Палітык таксама адказаў на закід у тым, што сярод ключавых фігураў у камандзе Ціханоўскай няма жанчын.
Сьцісла
- Кабінэт — гэта галоўная выканаўчая структура дэмакратычных сілаў Беларусі, але Сьвятлана Ціханоўская таксама захоўвае статус нацыянальнага лідэра.
- Гэта была недасяжная мара для мяне, хлопца зь вёскі. Нават у дэмакратычнай Беларусі здавалася, што гэта штосьці зарэзэрваванае для асаблівых людзей, але тым ня менш я стаў супрацоўнікам дыпляматычнай службы.
- Заставаўся ў Менску да лістапада 2020 году, калі мяне арыштавалі на пратэсьце. Калі вызвалілі, то я ўжо атрымаў запрашэньне ад каманды Сьвятланы Ціханоўскай далучыцца да міжнароднай працы. Не вагаўся ніводнай сэкунды.
- Палітычная дзейнасьць — гэта найперш выбудоўваньне альянсаў і сувязяў, прыцягненьне да сябе хаўрусьнікаў, што дапамагае трымаць шырэйшую кааліцыю. Я пакуль ня бачу, каб Зянон Пазьняк выбудоўваў такія кааліцыі і сувязі.
«Тэма кабінэту ўзьнікла досыць даўно, яшчэ ў 2020 годзе»
— Вы, Павал Латушка (прадстаўнік кабінэту ў транзыце ўлады), Аляксандар Азараў (у аднаўленьні правапарадку), Валер Сахашчык (у абароне і нацыянальнай бясьпецы) — першыя ключавыя прадстаўнікі Кабінэту, прызначаныя тэрмінам на 6 месяцаў для наступнага ўзгадненьня іх будучым прадстаўнічым органам. Давайце крыху таямніцу раскрыем — як прымалася рашэньне пра гэтыя асноўныя прызначэньні? Наколькі шырокім колам? Колькі было кандыдатураў, хто ня трапіў, хто адмовіўся?
— Тэма кабінэту ўзьнікла досыць даўно, яшчэ ў 2020 годзе. Праз 2021 год яна таксама праходзіла, увесь час абмяркоўвалі неабходнасьць стварэньня такога органу. Найбольш спрыяльныя для гэтага ўмовы (ці ўмовы, ад якіх немагчыма было адмахнуцца) зьявіліся пасьля пачатку вайны Расеі супраць Украіны. Пачалося ўзгадненьне канцэпцыяў кабінэту, як ён можа выглядаць, якія могуць быць пазыцыі, кірункі дзейнасьці, мэты, задачы. Мы рабілі гэта ў шчыльнай супрацы з Народным антыкрызісным кіраўніцтвам, зь іншымі структурамі. Гэта заняло больш часу, чым нам усім хацелася б, у тым ліку і праз абʼектыўныя фактары — было вельмі шмат міжнароднай працы.
Тым ня менш сам факт канфэрэнцыі нас усіх падштурхнуў прыходзіць да гэтага рашэньня. У нас была працоўная група, створаная з розных структураў. Я зараз не ўпаўнаважаны раскрываць усе гэтыя структуры, але гэта асноўныя гульцы, якія займаюцца палітычнай справай, уцягнутыя ў розныя фарматы пратэсту супраць рэжыму Лукашэнкі.
Інтэнсіўная праца ішла да канфэрэнцыі і падчас яе. Усе праявілі канструктыўны падыход, усе былі вельмі зацікаўленыя, каб гэтае рашэньне было прынятае. Выйшла спантанная, можна сказаць, цырымонія, але вельмі важна было бачыць рэакцыю аўдыторыі, рэакцыю людзей, яна была вельмі арганічная.
— Валер, усё ж колькі было кандыдатураў ва ўрад, як выбіралі? Мо хто адмовіўся?
— Я б аналізаваў тое, што ў нас на выхадзе. Працоўныя варыянты і сцэнары застануцца ў гісторыі. Можам казаць, што ўдалося на сёньня, якія пазыцыі ўжо закрытыя і што нам яшчэ трэба зрабіць. Ёсьць тры выразныя і вельмі важныя пазыцыі — сацыяльна-гуманітарныя пытаньні, пытаньні нацыянальнага адраджэньня, пытаньні эканомікі і фінансаў. Гэта тое, над чым мы працуем зараз, шукаем аўтарытэтных, кампэтэнтных кандыдатаў, якія былі б каманднымі гульцамі.
Сам кабінэт — калегіяльны орган, які прымае рашэньні супольна. Вельмі важнае і супольнае выпрацаваньне рашэньняў, прыняцьце іх і пасьля выкананьне.
«Франак Вячорка захоўвае свой статус старэйшага дарадцы Сьвятланы Ціханоўскай»
— Вы — адзіны з офісу Сьвятланы Ціханоўскай у кабінэце. Што зь іншымі актыўнымі, прадуктыўнымі чальцамі яе каманды? На якой пазыцыі будзе працаваць Франак Вячорка? Ці застанецца офіс у тым жа выглядзе, ці будзе трансфармавацца?
— Гэтае пытаньне мы будзем абмяркоўваць у самім офісе. Рашэньне пра стварэньне кабінэту прымалася ўжо падчас канфэрэнцыі, а зараз мы павінны правесьці сваю ўнутраную працу, каб зразумець, якім чынам інтэграваць гэта. Мы разумеем, што кабінэт — гэта зараз галоўная выканаўчая структура дэмакратычных сілаў Беларусі, але Сьвятлана Ціханоўская таксама захоўвае статус нацыянальнага лідэра.
Вакол яе будуць пэўныя службы і структуры офісу, якія будуць дапамагаць ёй выконваць менавіта гэтую функцыю — нацыянальнага лідэра Беларусі. Што да Франака Вячоркі, то ён захоўвае свой статус старэйшага дарадцы Сьвятланы Ціханоўскай. Будзем глядзець, якім чынам ягоны функцыянал будзе інтэграваны ў новую працу, у супрацу паміж офісам Сьвятланы Ціханоўскай як нацыянальнага лідэра і Сьвятланы Ціханоўскай як кіраўніка кабінэту.
«Насамрэч гэта нармальнае палітычнае жыцьцё»
— Як бы вы патлумачылі прычыну, прыроду крызісу, які прывёў да правядзеньня гэтай канфэрэнцыі, і наколькі вы самі задаволеныя вынікам?
— Можна аналізаваць гэты крызіс як нешта драматычнае. Але гэты беларускі крызіс — нармальная зьява для любой дэмакратычнай краіны, дзе заўсёды існуе палітычная барацьба, дзе такое — неадʼемная частка дэмакратыі. І гэта добра, калі людзі могуць выказваць свае думкі, свае ідэі, а іншы бок можа выказваць сваю крытыку ідэяў і дзеяньняў вядучай палітычнай сілы.
Гэта нармальнае палітычнае жыцьцё. Ёсьць розныя формы крытыкі, некаторыя зь іх, можа, могуць падасца непрыемнымі, але я быў рады таму, што ёсьць магчымасьць, месца і прастора для абмену крытыкай. Канфэрэнцыя стала кульмінацыяй працэсу, абмеркаваньнем вынікаў, дасягненьняў ці — наадварот — няўдачаў гэтых двух гадоў. Гэта клясны нэтворкінг, калі людзі пашыраюць свае гарызантальныя сувязі. Гэта важна для ўстойлівасьці, для эфэктыўнасьці дэмакратычнага руху ўвогуле. У гэтым сэнсе быў абсалютны посьпех — што шмат людзей, якія рухаюцца ў адным кірунку, сабраліся ў адным месцы.
«Пасьля 2010 году трапіў пад рэпрэсіі, калі дапамагаў аднаму з кандыдатаў на выбарах, мяне арыштавалі адразу пасьля галасаваньня»
— Валер, мы з вамі даўно знаёмыя, вы ня раз давалі інтэрвію Свабодзе, але я ўсё ж хацела б болей прадставіць вас нашай аўдыторыі, якая можа ня ведаць пра ваш жыцьцёвы шлях да таго, як вы далучыліся да каманды Сьвятланы Ціханоўскай. Раскажыце пра вашу адукацыю, досьвед жыцьця і працы ў розных краінах, палітычную актыўнасьць, рэпрэсіі, празь якія вы прайшлі.
— Я нарадзіўся на Століншчыне, у вёсцы Беражное, скончыў там беларускую школу, пасьля пайшоў вучыцца ў Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт. Тады там было аддзяленьне міжнародных адносінаў гістарычнага факультэту. Скончыў у 1998 годзе. Адразу пайшоў працаваць у Міністэрства замежнаэканамічных сувязяў. Тады яго кіраўніком быў Міхаіл Марыніч. Празь некалькі месяцаў МЗЭС было абʼяднана зь міністэрствам замежных справаў.
Гэта была такая недасяжная мара для мяне, хлопца зь вёскі. Нават у дэмакратычнай Беларусі здавалася, што гэта штосьці зарэзэрваванае для асаблівых людзей, але тым ня менш я стаў супрацоўнікам дыпляматычнай службы, займаўся пытаньнямі адносінаў са Злучанымі Штатамі, у 20021 годзе паехаў у Вашынгтон працаваць у амбасадзе, займаўся палітычнымі адносінамі паміж Беларусьсю і Злучанымі Штатамі.
Пэўны час пасьля вяртаньня ў Беларусь я займаўся праваабарончай праблематыкай, працаваў са структурамі ААН. У 2006 годзе вырашыў пакінуць пасаду, бо Лукашэнка абраў сябе на трэці тэрмін. Гэта быў для мяне водападзел, пасьля якога я сказаў сабе, што не хачу быць часткаю гэтай гісторыі. Працаваў некаторы час у прыватным бізнэсе, атрымаў адукацыю ў бізнэс-сфэры (магістар адміністрацыі і бізнэсу ў ІПМ).
Пасьля 2010 году трапіў пад рэпрэсіі, калі дапамагаў аднаму з кандыдатаў на выбарах, мяне арыштавалі адразу пасьля галасаваньня. Страціў працу ў прыватным сэктары. Вырашыў паехаць пасьля гэтага ў ЗША, дзе атрымаў магістарскую адукацыю ў Джорджтаўнскім унівэрсытэце на спэцыяльнасьці «замежная палітыка і міжнародныя адносіны».
Працаваў нейкі час пасьля гэтага на «Голасе Амэрыкі» журналістам. У 2016 годзе сышоў з «Голасу Амэрыкі», бо выбары выйграў Трамп. Для мяне было недапушчальна заставацца пад лідэрам, які меў вельмі выразныя аўтарытарныя прыкметы, як і Лукашэнка. Таму я перайшоў у Сусьветны банк, дзе да 2020 году займаўся распрацоўкай і рэалізацыяй інвэстыцыйных праектаў у Афрыцы ў галіне прыродных рэсурсаў і навакольнага асяродзьдзя.
У жніўні перад выбарамі прыехаў у Менск, каб назіраць, каб быць часткаю гэтага працэсу. Ужо тады было зразумела, што гэта асаблівыя выбары, я бачыў асаблівую энэргію і зацікаўленасьць беларускага народу. Заставаўся ў Менску да лістапада 2020 году, калі мяне арыштавалі на пратэсьце. А калі вызвалілі, то я ўжо атрымаў запрашэньне ад каманды Сьвятланы Ціханоўскай далучыцца да міжнароднай працы. Не вагаўся ніводнай сэкунды. Лічыў і тады, і цяпер лічу, што гэта найлепшы шанец беларускага народу пазбавіцца ад гэтай пухліны, ад Лукашэнкі. І Сьвятлана Ціханоўская для мяне і тады, і цяпер бачыцца тым самым лідэрам, за якім я гатовы пайсьці.
— Вы не назвалі імя кандыдата на прэзыдэнта, у камандзе якога працавалі. Я ведаю, што гэта Андрэй Саньнікаў. Ён якраз зрабіў крытычны допіс у фэйсбуку пра стварэньне кабінэту, напісаўшы, што ўсе чатыры чальцы як найменей 10 гадоў працавалі на рэжым. Як бы вы на такі закід адказалі?
— Я бачыў гэты допіс, я яго пракамэнтаваў. Адзначыў, што па-першае, я працаваў толькі 8 гадоў, як ён кажа, на рэжым. Па-другое, ён закідаў, маўляў гэтыя людзі ня ведалі, што такое быць на «сутках». Я яму нагадаў, што быў на «сутках» — менавіта таму, што падтрымліваў яго кандыдатуру і дапамагаў ягонай камандзе ў 2010 годзе.
«Украіна для нас ёсьць абсалютным прыярытэтам»
— Ці застаецца ў сфэры вашых абавязкаў, вашай працы прадстаўніцтва офісу, ці цяпер ужо кабінэту, ва Ўкраіне?
— Украіна для нас ёсьць абсалютным прыярытэтам, мы мусім нарошчваць прысутнасьць там. Мы павінны дзейнічаць, выбудоўваць адносіны з украінскай уладай, нягледзячы на тое, што гэта робіцца няпроста, часам павольна, тым ня менш гэтая праца павінна працягнуцца. На сёньня я застаюся яшчэ прадстаўніком офісу ва Ўкраіне, але вельмі магчыма, што трэба будзе прымаць нейкія рашэньні і трохі перабудоўваць гэтую каманду на месцы.
— Я глядзела адно з вашых інтэрвію ўкраінскаму журналісту, які быў даволі крытычны, часам нават агрэсіўны што да Сьвятланы Ціханоўскай і беларусаў, а вы вельмі аргумэнтавана і ўзважана яму адказвалі на ўсе закіды. Пачытала камэнтары пад размовай: беларусы пісалі, як добра Кавалеўскі беларускую пазыцыю выявіў, а ўкраінцы — як добра наш вядоўца «размазаў» беларуса. Наколькі часта ў працы ва Ўкраіне вам даводзіцца сутыкацца зь няпрыязьзю, агрэсіяй і неразуменьнем што да ролі Лукашэнкі ў вайне і пазыцыі большасьці беларусаў?
— Такое здараецца, але вельмі рэдка. Збольшага бачу вельмі добразычлівае стаўленьне да беларусаў і на бытавым узроўні, калі сутыкаюся са звычайнымі ўкраінцамі ў звычайных жыцьцёвых сытуацыях, і калі сустракаюся з чыноўнікамі, з афіцыйнымі прадстаўнікамі, з экспэртамі, журналістамі. Ёсьць разуменьне складанасьці сытуацыі. У журналіста, які браў згаданае інтэрвію, гэта быў ягоны стыль — вельмі жорсткі, вельмі агрэсіўны часам, варожы. Але мне здавалася, што тая размова была патрэбная, каб быў адкрыты нармальны абмен думкамі на дастаткова балючую тэму.
Не забывайма, што для ўкраінцаў гэтая вайна — асаблівы боль, і зараз іхная задача — перамагчы ў вайне. Яны шукаюць адказы на складаныя пытаньні, а часам спрошчаныя адказы ім могуць падавацца слушнымі. Тым ня менш гэта не азначае, што мы маем ухіляцца ад такіх размоваў.
— Наколькі адрозьніваецца стаўленьне ўкраінцаў да беларусаў у сацыяльных сетках ад таго, што ёсьць у рэальным жыцьці, у кабінэтах і офісах, дзе прымаюцца рашэньні?
— Сапраўды, сацыяльныя сеткі — вельмі важнае месца, каб абменьвацца інфармацыяй, думкамі, але мы ведаем і на прыкладзе беларускага грамадзка-палітычнага працэсу, як лёгка пры абмене думкамі ў сацыяльных сетках пайсьці па нэгатыўнай сьпіралі і дайсьці да разрыву, да сварак. Таму вельмі важна бачыць чалавека, размаўляць з чалавекам. Гэта зусім іншая дынаміка, іншае разуменьне, адчуваньне пазыцыі чалавека. Менавіта таму нядаўняя канфэрэнцыя была такой важнай, бо людзі маглі пабачыць, адчуць адно аднаго. Сацыяльныя сеткі — вельмі добра, але асабісты кантакт значна каштоўнейшы.
— Ці рухаецца справа зь легалізацыяй беларусаў ва Ўкраіне? Ці за кожнага беларуса давядзецца індывідуальна змагацца, як было ў выпадку з праваабаронцай Анісіяй Казьлюк?
— Давялося займацца гэтай працай збольшага ад чалавека да чалавека. Сапраўды, былі выпадкі, калі трэба было ісьці і быць побач з чалавекам, каб аказаць нейкую маральную падтрымку. Тым ня менш настройваемся на палітычнае сыстэмнае рашэньне, якое закране інтарэсы адразу многіх беларусаў. Наколькі мне вядома, на сёньня тое заканадаўства, якое было прынятае, выявілася вельмі недасканалым. Ёсьць ідэі, як яго палепшыць, удасканаліць.
Разам з тым мы разумеем, што падчас вайны гэта можа быць немагчыма. Ведаю, што праваабаронцы, якія знаходзяцца ва Ўкраіне, Цэнтар свабоднай Беларусі, які працуе па-ранейшаму ў Кіеве, займаюцца вельмі шчыльна гэтай праблемай. Тая самая Анісія Казьлюк вельмі актыўная. Я вельмі спадзяюся, што іхныя намаганьні і нашая падтрымка, нашыя кантакты з афіцыйнымі прадстаўнікамі дадуць плён. Нам удалося разьвіць адносіны і зь Дзяржаўнай міграцыйнай службай, і з МУС, і з офісам амбудсмэна Ўкраіны. Ёсьць жаданьне дапамагаць, выпраўляць сытуацыю.
Ва Ўкраіне няпростая сыстэма. Там ёсьць часам рознанакіраваныя рухі, дзеяньні і рашэньні, і вельмі лёгка трапіць у сытуацыю, калі ты думаеш, што рашэньне ўжо прынятае, сытуацыя выпраўленая, а папраўдзе на наступны дзень усё вяртаецца да той самай зыходнай пазыцыі. Працягваем працу. Важна падкрэсьліць, што станоўчыя вынікі тут магчымыя толькі тады, калі мы робім гэта супольна — і палітычныя структуры, і грамадзянская супольнасьць, і індывідуальныя актывісты, усе разам рушаць у адным кірунку.
«Я пакуль ня бачу, каб Зянон Пазьняк выбудоўваў такія кааліцыі і сувязі»
— Працытую допіс у фэйсбуку майго калегі Зьмітра Панкаўца, які спрабаваў разабрацца ў канфліктах напярэдадні канфэрэнцыі, праглядзеў шмат стрымаў і інтэрвію, пасьля чаго зрабіў высновы, адна зь іх тычыцца вас: «Валер Кавалеўскі для мяне асабіста моцнае адкрыцьцё ў гэты крызісны пэрыяд. Бліскучыя выступы, не хавае галаву ў пясок, трымае ўдар. На першы погляд гатовы прыслухоўвацца да многіх прапановаў. На жаль, больш ніякага такога выразнага сьпікера з боку офісу Ціханоўскай ня бачу». Ці вы згодныя са Зьмітром?
Дзякую Зьмітру за такую ацэнку, але разам з тым адзначу, што сьпікераў вельмі шмат і ў офісе Сьвятланы Ціханоўскай, і ўвогуле ў дэмакратычным полі... Чым больш такіх камунікатараў будзе сярод дэмакратычных сілаў і грамадзянскай супольнасьці, тым лепш. Таксама ёсьць субʼектыўнае ўспрыняцьце. Камусьці мой стыль можа пасаваць лепей, а хтосьці можа лічыць, што, напрыклад, Вадзім Пракопʼеў ці Павал Латушка куды больш эфэктыўныя сьпікеры.
— Што вы думаеце пра магчымасьць хаця б якога абʼяднаньня намаганьняў зь Зянонам Пазьняком, на што намякаў у сваёй прамове Валер Сахашчык? Вас Пазьняк лічыць агентам КДБ, дарэчы.
— Спробы выходзіць на кантакт зь Зянонам Пазьняком рабіліся. Сьвятлана Ціханоўская мела зь ім размову. Гэта быў важны момант, каб зразумець пазыцыю чалавека. Сапраўды, ня толькі ў сацыяльных сетках, ня толькі ў нейкіх заявах у інфармацыйную прастору, але і ў асабістых камунікацыях Зянон Станіслававіч трымаецца такіх пазыцыяў.
Калі казаць пра супрацу зь Зянонам Пазьняком, то мне хацелася б разумець, якая ў яго праца, актыўнасьць, акрамя таго каб быць камунікатарам, каб размаўляць і выказваць сваю думку. Палітычная дзейнасьць — гэта ня толькі камунікацыі, гэта найперш выбудоўваньне альянсаў і сувязяў, прыцягваньне да сябе хаўрусьнікаў, што дапамагае трымаць шырэйшую кааліцыю. Я пакуль ня бачу, каб Зянон Пазьняк выбудоўваў такія кааліцыі і сувязі. Ня бачу інфармацыі пра яго сустрэчы з замежнымі палітыкамі, замежнымі дыпляматамі, каб ён кагосьці падцягваў бліжэй да беларускай тэмы, да разуменьня таго, што адбываецца ў Беларусі. У асноўным я бачу яго камунікацыі ў інфармацыйнай прасторы.
— Працытую яшчэ аднаго майго калегу Андрэя Дынько: «Што да канфэрэнцыі „Новая Беларусь“ у цэлым, то кідалася ў вочы, што сярэдні яе ўдзельнік нашмат маладзейшы за сярэдняга ўдзельніка Кангрэсаў дэмакратычных сілаў. І страшна бракавала кніганошаў, якія, помню, заўсёды на Кангрэсах несьлі веды ў народ». Калі працягнуць фармуляваць адметнасьці гэтага форуму, што б вы яшчэ адзначылі, акрамя ўзросту і меншай колькасьці нацыянальна арыентаваных людзей сярод удзельнікаў?
— Складанае пытаньне. Можна адзначыць, што гэта было камунікацыйна выбудаванае дынамічнае асяродзьдзе. Мы ўвесь час бачылі камэнтары на экране за панэлямі, людзі маглі галасаваць за сьпікераў і такім чынам інтэрактыўна удзельнічаць у дыскусіях. Гэта дадало дынамікі. Вельмі важна, што журналісты маглі працаваць у перапынках, браць камэнтары. Такім чынам, фактычна кожная асоба, якая хацела выказацца, мела такую магчымасьць, кожны мог трапіць у эфір з сваім мэсыджам. Гэта было важна і гэта было новае. Вельмі спадзяюся, што такое будзе рабіцца нормай.
«На гэта можна паглядзець па-іншаму — што адна жанчына кіруе чатырма мужчынамі»
— Вы вельмі добра разумееце, што такое гендэрная роўнасьць, у вас як у палітыка, дыплямата і проста адукаванага сучаснага чалавека ёсьць гендэрная адчувальнасьць. Як бы вы адказалі на папрокі, што сярод ключавых фігураў у кабінэце Ціханоўскай няма жанчын? Ці жаночая рэвалюцыя, якой яна бачылася многім на Захадзе, гэтаксама пакуль не перамагла, як і мірная беларуская рэвалюцыя?
— Вядома, прыкра бачыць, што першы склад новага кабінэту аказаўся чыста мужчынскім, але вельмі цешыць, што наша лідэрка Сьвятлана Ціханоўская кіруе гэтым кабінэтам. Усё ж на гэта можна паглядзець і па-іншаму — што адна жанчына кіруе чатырма мужчынамі. Мы вельмі спадзяемся, што новыя пазыцыі ў кабінэце, пра якія мы ўжо казалі, будуць запоўненыя жанчынамі, і мы зараз шукаем, разглядаем пэўныя кандыдатуры.
Вельмі спадзяемся, што так і будзе. Што ж да офісу Сьвятланы Ціханоўскай, то, напрыклад, у склад нашага праўленьня ўваходзяць тры мужчыны і сем жанчын. Можна сказаць, што і гэта ў пэўным сэнсе ёсьць сакрэтам эфэктыўнасьці нашай дзейнасьці. Мы гатовыя пашыраць гэты досьвед, рабіць гэта нормай.
— Вы кажаце, што шукаеце, прапаноўваеце, а ці ідуць прапановы ад жанчын?
— Так. Ідуць. Будзем усё разглядаць. Спадзяюся, ня зойме шмат часу вызначыцца з новымі кандыдатамі.
— Маё апошняе пытаньне тычыцца беларускай мовы. Вы і Павал Латушка свабодна гаворыце па-беларуску. Аляксандар Азараў у сераду даў інтэрвію па-беларуску. Ці будзе валоданьне і карыстаньне беларускай мовай патрабаваньнем для чальцоў Пераходнага кабінэту і ўсёй каманды аб’яднаных дэмакратычных сілаў?
— Такога выразнага патрабаваньня ў нас няма. Ня думаю, што яно будзе дарэчы. Вельмі важна, каб людзі рабілі свой уласны выбар, якой мовай яны будуць карыстацца ў працы — ці то на паседжаньні кабінэту, ці то ў аўтаномнай, індывідуальнай працы як адказных за свой кірунак. Не магу сказаць, што я не карыстаюся, напрыклад, ангельскай ці расейскай мовай у сваёй працы прадстаўніка па міжнародных справах. І ня думаю, што будзе дарэчна так абмяжоўваць іншых прадстаўнікоў у іхнай дзейнасьці.
