Юры Панчанка, рэдактар украінскага выданьня «Європейська правда», нагадвае, што некаторыя ўкраінцы ў 2020-м лічылі, што Лукашэнка будзе лепшым за апазыцыю; адказвае на пытаньне, у чым прэтэнзіі ўкраінскіх палітыкаў да Ціханоўскай; і заяўляе, што наўрад ці афіцыйны Кіеў дойдзе да практычнай рэалізацыі пляну расколу беларускай апазыцыі.
Сьцісла:
- Многія ў 2020-м лічылі, што перамога апазыцыі ў Беларусі для Ўкраіны можа быць нявыгаднай, і Лукашэнка будзе лепшым варыянтам.
- Украіна доўгі час адмаўлялася ад кантактаў зь Ціханоўскай, пры гэтым не тлумачачы прычын.
- У выпадку непрызнаньня Ціханоўскай Украіна пойдзе насуперак пазыцыі найбліжэйшых заходніх саюзьнікаў.
- Грамадзянін Арастовіч сустрэўся з грамадзянкай Ціханоўскай, пагаварылі пра палітыку.
— У многіх беларусаў складаецца ўражаньне, што некаторыя ўкраінскія палітыкі і экспэрты, якія выказваюцца на тэму Беларусі, не валодаюць дастатковай інфармацыяй пра Беларусь і жывуць пэўнымі стэрэатыпамі.
— Часткова пагаджуся, ёсьць праблема з экспэртызамі. Гэта стала асабліва заўважна ў 2020 годзе, калі падзеі ў Беларусі для многіх ва Ўкраіне сталі нечаканымі. Многія параўноўвалі іх з нашым Майданам, і калі пабачылі розьніцу, то пачалі зьдзіўляцца, зачароўвацца і расчароўвацца. Відаць, тут своеасаблівая праблема фокусу, бо Беларусь вельмі блізка, і таму многім здаецца, што ў такой блізкай краіне ўсе разьбіраюцца, але на самой справе гэта далёка ня так.
— Калі гаварыць пра дыскусіі апошніх тыдняў, то шмат шуму ў Беларусі нарабіў тэкст народнага дэпутата ад кіроўнай партыі «Слуга народа» Багдана Яроменкі, які мяркуе, што Кіеў павінен сфармаваць уласную стратэгію ў дачыненьні да Беларусі, зрабіўшы стаўку на полк Кастуся Каліноўскага. Гэта выклікала даволі нэгатыўную і адначасова зьдзіўленую рэакцыю, бо полк Каліноўскага — частка Ўзброеных сілаў Украіны, і таму як ён можа быць палітычным прадстаўніком?
— Я рады, што гэтая калёнка выйшла ў нашай газэце і выклікала такі рэзананс. Украіна доўгі час адмаўлялася ад кантактаў зь Ціханоўскай, пры гэтым не тлумачыўшы прычын. І мы гэта зьвязвалі зь нежаданьнем канчаткова рваць з Лукашэнкам, нібыта каб не даваць яму падставы дасылаць свае войскі ва Ўкраіну. На самой справе гэта ня так — але іншых тлумачэньняў не было прадстаўлена.
І вось калі зьявілася калёнка Яроменкі, усё стала на свае месцы. І гэта ня толькі ягоная прыватная думка, падобную пазыцыю падзяляе як мінімум частка праўладнай каманды. Такія ж аргумэнты агучыў кіраўнік парлямэнцкага камітэту па зьнешняй палітыцы, таксама ад «Слугі народу», Аляксандар Мярэжка. Так што гэта ня думка аднаго чалавека, гэта ўжо акрэсьленая пазыцыя, зь якой можна дыскутаваць.
Я напісаў сваю калёнку, дзе тлумачыў, чаму, на маю думку, гэта кепская ідэя (і для ўкраінцаў, і для беларусаў). Дыскусія працягваецца, і, я лічу, гэта добра.
У многіх украінцаў ёсьць пэўныя пытаньні і нават непрыняцьце Сьвятланы Ціханоўскай, што бярэ свае карані ў 2020 годзе. Тады, яшчэ да выбараў, яна рабіла пэўныя заявы, даволі камплімэнтарныя да Расеі, і яны ва Ўкраіне ўспрымаліся ня вельмі спрыяльна. Тады ва Ўкраіне ішлі дыскусіі, і многія лічылі, што перамога апазыцыі ў Беларусі для Ўкраіны можа быць нявыгаднай, і Лукашэнка быў бы лепшым варыянтам.
Аргумэнтам было тое, што гэтая новая апазыцыя прарасейская, а Лукашэнка з уласных прычын сувэрэнітэт не аддасьць, будзе за яго трымацца, і адпаведна, меншая імавернасьць нападу з тэрыторыі Беларусі. На жаль, гэты аргумэнт ня ўлічваў таго, як прайшлі выбары і што «выйгрыш» Лукашэнкі стварыў шлях для эрозіі беларускай дзяржаўнасьці, беларускага сувэрэнітэту, і вынік гэтага мы бачым зь лютага гэтага году.
— Гэтыя аргумэнты, якія вы пераказалі, можна расцаніць як вельмі вузкі нацыянальны эгаізм — «няхай ён дыктатар, нам усё роўна, што ён забівае людзей на вуліцах, саджае тысячамі ў турмы — галоўнае, каб на нас не нападаў».
— Я з вамі згодны, я не падтрымліваю гэтыя аргумэнты, але такі пункт гледжаньня існуе, і ён тлумачыць насьцярожанае стаўленьне часткі ўкраінскіх палітыкаў да Ціханоўскай. Хоць пасьля выбараў у жніўні 2020-га, і асабліва пасьля пачатку вайны ў лютым, у яе не было заяваў, якія можна было б трактаваць як прарасейскія. Часам кажуць: вось яна не назвала Расею тэрарыстычнай дзяржавай...
— Дык фактычна ніхто з дэмакратычных заходніх лідэраў не назваў...
— Дарэчы, так. Так ці іначай, але большасьць прэтэнзіяў да яе з боку ўкраінскіх палітыкаў тычыцца менавіта заяваў да жніўня 2020 году. Маўляў, тады яна шукала падтрымкі Пуціна, а цяпер, калі ўсё памянялася, выказваецца за Ўкраіну. На маю думку, за гэтыя 2 гады зьмянілася і беларускае грамадзтва, і палітыкі, якія зьяўляюцца яго адлюстраваньнем, — так што, я лічу, трэба глядзець на тое, што цяпер.
Ва ўсякім разе, зразумела, чаму ва ўкраінскіх палітыкаў узьнікла ідэя шукаць апірышча сярод іншых беларускіх апазыцыянэраў. Але я пагаджуся, што выбар палку Каліноўскага вельмі дзіўны. Я разумею, што ў яго добрая рэпутацыя і папулярнасьць сярод беларусаў. Але ж гэта вайсковая структура, і ня вельмі добра, каб яна займалася палітыкай: сучасныя дэмакратычныя правілы да гэтага ставяцца вельмі скептычна.
Ня кажучы пра тое, што ў такім выпадку Ўкраіна выступіць насуперак пазыцыі нашых найбліжэйшых заходніх саюзьнікаў. Так што ў мяне ёсьць вялікія сумневы, што Ўкраіна пойдзе гэтым шляхам.
— А чым вы патлумачыце даволі моцныя разыходжаньні ў заявах розных украінскіх палітыкаў наконт беларускага пытаньня? Вы прывялі думкі Яроменкі ды іншых. Разам з тым Арастовіч, які мае не зусім зразумелы статус ва ўладзе, але мае відавочна большую папулярнасьць і пазнавальнасьць, сустракаецца зь Ціханоўскай і гаворыць пра памылкі Кіева ў беларускім пытаньні. Няўжо нават падчас вайны ва ўкраінскім кіраўніцтве адна частка не зьвяртае вялікай увагі на тое, што робіць і гаворыць іншая частка?
— Хутчэй так. Каго прадстаўляе Арастовіч — даволі складана сказаць. Ягоная сустрэча зь Ціханоўскай — гэта больш ягоны асабісты піяр. Дазвольце мне выказаць сумнеў, што ў яго быў нейкі перамоўны мандат ад Зяленскага. У прынцыпе, грамадзянін Арастовіч сустрэўся з грамадзянкай Ціханоўскай, пагаварылі пра палітыку.
Я да канца не разумею, адкуль узьнікла гэтая пазыцыя некаторых дэпутатаў і што яны ў выніку хочуць атрымаць. На сёньня відавочна, што менавіта Ціханоўская — прадстаўніца прадэмакратычных беларусаў, і яна будзе заставацца такой (калі сытуацыя радыкальна ня зьменіцца) да 2025 году.
Мы ведаем, што каманда Ціханоўскай спрабуе арганізаваць супрацоўніцтва з палком Каліноўскага, але пакуль ня вельмі ўдала. Узьнікае пытаньне — чаму? Полк сам адхіляе гэтае супрацоўніцтва ці на яго аказваецца пэўны палітычны ціск?
Я пагадзіўся б з аргумэнтам Яроменкі ды іншых, што ёсьць шмат беларускіх палітыкаў, якія даўно ў палітыцы і даўно займаюць больш праўкраінскія і антырасейскія пазыцыі, — але большасьць зь іх у турмах альбо не займаюць прыкметных пазыцый у палітыцы.
Падсумоўваючы, я ня думаю, што афіцыйны Кіеў дойдзе да практычнай рэалізацыі гэтага пляну — па расколу беларускай апазыцыі.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
