«Добраахвотніцкае аб’яднаньне беларусаў Літвы», — так пазыцыянуе сам сябе клюб «Ліцьвіны», які быў утвораны ў Вільні ў 2022 годзе. На эмблеме «Ліцьвінаў» — стылізаваная Пагоня і бел-чырвона-белы сьцяг. Апошнім часам да іх дзейнасьці ўзьнікла шмат пытаньняў. Каб адказаць на частку зь іх, удзельнікі клюбу склікалі прэс-канфэрэнцыю.
Адкуль зьявілася цікавасьць да «Ліцьвінаў»
«Ліцьвіны» дзейнічаюць адразу ў некалькіх кірунках — гэта і фізычнае навучаньне беларусаў на выпадак ваеннага канфлікту (многія ўдзельнікі клюбу ваююць на баку Ўкраіны), і культурныя, і сацыяльныя праекты.
Ад свайго ўтварэньня «Ліцьвіны» ня надта прыцягвалі ўвагу да сваёй дзейнасьці, лічачы за лепшае заставацца ў цені. У жніўні 2023 году вялікую дыскусію адносна «Ліцьвінаў» ініцыяваў літоўскі грамадзкі актывіст Жыльвінас Сьвітоюс. «Яны проста прыйшлі да нас і прад’яўляюць да нас прэтэнзіі», — напісаў Сьвітоюс, абураючыся рухам «літвінства». Свой допіс, які сабраў сотні лайкаў і камэнтаў, актывіст праілюстраваў выявай людзей са сьцягам клюбу «Ліцьвіны».
Пасьля гэтага кейсу цікавасьць да «Ліцьвінаў» пачала павышацца. «Мы прыгрэлі зьмяю ў сябе на грудзях», — такія камэнты на літоўскай мове нярэдка пачалі зьяўляцца ў суполках «Ліцьвінаў» у сацыяльных сетках.
Кіраўнік — падпалкоўнік запасу
Каб адказаць на пытаньні, што зьявіліся ў беларускай і літоўскай грамадзкасьці, «Ліцьвіны» вырашылі правесьці 1 кастрычніка дзень адчыненых дзьвярэй. Першапачаткова мерапрыемства меркавалі правесьці ў Доме афіцэраў, які належыць літоўскай арміі, але дамову скасавалі. Саюз літоўскіх стралкоў, які зьбіраўся паўдзельнічаць у імпрэзе, таксама часова прыпыніў супрацу зь беларусамі.
У выніку мерапрыемства ў фармаце прэс-канфэрэнцыі прайшло ў памяшканьні Imaguru. На яго прыйшлі як беларусы, гэтак і літоўцы. На сцэне паставілі два сьцяжкі — бел-чырвона-белы і літоўскі. На сьцяне вісела мапа Ўкраіны з пазнакамі месцаў, дзе сябры «Ліцьвінаў» бралі ўдзел у баях. Па словах удзельнікаў арганізацыі, яны заходзілі на тэрыторыю Белгарадзкай вобласьці Расеі.
«Мы ня ворагі, мы сябры», — першае, што прагучала ад прадстаўніка клюбу, які вёў мерапрыемства. Многія людзі начэплівалі на сябе бэйджы з паведамленьнем аб забароне на здымкі.
Тым ня менш кіраўнік «Ліцьвінаў» назваўся — гэта падпалкоўнік запасу Ўзброеных сіл Беларусі Сяргей Шалыгін (у 2021 годзе Лукашэнка пазбавіў яго воінскага званьня за падтрымку пратэстаў). У мінулым Шалыгін таксама адзін з кіраўнікоў ініцыятывы «Зубр», што сачыла за прэзыдэнцкімі выбарамі 2020 году.
Уступнае слова ў онлайн-фармаце прамовіў кіраўнік Каардынацыйнай рады Андрэй Ягораў, які сказаў, што даўно ведае шмат каго з удзельнікаў «Ліцьвінаў».
«На жаль, цяпер ня самыя спрыяльныя ўмовы для дзейнасьці беларускіх арганізацый у Літве. І для гэтага выкарыстоўваецца пудзіла „літвінізму“. „Літвінізм“ — гэта маргінальная і малая плынь, якая адмаўляе незалежнасьць беларускай нацыі. „Літвінізм“ лічыць існаваньне беларускай нацыі гістарычнай памылкай. Важна, каб уяўленьні аб гісторыі не заміналі цяперашнім адносінам між беларусамі і літоўцамі. Пакінем мінулае гісторыкам, давайце будаваць нашу супольную будучыню», — сказаў Ягораў.
Трэніруюцца не з сапраўднай зброяй, а з муляжамі
Сяргей Шалыгін каротка расказаў пра дзейнасьць «Ліцьвінаў». Фактычна ўсё пачалося ў сьнежні 2021 году, калі група беларусаў заявіла пра ідэю стварэньня Airlift-клюбу, які і стане ў будучыні ядром «Ліцьвінаў». Першы агульны сход «Ліцьвінаў» адбыўся ў жніўні 2022 году, быў зацьверджаны статут.
Фактычна ад самага моманту стварэньня клюб цесна кантактаваў з Саюзам стралкоў Літвы — гэта непалітычная ваенізаваная грамадзкая арганізацыя, якая знаходзіцца пад кіраўніцтвам літоўскага ўраду, заклікае навучаць цывільнае насельніцтва самаабароне і весьці партызанскую вайну. Шалыгін сказаў, што была нават прапанова, каб «Ліцьвіны» ўвайшлі ў склад «стралкоў».
Нейкі час «Ліцьвіны» ўваходзілі ў склад «Паспалітага рушэньня», але выйшлі ў жніўні сёлета. Галоўнай прычынай Сяргей Шалыгін назваў тое, што «Паспалітае рушэньне» адмаўлялася дзейнічаць больш празрыста і дэмакратычна. Цяпер арганізацыя цалкам самастойная.
Удзельнікі «Ліцьвінаў» падкрэсьліваюць, што яны сапраўды праходзяць вайсковую падрыхтоўку, але без сапраўднай зброі, з муляжамі.
«Мы выконваем заканадаўства краіны, у якой знаходзімся. Гэта таксама прапісана ў нашым статуце», — сказаў Шалыгін. Пры гэтым удзельнікі клюбу падкрэсьлілі, што для працы з рэальнай зброяй яны выяжджаюць у іншыя краіны, але не ўдакладнілі, у якія менавіта. Зь нядаўняга часу «Ліцьвіны» пачалі трэнавацца і для працы з дронамі, але ў закрытых памяшканьнях, а не на адкрытай прасторы. Ёсьць заняткі з ізраільскага адзінаборства краў-мага, а таксама з крос-фіту.
«Хацелі пазначыць нашу гістарычную еднасьць»
Галоўнымі плянамі на будучыню Сяргей Шалыгін назваў павелічэньне колькасьці ўдзельнікаў, рэстуктурызацыю арганізацыі, падвышэньне даверу з боку літоўскага грамадзтва, дапамогу добраахвотнікам, што былі на вайне, у адаптацыі і лекаваньні, дасьледаваньне і пошук гістарычных зьвестак пра беларусаў на тэрыторыі Літвы, у тым ліку пра вайскоўцаў міжваеннага пэрыяду.
На імпрэзе выступіў літоўскі бізнэсовец, які прасіў не называць яго імя і не фатаграфаваць.
«Мне шкада, што ў Літве ня ўсе разумеюць правакацыі Менску і Масквы. Мне было сорамна, што „Ліцьвіны“ былі вымушаныя апраўдвацца перад намі. Яны падымуцца на абарону Літвы ў выпадку вайны. Многія захочуць зьехаць у Гішпанію, а гэтыя людзі будуць тут», — сказаў бізнэсовец.
Журналістка літоўскага каналу LRT задала пытаньне, чаму менавіта такую назву клюбу абралі яго ўдзельнікі.
«Самой назвай мы спрабавалі паказаць, што зьяўляемся братэрскімі народамі, у нас агульная гісторыя. Мы ня думалі, што гэта такая балючая назва. Мы хацелі пазначыць нашу гістарычную еднасьць», — сказаў Сяргей Шалыгін.
Напярэдадні дня адчыненых дзьвярэй «Ліцьвіны» выступілі з заявай аб падтрымцы тэрытарыяльнай цэласнасьці Літвы.
«Маё стаўленьне да „Ліцьвінаў“ крыху зьмянілася»
Сярод удзельнікаў імпрэзы быў і Жыльвінас Сьвітоюс, які ініцыяваў у Літве дыскусію адносна клюбу. Напрыканцы Свабода задала актывісту некалькі пытаньняў.
— Ці зьмянілі вы сваё стаўленьне да клюбу «Ліцьвіны» пасьля гэтай сустрэчы?
— Так, крыху. Важны дыялёг, калі ты бачыш чалавека ў жыцьці. Нават мова цела можа нешта паказаць. Але я і так ня быў супраць гэтай арганізацыі. Проста ў мяне ўзьнікалі пэўныя пытаньні, на якія адказаў я не атрымаў.
— Якія гэта пытаньні?
— Глядзіце, арганізацыя парамілітарная, яна займаецца падрыхтоўкай воінаў самаабароны. Яны называюць сябе той жа назвай, як і тыя людзі, якія называюць літоўцаў «жмудамі». Пытаньні ёсьць. Пра арганізацыю было вядома толькі, што яны зарэгістраваныя ў Літве, а з кім размаўляць — не. Я напісаў допіс у фэйсбук, але ніхто ж не прапанаваў: «Давай паразмаўляем, мы табе ўсё патлумачым». Я думаў, што ўжо нейкі вораг. Паверце, сярод «літвіністаў» дастаткова шмат людзей, якія літоўцаў проста ненавідзяць. Я чытаю іхнія чаты. Маё імя цяпер нават і літоўскія нацыяналісты такімі словамі апісваюць, што я не хачу іх гаварыць.
— Кепскімі?
— Натуральна. Ёсьць шмат літоўскіх нацыяналістаў, якія зьвязаныя зь «літвіністамі». І лічаць, што такіх людзей, як я, пара караць. За мной ніхто не стаіць, ніхто не купляў мае пасты. Цяпер дыялёг пачаўся. Я сам прыйшоў на гэтую сустрэчу, нічога не баюся.
— Вы адчуваеце нейкую напружанасьць між беларусамі і літоўцамі ў Літве?
— Большасьці беларусаў, як і большасьці літоўцаў, гэтая тэма ўвогуле нецікавая. Я зь беларусамі ніякай напружанасьці не адчуваю, Ні яны мне нічога ня хочуць зрабіць кепскага, ні я ім. Па мне, то няхай яны жывуць, інтэгруюцца, узнаўляюцца, аднаўляюць Беларусь. І хай Беларусь жыве вечна. Але трэба помніць, што ня ўсе беларусы і ня ўсе літоўцы аднолькавыя. Ня ўсе ж беларусы «літвіністы». Я проста хачу, каб Зянону Пазьняку быў забаронены ўезд у Літву, каб ён тут быў пэрсонай нон-грата пажыцьцёва. Ёсьць людзі, якія зьвязаныя з ультраправымі, і зьвязаныя з Каардынацыйнай радай, з клюбам «Ліцьвіны». Яны таксама павінны даць адказы.
— Вы за тое, каб беларусы болей не выкарыстоўвалі слова «літвіны»/«ліцьвіны»?
— Глядзіце, калі гэта значыць, што сапраўдныя літоўцы ня мы, а беларусы, то я катэгарычна супраць. Калі ж гэтае слова значыць чыста палітонім, што мы ўсе жылі ў Вялікім Княстве Літоўскім, то я праблемаў ня бачу.
