Фольк-гурт Šuma выпусьціў кавэр на песьню «Купалінка» і абвясьціў конкурс рэміксаў з прызам у тысячу эўра.
Пагаварылі пра жыцьцё ў эміграцыі, дэпрэсію і творчасьць з салісткай Šuma, «голасам беларускіх вакзалаў», вакальнай тэрапэўткай, дасьледніцай народных сьпеваў Русяй, якая зьмяніла тры краіны і цяпер апынулася ў Польшы.
«Гэта песьня не пра дзяўчыну, а пра дарослую жанчыну, якая бароніць сваю дачку»
— Чаму вы выбралі менавіта«Купалінку»? Яе нядаўна запісаў і вядомы гурт Navi Band, і сьпявачка Юлія Арэшка — ну проста ажыятаж нейкі вакол адной песьні.
— У 2020 годзе мая сям’я выехала зь Беларусі ва Ўкраіну; як пачалася вайна — зьехалі ў Грузію. У Грузіі на акцыях я заўважыла, што ўкраінцы маюць свае песьні, «Стэфанія» ці «Ой, у лузі червона калина», у прыгожых сучасных аранжыроўках, якія дораць такі клясны бадзёры настрой!
А беларусы альбо «Купалінку» вельмі млява сьпявалі, што нагадвала калыханку, альбо штосьці кшталту «Простыя словы». Альбо (для мяне гэта было самае непрыемнае) беларускія акцыі праходзілі пад песьню Віктара Цоя «Перемен!».
Я задумалася, а якая песьня магла б стаць такім «клеем» для беларускай дыяспары і падтрымкай для тых, хто застаўся ў Беларусі? У Батумі на акцыях я прыставала да людзей: «Вы зь Беларусі? Першая народная песьня, якая прыходзіць у галаву, сьпявайце!» У 90% гэта была «Купалінка», называлі яшчэ «Цячэ вада ў ярок» і «Касіў Ясь канюшыну». Я выбрала «Купалінку».
— Але гучыць яна даволі нязвыкла ў выкананьні Šuma, мне здаецца, занадта бадзёра і па-баявому.
— Прааналізаваўшы ўсе запісы, я знайшла такую танальнасьць, якая зручная для максымальнай колькасьці людзей. Вось яны ж не рыхтаваліся сьпяваць — як цела сьпявае, так і добра, так і зручна. Я ўзяла гэтую танальнасьць і пайшла ў народ сьпяваць «Купалінку»
Першая мая задача была зрабіць такі варыянт, каб усім было камфортна сьпяваць. Потым я падумала, што трэба рабіць гэта больш актыўна, бо заўсёды беларусы бачаць Купалінку як мяккую дзяўчынку, якая «ружы поліць». Але ж гэта песьня не пра дзяўчыну, а пра дарослую жанчыну, якая бароніць сваю дачку! Вось вы задумваліся, чаму яна сярод ночы «ружы поліць»?
— Ніколі не задумвалася... Добрае пытаньне!
— Калі царква прыйшла на нашы паганскія землі, то служкі царквы шукалі ў купальскую ноч (самае вялікае паганскае сьвята), а дзе маладыя дзеўкі? Скачуць праз агонь альбо дома сядзяць? І тады маці, менавіта дарослая жанчына, выходзіла і казала: «Бацюшка, прабачце, у нас сакральная традыцыя — у гэтую ноч дзяўчаты і маладыя жанчыны мусяць палоць ружы, і ніхто ня можа на гэта глядзець. Так што мая дачка дома, ружу поле, ідзіце, бацюшка, дадому». Вось пра што гэта!
Як гэта моцна пасуе да беларускага архетыпу сучаснай жанчыны-рэвалюцыянэркі, такой старажытнай постаці індыйскай багіні Калі — разьюшаная, крыху разбуральная жаночая энэргія! Мы ж, жанчыны, можам быць рознымі...
І мы з прадусарам «Šuma» зрабілі «Купалінку» актыўнай, бадзёрай — для таго, каб узмацніць адчуваньне годнасьці, еднасьці, сямейнасьці, што «мая маці мяне любіць, яна за мяне ўсіх парве!». Так што для мяне гэта вобраз жанчыны сталай, маці, якая здольная абараніць сваёй сілай, мудрасьцю. Вось так і нарадзілася наша «Купалінка» — у Батумі на дэманстрацыях.
Мы загрузілі трэк бясплатна, яго можна паслухаць, спампаваць. І літаральна за 3 дні такая вялікая колькасьць праслухоўваньняў — больш за 7 тысяч! Беларусы, дзякуй вам!
«Тысяча эўра — гэта нармальныя грошы для артыста»
— Дарэчы, сёлета «Купалінцы» спаўняецца 100 гадоў, і яна ніякая не народная, а мае аўтараў.
— Так, яе Міхась Чарот напісаў для спэктакля пра беларускае Палесьсе. Напісаў для акторкі, якую вельмі моцна кахаў. А яна яго «кінула»: паабяцала любоў, песьню ўзяла, а «замуціла» з рэжысэрам! Чарот застаўся з разьбітым сэрцам. Так што песьня была напісаная для каханай, што таксама рамантычна. І яшчэ я высьветліла, што тая акторка памерла ва ўзросьце 43 гадоў, як мне цяпер. Гэта таксама я адчуваю нечым сымбалічным для мяне. Больш за тое, абодвух стваральнікаў «Купалінкі» — і паэта Міхася Чарота, і кампазытара Ўладзімера Тэраўскага — забілі падчас сталінскіх рэпрэсій 1937-1938 гадоў. Беларусаў і цяпер цяпер забіваюць, саджаюць...
— Вы ня толькі зрабілі свой варыянт «Купалінкі», але яшчэ і абвесьцілі конкурс рэміксаў і значны прыз.
— Мы абвесьцілі конкурс рэміксаў на «Купалінку» для таго, каб, па-першае, даць магчымасьць беларускім артыстам, якія засталіся дома і ня маюць магчымасьці выступаць і зарабляць, паўдзельнічаць у конкурсе і выйграць тысячу эўра, гэта нармальныя грошы для артыста.
Па-другое, мы хочам даведацца, хто ў Беларусі і ў эміграцыі ёсьць найперш з прафэсіяналаў, каб зь імі супрацоўнічаць у межах Šuma. І вось на такую «рыбку» ў тысячу эўра, спадзяёмся, спакусяцца і прыхаваныя артысты, і прафэсіяналы, і мы зробім такі зрэз: хто «жывы», з кім можна рабіць калябарацыі і культурную справу разам: і дома, цішком (бо зразумела, што небясьпечна), і тут, больш адкрыта. Так што, калі вы прадусар музыкі, зазірніце, калі ласка ў профіль Šuma ў Instagram, там ёсьць абвестка пра конкурс.
Да нас ужо пачалі прыходзіць трэкі ад эўрапейскіх музыкаў, ад украінскіх — так што розгалас пай шоў.
«То дэпрэсьняк накрываў, то апатыя. Я ж жанчына чульлівая»
— Вы сказалі, што на «Купалінку» натхніў Батумі, а ажыцьцявілі ўсё ўжо ў Варшаве. За няпоўныя тры гады вам давялося памяняць тры краіны. Дзе лепш за ўсё працавалася, пісалася музыка?
— Гэта расьцягнулася па часе амаль на 8 месяцаў, таму што то дэпрэсьняк накрываў, то апатыя... Божа мой, колькі разоў думала, што напішу прадусару Аляксею, маўляў, «надышоў час закрываць праект, нічога ня будзе, «сьвет коціцца ў бездань!» Я ж жанчына чульлівая, розныя станы перажываю, таму праца была няплённая.
Але тут, у Польшчы, мне стала значна лягчэй, больш стала творчасьці, мастацтва, таму што тут амаль усё менскае кам’юніці, свае людзі.
Дзе мне лепей за ўсё пішацца? Ня ведаю. Гэта залежыць не ад месца, а ад таго, які стан я перажываю, ці ёсьць навокал блізкія людзі. У Грузіі было складана, таму што там увогуле культурная прастора не прымае ніякай іншай культуры, акрамя грузінскай, там патрыярхальнае грамадзтва. І калі я жанчына зь беларускімі сьпевамі, гэта ніякага інтарэсу, на жаль, не выклікае.
Цяпер мы пачынаем тур з Варшавы па Эўразьвязе, і я адчуваю, што людзям цікава даведацца пра Беларусь значна больш, чым пра Лукашэнку, бульбу ды ўсялякія канфлікты. І мы цяпер працуем не як гурт, а як амбасадары беларускага культурнага коду, дзе я апавядаю пра песьні, якія пасланьні ў гэтых песьнях прапісаныя, што гавораць гэтыя сьпевы пра нашу мэнтальнасьць. Гэта вельмі цікава вывучаць, а слухачоў-небеларусаў кранае, па-першае, наша карункавая мэлядычнасьць, а па-другое, глыбокая сымболіка, псыхалёгія народу, мэнтальнасьць, яны кажуць: «Ух ты!»
Я працую музычнай і вакальнай тэрапэўткай, і мы сабралі ўсе кампэтэнцыі, веды пра псыхаакустыку: як розныя гукавыя хвалі ўплываюць на нашу мэнтальную дзейнасьць, а музыка «Шумы», мае маніпуляцыі з голасам працуюць на тое, каб чалавек па максымуме дапамог адкрыцца сваім эмоцыям, пражыць разам з намі на канцэртах. Бо гэтыя канцэрты маюць яшчэ тэрапэўтычны эфэкт. Дарэчы, традыцыйныя беларускія сьпевы выкарыстоўваюцца літоўскімі арт-тэрапэўтамі — за нашу незвычайную мэлёдыку, шматгалосьсе ды іншыя нюансы, якія ўплываюць на эмацыйны стан.
— Вось вы згадалі літоўцаў, якія цікавяцца беларускімі сьпевамі і нават выкарыстоўваюць іх у арт-тэрапіі. А як палякі ставяцца да іх?
— У мяне тут мала досьведу, я тут паўгода. Мы звычайна з нашай эмігранцкай тусоўкай працуем, мы яшчэ не разьвярнуліся. Толькі павыходзілі з дэпрэсіяў, крыху зарабілі грошай, каб быць на плаве.
Цяпер мы пачалі рабіць наш першы тур «Купалінка», каб папрацаваць з дыяспарай, паказаць, што ёсьць адмысловая песьня. Гэта такі агульны мэсэдж: «Прыйшоў час аб’ядноўвацца».
«Эмігрант — гэта заўсёды «Чужаніца»
— Вы прамовілі слова, якое я чула літаральна ад усіх беларусаў, што апынуліся ў эміграцыі: дэпрэсія. У вас жа ня першы пераезд, а трэці. Вы сказалі, што ў Варшаве вам камфортней, чым у Батумі. Чаму ў вас і тут была дэпрэсія?
— Мне самотна. У Грузіі наагул цяжка было нават на спатканьне схадзіць, бо ўсходнія мужчыны не мая «фішка». Цяжкавата мне «сола мацярынства» даецца, быць маці нялёгка (у Русі ёсьць чатырохгадовая дачка Ая. — РС). І я шчыра кажу, што архетып маці ня самы галоўны для мяне.
Я люблю жыцьцё сьпявачкі, культурнага дзеяча: езьдзіць на гастролі, на фэстывалі, рабіць культурныя івэнты. Страшна, што грошай ня хопіць; страшна, што вайна. Таму і дэпрэсія. У асноўным гэта была дэпрэсія адзіноты. Нягледзячы на тое, што ў Батумі была нейкая грамада, усё адно я чалавек эўрапейскай мэнтальнасьці, мне там было складана і самотна. А тут, у Варшаве, нібыта ачулася, але ўсё адно — новая хваля!
— Вашы парады: як падтрымаць адно аднаго? Шмат новых палітуцекачоў прыяжджаюць. Як ім знайсьці нейкае апірышча, падтрымку?
— Зь беларусамі трэба тусавацца. Эмігрант — гэта заўсёды «Чужаніца», ёсьць такі раман Альбэра Камю. Калі няма мэты ў жыцьці — пашырайце беларусізацыю, гаварыце па-беларуску, далучайцеся да жаночага хору, да сьпеваў. Напачатку на наш хор прыходзілі 5-7 чалавек, цяпер ужо больш за 30. Чаму? Таму што дзяўчаты прыйшлі, раз пасьпявалі — сьляза накацілася, усе абняліся, адчулі сястрынскую падтрымку. Гэтае яднаньне — як у маці на ручках. І наступным разам ляціш на гэту рэпэтыцыю, каб насыціцца. Чалавек чалавеку — найлепшы лекар. Таму, калі ёсьць складаныя станы, то лепей трымацца адно аднога.
Ёсьць трыкутнік Карпмана: ахвяра, агрэсар і ратаўнік. Дык вось ратаўнікоў у беларускім мэнтальным кодзе дафіга! Толькі скажы: «Мне цяжка», і беларусы кідаюцца ратаваць. Мы нацыя вельмі сардэчная, цёплая. Дарэчы, нават у старажытных песьнях вы не сустрэнеце слова «любіць» альбо «кахаць», вы сустрэнеце слова «жалковаты». Чаму маці кажа: «Сыночак, хадзі на ручкі пажалецца» — гэта значыць, пацалавацца, абняцца, паціскацца — пажалецца. Мы вельмі жаласьлівыя. Таму, калі вам складана, проста скажыце: «Мне так кепска, пашкадуйце мяне». І беларусы пашкадуюць. Чалавек чалавеку — найлепшы лекар.
— Раней вашы праекты былі рокавымі і расейскамоўнымі (успамінаецца Indiga). Калі і як перайшлі на беларускую мову?
— Патлумачу: я білінгва. Мяне гадавалі на расейскай мове, а вывучаць беларускую і карыстацца ёй у жыцьці — быў мой дарослы выбар. У мяне сям’я моцна палітызаваная, з 18 гадоў я ў партыях і НДА.
Пачынала я сапраўды сьпяваць такі «фэмінісцкі рок» па-расейску. Маёй настаўніцай ва ўнівэрсытэце была Марына Шода, жонка паэта Андрэя Хадановіча. Аднойчы яна заўважыла, што я прапускаю лекцыі, і кажа: «Шукюрава, калі ласка, зайдзіце на размову». — «А што такое? Ведаеце, у нас фэстывалі, магу вам песьні даць паслухаць». Прынесла запісы. Марына кажа: «Слухай, ты такая таленавітая дзяўчына, але прыкра, што не па-беларуску сьпяваеш. Давай я цябе з Хадановічам пазнаёмлю».
Мы пазнаёміліся з Андрэем, і так здарылася мая вялікая беларусізацыя. Андрэй дапамог перакласьці тэксты, натхніў мяне ехаць на «Басовішча», падымаць нашу культуру менавіта празь беларускую мову. І я так захапілася! Лічу, што Андрэй Хадановіч і Марына Шода — мае культурныя хросныя бацькі. І цяпер ужо ўсё: ад беларушчыны нікуды!
«Голас — гэта наша зброя, якая можа даваць здароўе цела, псыхікі, эмацыйнага стану»
— Раскажыце пра сваю працу вакальнай тэрапэўткай і пра ваш стартап і праграму @Vocal_Image.
— Што тычыцца голасу і вакальнага іміджу, у мяне ёсьць два кірункі працы. Адзін — гэта аплікацыя @Vocal_Image, гэта больш тэхнічная праца, бо гэта ІТ, стартап.
Таксама я маю прыватную практыку — кліентаў, зь якімі займаюся вакальнай тэрапіяй. Я расказваю, як нашы бабулі выкарыстоўвалі традыцыйныя сьпевы замест псыхатэрапіі, чаму жалобныя сьпевы сьпяваюцца так (паказвае), а калі нараджаецца дзіця — інакш, калі цяжкая праца ў полі — вось гэтак (паказвае). Калі інтымная размова зь дзяўчынай, якая хутка стане жонкай — зусім па-іншаму.
Тлумачу, што голас — гэта наша зброя, якая можа даваць здароўе цела, псыхікі, эмацыйнага стану. На сваіх сэсіях я слухаю чалавека, мы разам разьбіраем, якія былыя траўмы адбіліся на ягоным голасе, што з гэтым можна зрабіць, як гэты досьвед пераасэнсаваць, як дазволіць голасу разьняволіцца і гучаць адкрыта, здарова, насычана — так, каб чалавек ад голасу свайго кайфаваў.
— Хто вашы кліенты? У каго гэта запатрабавана?
— Мае кліенты — людзі зь бізнэсу, ім патрэбен голас для дзьвюх агульных мэтаў: хутка сябе прывесьці ў нармальны псыхаэмацыйны стан і максымальна эфэктыўна пакамунікаваць. Бо голас, любы гук, (птушкі засьпявалі, музыка ці трамвай праехаў) імгненна кантактуе з падсьвядомасьцю чалавека. Калі мы ведаем заканамернасьці, мы можам дазваляць сваёй камунікацыі адкрывацца на максымум эфэктыўна.
Ёсьць таксама палітыкі, ёсьць людзі, якія гатовыя сфакусавацца на нейкіх сваіх унутраных перажываньнях. Па прафэсіях гэта ІТ, бізнэс, продаж нейкіх прадуктаў, адукацыя. Таксама блогеры, журналісты, акторы агучваньня. Яшчэ я валянтэру для ўкраінскіх мэдыя: радыёдыджэі, журналісты, у якіх ад навін пачынаюць «скручвацца галасы», я зь імі займаюся, дапамагаю бясплатна.
Але пра ўсіх магу сказаць, што гэта людзі, якія шукаюць «сябе сапраўднага». На нас так шмат нарасло ўсяго ў соцыюме — гэтыя маскі, капіталізм, што часам жывеш і думаеш: а дзе я, які я? І вось убачыць сябе, як я кажу, «на ўласнай кухні і бяз сподняга» можна праз тэрапію.
Мой інструмэнт — гэта вакальная тэрапія. Таму што можна навучыцца вытрымліваць прамы позірк, але голас вельмі хутка паказвае, што мы насамрэч пражываем унутры. Вакальная тэрапія на тым і пабудаваная, што тэрапэўт слухае не гісторыю кліента, а якім голасам ён пра гэта гаворыць.
Можна любому зрабіць клясны голас. Гэта як пайсьці ў спартовую залю і натрэніраваць сабе цягліцы, кубікі на жываце альбо выраўняць сьпіну.
У мяне ёсьць такое назіраньне, што, як мы гучым, так мы і жывём. І можна зрабіць простыя практыкаваньні цягам 5-7 хвілін, каб загаварыць такім раскошным голасам, на які вы здольныя! І вы адчуеце, што ўжо на трэцяй хвіліне ўнутры нешта мяняецца. Калі прыкінуцца, што «ў мяне супэрпастаўлены голас і я так буду гучаць празь некаторы час», то вельмі хутка вы сябе і адчуваць так будзеце! Так што да мяне ходзяць людзі, якія хочуць навучыцца клясна сябе адчуваць. Гэта таксама дапамагае выцягваць сябе за патлы з дэпрэсіі.
«Я жыву ў Варшаве, а частка маёй асобы — голас — жыве ў Менску»
— Мне здаецца, у Менску вы былі больш вядомая як сьпявачка, музыка, а тут — як вакальны тэрапэўт, бізнэсвумэн.
— Па-рознаму. Я шматвэктарная жанчына, мне падабаюцца розныя актыўнасьці. Усе яны ў маім жыцьці сканцэнтраваныя вакол таго, што я люблю і адчуваю больш за ўсё — гэта голас. Голас беларускай песьні, голас праграмы, голас беларускай ідэнтычнасьці, голас беларускіх жанчын, голас вакзалаў.
— Дарэчы, ваш голас дагэтуль гучыць на беларускіх вакзалах.
— Так. Я напісала свайму начальніку, які прыдумаў робата, што агучвае вакзалы: «Слухай, я там ужо даўно не жыву, а што з голасам вакзалаў?» Ён адказвае, што «гэта так дорага будзе каштаваць, каб запісваць новую дыктарку — лепш ён аддасьць тыя грошы АМАПу. Сядзі ўжо, няхай твой голас і далей гучыць».
Добра, што я хаджу на тэрапію, бо мне ўжо мрояцца псыхалягічныя трылеры пра жанчыну, у якой раздваеньне асобы адбылося: частка яе жыве тут, голас і цела ў адной краіне, а дадому нельга, хаця і там жыве яе голас... На дэтэктыўчык цягне!
Але цікава: я жыву ў Варшаве, а частка маёй асобы — голас — жыве ў Менску, і гэты голас — сымбаль, які мае свае стасункі зь беларускім грамадзтвам. Бо людзі ходзяць на вакзалы і сумуюць па былых часах, дзе ўсё было больш-менш адэкватна: «Пайду паслухаю голас». Дасылаюць мне сторыз, запісваюць відосы, плачуць, кажуць, што слухаюць, так што ў майго голасу свае стасункі зь беларускімі людзьмі. І гэта так дзіўна...
Калі мы запісвалі агучку вакзалу, у нас было заданьне настройвацца на такі вобраз: жанчына сыходзіць зь цягніка, прыехаўшы зь лецішча, у яе памідорчыкі, бульба тырчаць з клункаў, ёй цяжка, яна стомленая, а голас ёй ласкава кажа: «Паважаныя пасажыры!». Каб яна ўсьміхнулася і адчула, колькі любові ў гэтым голасе. Устаноўка была: гучаць зь любоўю, з самага сэрца, па-беларуску для гэтай жанчыны, якой цяжка, каб яе гэтым голасам палюбіць, абняць.
— У вас усё круціцца вакол жанчыны: Купалінка, гераіня вакзалу, жанчыны на беларускіх пратэстах. На вашу думку, Беларусь выратуюць жанчыны?
— Ня толькі ў Беларусі, дзе жаночыя постаці выйшлі па палітычную арэну, але і ў сьвеце будучыня за жанчынамі. Як цяпер адбываецца ў Іране. Ёсьць такі клясны плякат зь менскай дэманстрацыі: «Патрыярхат, табе п... а!» Гэта квінтэсэнцыя таго, што я адчуваю наконт ролі жанчыны ў сучасным сьвеце. Дарэчы, цікавую кнігу «Ў рэвалюцыі жаночы твар» напісала Вольга Шпарага, вельмі раю!
І нават калі зрабіць аналёгію з традыцыйнымі беларускімі сьпевамі — менавіта жанчыны захавалі сьпеўную традыцыю. Мужчынскія сьпевы ці вайсковыя, ці рамансы. Жанчына дае жыцьцё ўсяму — так было, ёсьць і будзе.
«Асноўнае, што чалавеку трэба, гэта шчырасьць. Усе ўжо стаміліся ад хлусьні»
— Ведаю, што вы рыхтуеце вялікае купальскае сьвята ў Варшаве...
Так. У Варшаве мы — сьпевакі, прамоўтары, канцэртныя агенты — стварылі тусоўку, якая называецца «Варушняк». Вакол сябе мы аб’ядноўваем людзей і пашыраем беларушчыну. Я зьбіраю штотыдзень у Варшаве пад мостам каля музэю Каперніка жаночы хор, дзе мы вывучаем песьні, робім вакальную тэрапію. Калі камусьці дрэнна, самотна, мы можам абняцца, пасьпяваць разам.
А 1 ліпеня разам з прамоўтарамі ладзім вялікі Купальскі фэстываль у Варшаве на штучным возеры, у вельмі прыгожым месцы. Мы пачынаем варушняк і хочам, каб беларускае грамадзтва тут, у эміграцыі, разьвівалася без канкурэнцыі, без ацэнкі, як гэта бывала дома. Цяпер час максымальна адкрытых, шчырых, аўтэнтычных людзей.
Нешта зьмянілася з вайной, і па артыстах мы бачым: асноўнае, што чалавеку трэба — гэта шчырасьць. Усе ўжо стаміліся ад хлусьні. Спадзяюся, што «Купалінка» будзе добрым пачаткам вялікага беларускага варушняку насустрач адно адному. Толькі разам мы пераможам, толькі разам мы можам захавацца як нацыя.
— Таксама ведаю, што, акрамя «Купалінкі», будзе і першая беларуская мантра...
— Я вельмі хачу знайсьці грант на памяшканьне, прастору з купалам, куды б прыходзілі людзі, чакаць іх сьпевамі, беларускімі харавымі мантрамі. Я неяк задумалася: мала таго, што ў беларусаў песень сваіх няма на дэманстрацыі хадзіць, дык чамусьці ў тыбэтцаў, у індусаў ёсьць свае мантры, а ў беларусаў няма. Пачала шукаць, што б такое можна было выкарыстаць як мантру.
Я знайшла ў літоўцаў песьню «дзіютэ калнале» — штосьці пра арла. Падклала туды беларускія словы «дадому — дахаты»: адзін голас сьпявае мэлядычна, а другі сьпявае насуперак. І гэта такая прыгожая пульсацыя! Яна проста ўганяе ў транс, людзі пачынаюць ківацца туды-сюды, рукі ідуць да сэрца, і калі мы практыкуем гэтую мантру «Дадому-дахаты», сапраўды ёсьць адчуваньне нейкага круга, сымбалю племені, аб’яднаньня — так цёпленька! І мы пачалі гэта сьпяваць пад мостам.
Рыхтуем відэа, каб запусьціць яго паўсюль у сваіх сацсетках — і 1 ліпеня на фэстывалі зрабіць беларускую мантру «Дадому-дахаты». Каб можна было недзе сесьці аднаму пасьпяваць і сутыкнуцца з гэтым адчуваньнем дома. Мой дом унутры, мая традыцыя ўва мне, я не адна, не адзін — за мной цэлы беларускі род.
Так што ў мяне амбіцый сацыяльна-культурных шмат — толькі б дэпрэсія не падкасіла!
«У мяне ў Беларусі ёсьць кавалачак зямлі. Як бы я хацела туды вярнуцца і пабудаваць хату на хутары!»
— Ці верыце вы, што вернецеся ў Беларусь, калі адбудуцца зьмены?
— Я ня ведаю. Хтосьці кажа, што, маўляў, «я не павязу сваіх дзяцей у асяродзьдзе, згвалтаванае пасьля ўсіх катаваньняў, гэта будзе цяжка для майго дзіцяці». Нехта кажа: «А я паеду, таму што вернуцца самыя клясныя, самыя матываваныя, самыя пасіянарыі, і мы разам усё перажывём і пабудуем выдатнае грамадзтва».
У мяне ў Беларусі ёсьць кавалачак зямлі. Як бы я хацела туды вярнуцца і пабудаваць хату на хутары! Але я ўжо не пляную больш чым на месяц наперад.
Я думаю яшчэ і пра тое, што, нават калі ўсё зьменіцца, што сабой будзе ўяўляць новае кіраўніцтва? Ці будзе яно мне пасаваць? Ці змагу я далучыцца як грамадзянка, рабіць нешта на карысьць краіне? Альбо гэта будзе «тая ж срака, толькі від збоку», як той казаў. Шмат пытаньняў. Таму прыйдзе час — будуць і рашэньні.
Я жыву тут і цяпер, ствараю ўтульнасьць, камфорт. У нас нават ёсьць такая ўстаноўка: «Зрабі сабе сваю Беларусь сама» — там, дзе апынулася. Мы робім такія «вылазкі» зь дзяўчатамі, з хлопцамі на Віслу, пляцём вянкі, у белых кашулях сьпяваем песьні ля ракі...
Калі Бог даў жыцьцё — трэба жыць. Нягледзячы на дэпрэсіі. І я выкарыстоўваю свой талент, каб сьпяваць, рабіць сацыякультурныя праекты, такія як «Купалінка», «Бібліятэка сымбаляў». Я спадзяюся, гэта ня толькі для мяне важна. Гэта падтрымлівае. А так, калі б не было Беларусі, што б я рабіла тут?
Усё ж такі этнічная ідэнтычнасьць вельмі моцная. Я заўважыла, што на нашых канцэртах пасьля пачатку вайны беларусы кажуць: «Такія адчуваньні, што я прыйшла дадому, тут так цёпла, мяне любяць, мяне прымаюць». Вельмі цяжка сябе асэнсоўваць у сьвеце, калі вайна, калі незразумела што, без карэннай культуры, бяз базісу.
Таму я заклікаю ўсіх беларускіх артыстаў, каму цікавая гэта тэма беларусізацыі, пошуку нашай новай ідэнтычнасьці — больш рабіць беларускамоўнага кантэнту, хадзіць на канцэрты, выставы. Ствараць сваю Беларусь там, дзе мы ёсьць.
