На першы погляд, у канфлікце, які ўзьнік у аб’яднаньні былых сілавікоў ByPol, няма нічога экстраардынарнага. Апазыцыянэры заўсёды сварыліся і расколваліся, за выключэньнем рэдкіх момантаў, як у 2020 годзе, калі іх аб’ядноўваў грамадзкі ўздым і рэальныя шанцы на посьпех сумесных дзеяньняў. Цяпер не назіраецца ні першага, ні другога. Таму ўсё як звычайна. Пра канфлікт у ByPol на сайце «Зеркало» піша Юры Дракахруст.
Раней усё ж сварыліся і расколваліся пераважна цывільныя. Асобы з пагонамі на плячах больш звыклыя да субардынацыі. Аказалася, што не заўсёды. У цяперашнім скандале, расколе незразумелы нават яго фармат. Ці то кансалідаваная арганізацыя адрынула са сваіх шэрагаў Мацьвея Купрэйчыка, «які страціў давер» (вэрсія Азарава); ці то, зноў жа, кансалідаваная арганізацыя выгнала Аляксандра Азарава і Станіслава Лупаносава, якія «дыскрэдытавалі сябе» (вэрсія Купрэйчыка); ці то маем сапраўды раскол, дзе бакі дэзавуююць адзін аднаго.
Для публікі, для СМІ Азараў быў тварам, сьпікерам арганізацыі. Але ці быў ён яе лідэрам, тым больш фармальным – пра гэта дакладна невядома.
Ад арганізацыі былых сілавікоў, якім у Беларусі пагражае найгоршае пакараньне, цяжка чакаць поўнай празрыстасьці і строгага прытрымліваньня дэмакратычных працэдураў. Але ў цяперашнім скандале выявіўся адваротны бок гэтага, калі ў крызісны момант не зусім ясна, хто ж там галоўны, а хто – раскольнік.
Уяўлялася, што людзі, чыёй прафэсіяй было гарантаваньне бясьпекі, змогуць захаваць яе хаця б у сваёй арганізацыі. Аказалася, што не. Больш за тое, прыгадваюцца розныя скандалы ў апазыцыі, але каб афіцыйны «твар» арганізацыі страціў кантроль над афіцыйнымі каналамі камунікацыі сваёй арганізацыі – у цывільных такога, здаецца, не было.
У чым прычыны? Калі казаць агульна, то ў тым, што людзі ёсьць людзьмі, незалежна ад таго, ці насілі яны пагоны. Асабістыя амбіцыі, пытаньне «а ты хто такі?» – яны адвеку былі і будуць. Магчыма, і грошы, хоць неабавязкова ў першую чаргу. Ну, і мэтанакіраваная праца спэцслужбаў, калегаў байполаўцаў па ранейшай працы. Яны заўсёды распальваюць варажнечу сярод апазыцыянэраў. У гэтым сцэнары ім нават усё роўна, хто пераможа ў звадах. Такія звады самі па сабе апазыцыю аслабляюць, а яе прыхільнікаў – дэмаралізуюць.
Ну, а найгоршы сцэнар – гэта калі адзін з бакоў унутранага канфлікту ў арганізацыі – прадаўжальнік справы Артура Гайко, агента ГУБАЗіКа, укаранёнага ў ініцыятыву «Чорная кніга Беларусі». Які, дарэчы, таксама ўзяў пад кантроль інфармацыйныя патокі ініцыятывы. Цяперашні скандал у ByPol – неабавязкова «справа ЧКБ-2». Але гэта ня выключана. А многія, верагодна, упэўненыя, што менавіта так і ёсьць.
Партнэры ByPol у Беларусі могуць толькі маліцца, каб гэтыя асьцярогі не пацьвердзіліся і ніхто насамрэч ня «зьліў» далікатную інфармацыю. А калі «салье»? Азараў заяўляе, што Купрэйчык ня меў доступу да базы зьвестак пляну «Перамога». Магчыма, і ня меў. А да зьвестак інфарматараў BYPOL, якія перадавалі арганізацыі сэнсацыйныя інсайды зь нетраў беларускіх сілавых ведамстваў, таксама ня меў? Бо ў выпадку чаго такіх людзей чакаюць цяжкія наступствы, паводле новага заканадаўства – аж да найвышэйшай меры. А да асабістых зьвестак людзей, якія пісалі ў акаўнты ByPol у сацсетках, мадэраваных Купрэйчыкам, ён таксама доступу ня меў? Усе гэтыя пытаньні проста цяпер задаюць сабе тысячы беларусаў. І ім, натуральна, страшна – і за сябе, і за сваіх блізкіх.
І ясна, што спэцслужбы і самі, і праз падкантрольныя тэлеграм-каналы будуць усіх запэўніваць, што ўсе інфармацыйныя базы арганізацыі ў іх у руках. Што можа быць і дэзынфармацыяй з мэтай дыскрэдытацыі ByPol, але можа і ня быць. Хтосьці паверыць і спалохаецца.
Насамрэч, такая рэальнасьць – як вынік супрацьстаяньня спэцслужбаў, так і рэвалюцыйнай барацьбы і процідзеяньня ёй. Кожны бок спрабуе маніпуляваць іншым, кожны ўкараняе сваіх агентаў да іншага. Паток сакрэтаў беларускага сілавога блёка, якія сталі вядомыя BYPOL – сьведчаньне ўразьлівасьці ў гэтым сэнсе беларускай улады. Але ўразьлівы, як бачым, і іншы бок.
З гэтага скандалу можна зрабіць дзьве высновы. Першая: стаўка на сілавы спосаб барацьбы зьвязаны з большай рызыкай, чым уяўляецца на першы погляд. Беларускія спэцслужбы свой хлеб ядуць не дарма, амбіцый палітыкаў, якія рэалізуюць гэты шлях, таксама ніхто не адмяняў. І вынік можа вельмі дэмаралізоўваць і быць сьмяротна небясьпечным для людзей у Беларусі, якія паверылі ў гэты шлях.
Другая выснова: аргумэнт у спрэчках пра будучыню Беларусі пасьля Лукашэнкі, у прыватнасьці, наконт магчымасьці вайсковай або спецслужбісцкай хунты. Людзі, якія носяць або насілі пагоны, могуць быць вельмі эфэктыўныя, калі падпарадкоўваюцца адзінай і бясспрэчнай для іх усіх волі. Калі ж ім даводзіцца дамаўляцца пра сумесныя дзеяньні, часта (або часам) у гэтых людзей, прывучаных да армейскай дысцыпліны, атрымліваецца ня лепш, чым у цывільных.
Гэта не байполаўцы такія, гэта людзі наогул такія. Ну, і час такі.
Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
Храналёгія падзей
- 8 чэрвеня ў тэлеграм-канале «Мая краіна Беларусь» зьявіўся відэазварот прадстаўніка Аб’яднанага пераходнага кабінэту ў аднаўленьні правапарадку Аляксандра Азарава, які зьвяртаўся «ад імя арганізацыі ByPol».
- Ён сказаў, што супрацоўнік ByPol Мацьвей Купрэйчык разам з групай асобаў адмовіліся праходзіць паліграф, за што былі звольненыя з арганізацыі.
- Азараў заявіў, што Купрэйчык забраў доступ да акаўнту ByPol на YouTube, а таксама ў іншых сацыяльных сетках.
- Увечары 8 чэрвеня ў тэлеграм-канале ByPol зьявілася паведамленьне, дзе гаворыцца, што «Аляксандар Азараў і Станіслаў Лупаносаў адмаўляюцца паказаць фінансавую справаздачнасьць» і што было прынятае рашэньне выключыць Азарава і Лупаносава з шэрагаў Аб’яднаньня сілавікоў Беларусі ByPol.
- Паводле інфармацыі Свабоды, атрыманай зь некалькіх крыніц, супрацоўнікі ByPol не атрымлівалі заробку некалькі месяцаў.
- Аб’яднаны пераходны кабінэт адрэагаваў на падзеі кароткім камэнтаром аб тым, што яны пачынаюць праверку гэтай сытуацыі. АПК заклікаў бакі ўстрымацца ад камэнтароў па тэме.
