мы сустрэнемся афіцыйна з вашым міністрам замежных справаў, якім тады быў Уладзімер Макей. Так што мяч даўно на баку менскага рэжыму. Калі яны нешта зробяць — тады будзем глядзець на новыя магчымасьці.
Пакуль Лукашэнка не адказаў ні на якія прапановы, хоць і пачаў гаварыць пра тое, як ён любіць Эўразьвяз і як ён ня хоча, каб Эўразьвяз разваліўся. Аднак гэта толькі словы. Лукашэнка нічога не зрабіў, каб даказаць, што ён ужо ня той чалавек, які ў лютым 2022 году быў суагрэсарам супраць Украіны.
— Вы заўважылі ўжо, што Лукашэнка, бадай, упершыню за апошнія тры гады сказаў нейкія станоўчыя рэчы пра Эўразьвяз. Ці можна лічыць гэта нейкім адметным крокам, нейкім запрашэньнем? На што ён разьлічвае і хто гэта можа пачуць?
— Я думаю, што ўвогуле няма вялікага сэнсу зьвяртаць увагу на тое, што гаворыць Лукашэнка. Ён кажа даволі супярэчлівыя рэчы, вельмі любіць казаць тое, што хочуць пачуць ад яго тыя, хто ў дадзены момант вядзе зь ім размову.
Калі ж за гэтымі словамі пойдуць нейкія дзеяньні, то можна будзе мець на ўвазе, што Беларусь робіць нешта аўтаномна і самастойна ў сваіх стасунках з Захадам. Але пакуль нічога не зьмянілася. Падтрымка агрэсіі Расеі працягваецца, рэпрэсіі працягваюцца.
Лукашэнка можа колькі заўгодна казаць, што любіць Эўразьвяз і хацеў бы весьці дыялёг з палякамі, — але гэта нічога не мяняе ў палітыцы рэпрэсіяў і падтрымкі агрэсіі, якая робіць яго ўсё больш залежным ад Масквы.
— Тым ня менш за гэтыя гады польская палітыка, дый у цэлым заходняя, у залежнасьці ад сытуацыі хісталася паміж двума рознымі падыходамі да менскага рэжыму. Першы — дыялёг і «ўцягваньне», другі — радыкальнае непрыманьне гэтага рэжыму і дапамога апазыцыі ў тым, каб паспрабаваць яго зрынуць. Які з гэтых падыходаў пануе цяпер?
— Трэба прызнаць, што на сёньня ў Захаду няма магчымасьці зрынуць беларускі рэжым. Па-другое, трэба адзначыць, што Захад і не спрабаваў зрынуць Лукашэнку. Яго вельмі доўга прызнавалі, яму прапаноўвалі самыя розныя «пернікі», ён меў усе магчымасьці ладзіць найлепшыя адносіны з Захадам, асабліва пасьля 2014 году, калі праявіў самастойнасьць пасьля анэксіі Крыму.
Гэта беларускія грамадзяне на выбарах спрабавалі адабраць у яго ўладу, а ня нейкія заходнія сілы.
З боку Варшавы былі розныя прапановы, але яны былі магчымыя толькі ў той сытуацыі, калі прысутнічалі два чыньнікі. З аднаго боку — жаданьне Польшчы, з другога боку — пэўная адліга ў Беларусі. Такая адліга была ў 2010 годзе, калі ў Менск прыяжджалі міністры замежных справаў Польшчы і Нямеччыны і прапаноўвалі Беларусі фінансавую падтрымку, калі выбары пройдуць хоць трошкі падобна да нармальных.
Тое самае было і ў 2015 годзе, ужо пры ПІС, калі Польшча фактычна, можна сказаць, прызнала беларускую Палату прадстаўнікоў, пачала зь імі адносіны, і ў Менск прыяжджаў тагачасны віцэ-прэм’ер Маравецкі. Тады таксама ў Беларусі была пэўная адліга.
Пакуль ня будзе гэтага беларускага чыньніка, пэўнай адлігі — то ня будзе і ніякіх польскіх крокаў. Пакуль ня спыняцца шалёныя палітычныя рэпрэсіі, падтрымка агрэсіі Расеі, пакуль Менск ня спыніць гульні зь мігрантамі (гэта ж таксама ня скончылася), — нічога ня будзе.
Першы крок павінен зрабіць менскі рэжым. І наконт гэтага ёсьць шырокі кансэнсус сярод усіх польскіх палітыкаў.
