Цяпер праз расейскую вайну Беларусь сваім удзелам і дапамогай Расеі можа страціць ня толькі тыя сувязі, які наладжваліся не адно дзесяцігодзьдзе, але і ўвесь украінскі рынак.
Практычна ўсе ўкраінскія гарады, па якіх расейская авіяцыя і артылерыя наносілі зьнішчальныя ўдары, маюць сваіх пабрацімаў сярод беларускіх гарадоў і цесныя гандлёвыя сувязі зь Беларусьсю.
Украіна заўсёды была адным з найбольшых гандлёвых партнэраў Беларусі. Нават пэрыядычны абмен пэўнымі абмежаваньнямі ў гандлі неістотна ўплываў на статыстыку. Гэта хіба толькі стрымлівала дасягненьне плянаў, якія Аляксандар Лукашэнка традыцыйна агучваў на сустрэчах з украінскім кіраўніцтвам. Ён лічыў дасягальным аб’ём узаемнага таваразвароту ў 10 мільярдаў даляраў. У 2012 годзе аб’ём гандлю склаў 8 мільярдаў, але ўжо праз два гады абваліўся больш як удвая.
Кіеў і Кіеўская вобласьць
Бравары, пабрацім беларускага Слуцку, знаходзіцца за 20 км ад Кіева. У выніку ракетнага абстрэлу двух вайсковых гарадкоў, паводле ўладаў, 8 асобаў загінулі і 17 атрымалі раненьні. Вулічныя баі ішлі некалькі дзён.
За 9 км ад гэтага месца ў Браварах знаходзіцца прадпрыемства «Будшляхмаш». У 2015 годзе кампанія стала першым карпаратыўным партнэрам Менскага аўтамабільнага заводу ва Ўкраіне па вытворчасьці спэцтэхнікі на базе шасі МАЗ. Летась 12 траўня МАЗ і «Будшляхмаш» афіцыйна адкрылі гандлёва-сэрвісны цэнтар Менскага аўтамабільнага заводу.
Крыху бліжэй да месца бамбаваньня знаходзіцца прадпрыемства «Політехносервіс», якое выпускае тралейбусы PTS-12 у беларускіх кузавах. У 2021 годзе яно прадала ва Ўкраіне больш як 50 адзінак транспарту.
У Браварах таксама працуе прадпрыемства па вытворчасьці брамных сыстэм «Алютех». Свабода спрабавала дазваніцца да гэтых прадпрыемстваў, каб даведацца, ці не пацярпелі яны ў выніку абстрэлаў і ці плянуюць прадоўжыць супрацу зь Беларусьсю. Адказалі супрацоўнікі толькі прадпрыемства «Будшляхмаш»: «Яны пойдуць туды, куды і расейскі карабель!».
У 2021 годзе Беларусь у 2,5 раза павялічыла экспарт сваіх тавараў у Кіеўскую вобласьць, да 235,2 мільёна даляраў, але на 20 %, да 70,6 мільёна даляраў, зьменшыла імпарт тавараў з гэтага рэгіёну.
Чарнігаў і Чарнігаўская вобласьць
Беларускі пабрацім Чарнігава — Гомель. Паміж імі ўсяго 130 км. Абласны цэнтар і паселішчы Чарнігаўскай вобласьці атакавалі расейскія войскі, якія ў тым ліку ўвайшлі і з тэрыторыі Беларусі.
У горадзе працуе Чарнігаўскі аўтамабільны завод (ён некалі зьбіраў беларускія тралейбусы), завод спэцыяльнага аўтатранспарту (ён пераабсталёўвае «МАЗы»).
Нежын, у якім расейскія войскі нанесьлі ракетныя ўдары па мясцовым аэрадроме службы надзвычайных сытуацый, зьяўляецца пабрацімам Мазыра. Мясцовы агратэхнічны інстытут цесна супрацоўнічае зь беларускімі навучальнымі ўстановамі — Палескім дзяржаўным унівэрсытэтам, Беларускай сельгасакадэміяй і Мар’інагорскім аграрна-тэхнічным каледжам. У горадзе адным зь першых была наладжана супольная вытворчасьць трактароў МТЗ.
Да расейскай агрэсіі Беларусь у замежным гандлі Чарнігаўскай вобласьці ўваходзіла ў першую шасьцёрку. У 2021 годзе пастаўкі беларускай прадукцыі ў гэты рэгіён павялічыліся на 21,5 %, да 76,9 мільёна даляраў, а з Чарнігаўскай вобласьці ў Беларусь — на 12,5%, да 39,6 мільёна даляраў, да ўзроўню 2020-га.
Расейскія войскі пачалі абстрэльваць Чарнігаўскую вобласьць 24 лютага, але найбольш дасталася абласному цэнтру — адразу, калі пачаліся кансультацыі паміж Расеяй і Ўкраінай на тэрыторыі Беларусі. Пераважна мішэньню абстрэлаў расейцы выбіралі жылыя масівы.
Харкаў і Харкаўская вобласьць
Як і на Чарнігаў, ракеты і бомбы пачалі сыпацца на Харкаў і суседнія паселішчы ў першы ж дзень вайны. На пяты дзень, у той час калі ў Гомельскай вобласьці адбываліся перамовы паміж Расеяй і Ўкраінай, іх было найбольш, як і ахвяраў сярод мірнага насельніцтва.
Пабрацімам Харкава ў 2019 годзе стаў Менск. Адпаведную дамову падпісалі ў 2019 годзе ў Жытоміры, на 2-м Форуме рэгіёнаў Беларусі і Ўкраіны. Тады ж рамачную ўгоду аб партнэрстве падпісалі Харкаўская і Магілёўская вобласьці.
Найбольш пэрспэктыўнымі тады называлі менавіта машынабудаўніцтва і сельскую гаспадарку. Харкаў таксама быў адным з найбуйнейшых пакупнікоў беларускіх тралейбусаў, якія зьбіраюцца ў Браварах. Летась парк папоўніўся на 50 тралейбусаў.
У Харкаве, як паведамляецца на афіцыйным сайце беларускай амбасады ў Кіеве, дзейнічае прадпрыемства па зборцы электравымяральных прыбораў на Харкаўскім электратэхнічным заводзе «Энергомера».
Дамовы аб супрацы з Харкаўскім нацыянальным унівэрсытэтам радыёэлектронікі маюць Горадзенскі дзяржаўны ўнівэрсытэт, Вайсковая акадэмія Беларусі, Берасьцейскі дзяржаўны тэхнічны ўнівэрсытэт, а таксама Белдзяржунівэрсытэт інфарматыкі і радыёэлектронікі.
Гандлёвая статыстыка за 2021 год цяпер недасяжная праз руйнаваньне расейскімі ракетамі будынку Харкаўскай абласной дзяржаўнай адміністрацыі. А паводле зьвестак, якія прыводзяцца ў тэксьце стратэгіі разьвіцьця Харкаўскай вобласьці на 2021–2027 гады, чацьвёртую частку імпартаванай у Харкаўскую вобласьць прадукцыі складае мінэральнае паліва, нафта і нафтапрадукты — гэта якраз асноўныя экспартныя пазыцыі Беларусі.
Чатыры гады таму Беларусь была восьмым партнэрам Харкаўскай вобласьці ў аб’емах гандлю. І для Беларусі рынак гэтага рэгіёну быў важнейшым, чым беларускі рынак для харкавян — аб’ём паставак беларускай прадукцыі ў Харкаўскую вобласьць складаў 69,6 мільёна даляраў, а з Харкаўшчыны ў Беларусь — 51 мільён даляраў.
Мікалаеў і Мікалаеўская вобласьць
Мікалаеў мае адразу двух пабрацімаў у Беларусі — Магілёў і Браслаў Віцебскай вобласьці. З рэгіёнаў, якія трапілі пад маштабныя атакі расейскіх войскаў, Мікалаеўская вобласьць мае ці не найбольшы гандаль зь Беларусьсю сярод усіх абласьцей Украіны.
У 2021 годзе беларускі экспарт у гэты ўкраінскі рэгіён павялічыўся на 89,9 %, да 106,5 мільёна даляраў, у параўнаньні з 2020-м, а імпарт зь яго скараціўся на 8,3 %, да 8,7 мільёна даляраў. Найбольшы інтарэс Беларусі ў гэтым рэгіёне — парты, празь якія можна таньней транспартаваць беларускую прадукцыю, у тым ліку і за межы Ўкраіны.
У той час, калі большасьць украінскіх гарадоў скасоўвала вынікі тэндэраў на пастаўкі беларускіх аўтобусаў ці тралейбусаў, Мікалаеў заставаўся ці не апошнім, які набываў беларускі пасажырскі транспарт. У Мікалаеве таксама зьбіраюць збожжаўборачныя камбайны «Гомсельмаш».
Беларусь мела ў Мікалаеўскай вобласьці і галоўнага прыватнага лябіста ў аднаўленьні воднага шляху Е-40 для грузавых перавозак маршрутам Балтыйскае мора — Гданьск — Дняпро — Чорнае мора.
Жытомір і Жытомірская вобласьць
Пабрацімам Жытоміра, як і Чарнігава, зьяўляецца Гомель. З пачатку расейскай вайны горад і мясцовы аэрапорт абстрэльвалі зь беларускай тэрыторыі.
Гэты горад у 2019 годзе першым з украінскіх гарадоў прыняў Форум рэгіёнаў Беларусі і Ўкраіны, на якім адбылася першая і пакуль адзіная сустрэча Ўладзіміра Зяленскага і Аляксандра Лукашэнкі.
У 2021-м Беларусь павялічыла пастаўкі сваёй прадукцыі ў Жытомірскую вобласьць амаль удвая, да 136,8 мільёна даляраў, а з Жытоміршчыны зьменшыла на 8,4%, да 26,4 мільёна даляраў.
Чаркасы і Чаркаская вобласьць
Беларускім пабрацімам Чаркасаў зьяўляецца Ворша.
У Чаркаскай вобласьці Расея найбольш абстраляла Сьмілу і Ўмань — горад, які штогод прымае дзясяткі тысяч паломнікаў-хасідаў.
Аб’ёмы гандлёвых апэрацый Чаркаскай вобласьці зь Беларусьсю невялікія ў параўнаньні зь іншымі ўкраінскімі рэгіёнамі. Апошнія гады гандаль скарачаўся, бо прадпрыемствы рэгіёну пачалі арыентавацца пераважна на эўрапейскія рынкі.
Пры гэтым пастаўкі з Чаркаскай вобласьці ў Беларусь перавышалі аб’ём паставак зь Беларусі. У прыватнасьці, у 2021 годзе чаркаскія прадпрыемствы прадалі ў Беларусь прадукцыі на 958,1 тысячы даляраў (падзеньне на 60% ад узроўню 2020-га), а беларускія ў Чаркаскую вобласьць — толькі на 421,2 тысячу даляраў (на 15,1 % менш, чым у 2020 годзе).
Электраэнэргія і нафтапрадукты
Найбольш Беларусь зарабляла ва Ўкраіне на пастаўках угнаеньняў, нафтапрадуктаў і электраэнэргіі.
Цяпер пастаўкі спыненыя. Сайт даччынага прадпрыемства Беларускай нафтавай кампаніі ва Ўкраіне недасяжны, хаця яшчэ паўгода таму кампанія зрабіла ўсё, каб абысьці міжнародныя санкцыі, уведзеныя ў 2020-м супраць Аляксандра Лукашэнкі і прадпрыемстваў, якія кантралюе ён і яго найбліжэйшыя бізнэсоўцы. У прыватнасьці, зьмянілі склад бэнэфіцыяраў, якім стала дзяржава Беларусь.
Аналягічныя зьмены Міністэрства юстыцыі Ўкраіны ўнесла і ў статутныя дакумэнты яшчэ адной беларускай дачкі ва Ўкраіне — кампаніі «БЗТ-Україна», якую некалі заснавала прадпрыемства «Белзамежгандаль», створанае ў 2014 годзе Кіраўніцтвам справамі Аляксандра Лукашэнкі.
Цяпер на галоўнай старонцы сайту гэтай кампаніі https://www. bztorg. com. ua/ разьмешчаныя фотаздымкі і відэазапісы, прысьвечаныя барацьбе ўкраінскага народу з агрэсіяй Расеі, а таксама з заклікам да беларусаў падтрымаць Украіну. Іншыя разьдзелы сайту працуюць, але Свабода не змагла дазваніцца да кіраўніцтва кампаніі. Іхныя тэлефоны знаходзяцца па-за зонай дасяжнасьці.
Цяпер нафтапрадуктамі і палівам украінскім войскам дапамагаюць Польшча і Бэльгія. На бясплатнай аснове.
Да апошняга мірнага дня Ўкраіна купляла беларускую электраэнэргію. Для Беларусі гэта быў адзіны замежны рынак для збыту сваёй атамнай электраэнэргіі. Так супала, што ў першы дзень агрэсіі Расеі ўкраінскі бок праводзіў экспэрымэнт на здольнасьць энэргасыстэмы працаваць у адключаным ад энэргасыстэм Беларусі і Ўкраіны рэжыме. Цяпер абвешчана, што Ўкраіна паскоранымі тэмпамі будзе далучацца да Эўрапейскай энэргетычнай сыстэмы разам з Малдовай. Да сыстэм Беларусі і Расеі Ўкраіна ўжо ня вернецца.
Паводле ўкраінскай статыстыкі, беларускія ўлады зараблялі ва Ўкраіне на пастаўках нафтапрадуктаў і электраэнэргіі больш як 3 мільярды даляраў.
Напад Расеі на Ўкраіну
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
