Пра тое, як урад Чэскай Рэспублікі плянуе распарадзіцца паўнамоцтвамі старшыні Эўразьвязу, піша DW.
Экс-прэм’ер-міністар Чэхіі Андрэй Бабіш не зьбіраўся траціць шмат грошай на, як ён казаў, «балбатню з закускай». Падрыхтоўка да старшынства яго краіны ў Радзе ЭЗ, якой эўраскептык Бабіш павінен быў займацца ў 2021 годзе, ня мела ў яго вачах асаблівай важнасьці. На гэтую падрыхтоўку ён плянаваў выдаткаваць толькі траціну сумы, якую Чэская Рэспубліка выдаткавала на арганізацыю свайго першага старшынства ў ЭЗ у 2009 годзе.
Аднак у лістападзе 2021 году лібэральна-кансэрватыўная кааліцыя зь пяці партый, якая сфармавалася вакол унівэрсытэцкага прафэсара Пятра Фіялы, скінула папулісцкага мультымільярдэра Бабіша з пасады прэм’ера. Новы кіраўнік чэскага ўраду Фіяла, палітоляг паводле адукацыі, адразу ж заняўся больш сур’ёзнай падрыхтоўкай да старшынства яго краіны ў ЭЗ, разглядаючы яго як магчымасьць для Чэскай Рэспублікі праявіць сябе на эўрапейскай сцэне.
Украіна і Інда-Ціхаакіянскі рэгіён
Міністар замежных спраў Чэхіі Ян Ліпаўскі зь Пірацкай партыі ня мае ілюзій. Вайна Расеі супраць Украіны — гэтаксама, як і падчас старшынства ў Радзе ЭЗ папярэдніцы Чэхіі Францыі, — будзе вызначаць парадак дня, упэўнены ён. Для ўласных акцэнтаў магчымасьцяў Прага будзе мець мала.
Перш за ўсё размова ідзе аб падтрымцы Ўкраіны, захаваньні адзінства ЭЗ, прасоўваньні санкцый і пераадоленьні эканамічных наступстваў вайны. І ўсё ж Ліпаўскі, паводле яго, хоча ўдзяліць увагу і падтрымцы іншых рэгіёнаў сьвету, напрыклад Інда-Ціхаакіянскага, і актыўна ўдзельнічаць у перамовах ЭЗ аб заключэньні гандлёвых пагадненьняў з Аўстраліяй, Новай Зэляндыяй і Інданэзіяй.
Кіраўнік МЗС Чэхіі таксама мае намер пачаць перамовы аб уступленьні ў ЭЗ з Чарнагорыяй і Альбаніяй. Ён спадзяецца, што і Грузія выканае да канца году ўмовы для атрыманьня статусу краіны-кандыдата, як раней Украіна і Малдова. «У Грузіі ёсьць унікальная магчымасьць паскорыць свае рэформы, скарыстацца імпульсам і стаць часткай працэсу пашырэньня», — сказаў Ян Ліпаўскі на апошняй сустрэчы міністраў замежных спраў краін – сяброў ЭЗ у Люксэмбургу.
Цеснае супрацоўніцтва Чэхіі з Польшчай
«Пасьля расейскай агрэсіі ва Ўкраіне сьвет ужо ня будзе ранейшым, і мы хочам узяць актыўны ўдзел у фармаваньні яго новага вобразу. Таму што ў нас ёсьць унікальная магчымасьць напісаць будучыню Эўропы», — кажа прэм’ер-міністпр Чэхіі Пэтар Фіяла. Ягоны ўрад выступае за максымальна жорсткі курс адносна Крамля. Паводле Фіялы, навучыцца гэтаму яму дапамог досьвед, атрыманы самой Чэхіяй ва ўмовах савецкай акупацыі.
Унутры ЭЗ будучы старшыня Рады Эўразьвязу імкнецца да цеснага супрацоўніцтва з нацыянал-кансэрватарамі з кіроўнай у Польшчы партыі «Права і справядлівасьць», напрыклад у пляне закрыцьця межаў для асоб, якія прыбываюць не з Украіны і якія прэтэндуюць на атрыманьне прытулку.
Пры гэтым Чэхіі трэба сачыць за тым, каб Польшча нарэшце пачала прытрымлівацца ўказаньняў ЭЗ у пытаньнях вяршэнства права, «гэта балянсаваньне на нацягнутым канаце», гавораць дыпляматы ў Брусэлі.
Між тым Пэтар Фіяла ўжо даў зразумець, што не падтрымлівае аднаасобных ініцыятыў кіраўніка вугорскага ўраду Віктара Орбана. Апошні некалькі тыдняў перашкаджаў прыняцьцю санкцый ЭЗ супраць Расеі, а затым аслабіў іх узьдзеяньне.
«Вышаградзкай групы», унутры якой Польшча, Чэхія, Славаччына і Вугоршчына ўзгаднялі сваю палітыку ў ЭЗ, больш не існуе.
Пад дэвізам «Эўропа — гэта наша задача»
У аналітычным артыкуле чэскага інтэрнэт-парталу SeznamZprávy гаворыцца, што ўрад у Празе не павінен грэбаваць унутранымі праблемамі 11-мільённага насельніцтва краіны, нягледзячы на ўвагу, якая надаецца старшынству ў ЭЗ. На думку прафсаюзаў, высокія цэны і праблемы з пастаўкамі могуць прывесьці да «гарачай пратэставай восені». Пэтру Фіялу давядзецца быць асьцярожным, каб не паўтарыць лёс свайго папярэдніка ў 2009 годзе і ня страціць большасьць у парлямэнце пасярод тэрміну старшынства Чэхіі ў Радзе ЭЗ.
Пачатак гэтага старшынства будзе адзначаны сьвяточнай прэм’ерай Чэскага філярманічнага аркестру, якая адбудзецца 8 ліпеня ў праскай канцэртнай залі «Рудальфінум». Дэвіз краіны на наступныя паўгода («Эўропа як задача») пазычылі ў першага прэзыдэнта Чэхіі, пісьменьніка і змагара за грамадзянскія правы Вацлава Гавэла, а менавіта зь ягонай прамовы аб шчасьліва аб’яднанай Эўропе, прамоўленай у Ахэне пры ўручэньні Міжнароднай прэміі імя Карла Вялікага ў 1996 годзе — за 8 гадоў да ўступленьня Чэхіі ў ЭЗ.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе на просьбу груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах вобласьцяў. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб’екты, расейцы пачалі бамбіць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фатаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяраў масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый і ў Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якіх Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпра, Кіева, Харкава, Адэсы і іншых месцаў. Дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя процілегламу боку тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ карпарацыі «Роснефть» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародзкай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі думку, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16–18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- У красавіку высьветлілася, што мірныя перамовы пакуль ня маюць посьпеху, а тым часам Украіна заявіла, што ведае імёны 155 кітайскіх наймітаў, якія падпісалі кантракты з Расеяй і пайшлі на вайну. Афіцыйны Пэкін заявіў, што сваіх грамадзянаў на вайну не адпраўляў, а наадварот, раіў жыхарам краіны трымацца падалей ад абодвух бакоў.
- Дзяржаўны ўкраінскі праект «Хачу жыць», які выконвае Каардынацыйны штаб у пытаньнях абыходжаньня з ваеннапалоннымі, у красавіку 2025 году апублікаваў прозьвішчы 742 грамадзян Беларусі, якія з 2023 году ваююць супраць Украіны на баку Расеі, зь іх 96 ужо загінулі.
- 1 чэрвеня на Дзень расейскай авіяцыі Ўкраіна правяла маштабную апэрацыю «Павуціньне». Служба бясьпекі Ўкраіны зладзіла ўдары па авіябазах па ўсёй тэрыторыі Расеі, зьнішчыўшы дзясяткі расейскіх вайсковых самалётаў. Дакладна невядома, адкуль кіраваліся гэтыя дроны і ці выкарыстоўвалі яны штучны інтэлект для нацэльваньня на расейскія самалёты. Паводле ўкраінскага боку, дахі грузавікоў, дзе хаваліся дроны, адчынялі дыстанцыйна, каб дазволіць квадракоптэрам узьлятаць.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
