Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Песьні сувэрэнітэту. Што сьпявалі беларусы 30 гадоў таму


30 гадоў таму, 27 ліпеня 1990 году, Вярхоўны Савет БССР прыняў Дэклярацыю аб дзяржаўным сувэрэнітэце. Гэтая дэклярацыя не зрабіла Беларусь незалежнай на наступны ж дзень — такую моц яна займела толькі больш як праз год. Але ўзьнікла яна не на пустым месцы, яшчэ за некалькі гадоў да гэтага ў грамадзтве пачаліся працэсы разьняволеньня.

Сяргей Будкін
Сяргей Будкін

«Гэты асаблівы час знайшоў сваё адлюстраваньне і ў музыцы — прычым як дзяржаўных ансамбляў, так і ў андэграўндзе, — кажа вядоўца Belsat Music Live, заснавальнік праекту TuzinFM Сяргей Будкін. — Музыка, створаная ў пэрыяд 1988–1994 гадоў, мае свой непаўторны калярыт і атмасфэру, у якой спалучыліся ўражаньні ад адкрыцьця сваёй гісторыі і спадзевы на новы час, у якім усё будзе па-іншаму. Пасьля 1994 году ўжо зьявіліся іншыя эмоцыі».

Сяргей Будкін падказаў Свабодзе, якія запісы тых часоў варта згадаць.

1990 — год нараджэньня фэстывалю беларускай музыкі «Басовішча» ў польскім Гарадку, што на Беласточчыне, каля самай мяжы зь Беларусьсю. На ім гурт Ulis, які ўтварыўся за год да таго, сьпяваў пра «Краіну ў кратах», «Пляц Францыска» і пра «Радыё Свабода». Пасьля «Басовішча» пройдзе ў Гарадку яшчэ 29 разоў.

Гурт Ulis запісаў першыя тры альбомы — «Чужаніца», «Краіна доўгай белай хмары» і «Танцы на даху» — у польскім Ольштыне. У 1991-м "Чужаніцу" выдала на кружэлках маскоўская фірма «Мелодия» — галоўны лэйбл СССР. І гэта пры тым, што на альбоме была песьня «Калі імпэрыя зьнікне»:

У 1990 годзе ў іншых удзельнікаў першага «Басовішча», рок-гурту «Мроя» зь Лявонам Вольскім на чале, выйшла на «Мелодии» кружэлка «Дваццаць восьмая зорка». Назва чацьвёртага альбома «Мроі» адсылала да 28-га зьезду Камуністычнай партыі Савецкага Саюзу, але гэты зьезд не вітала: «Дваццаць восьмая зорка ўпала зь нябёсаў — восень, восень, панове, халодная восень». Пра сваю ж краіну гурт тады яшчэ сьпяваў: «Як пачнеш сьпяваць — не абудзяцца»:

У тым жа годзе «Мроя» запісала наступны альбом, «Біяполе», які выдала годам пазьней. У ім гурт расказвае пра «Краіну крывавых дажджоў» — аўтар тэксту Алезіс (Алег) Дземідовіч меркаваў, што песьня будзе драйвовай і цяжкай, у выніку ж атрымалася баляда. А да ператварэньня «Мроі» ў больш панкаўскі, «сьцёбны» і пратэставы N.R.M. заставалася чатыры гады.

У 1990 годзе на «Басовішчы» выступілі і Алесь Камоцкі, і Кася Камоцкая. У 1991-м Камоцкая запіша свой першы альбом, «Дзеці чорнага гораду». Песьні «Чарга па хлеб», «Не, гэта ня сьмерць» і «Шостае падарожжа» яна будзе выконваць яшчэ шмат гадоў.

Тады выступаў і бард Сяржук Сокалаў-Воюш. Захаваўся, праўда, толькі відэазапіс яго выступу на наступным «Басовішчы», у 1991 годзе. Песьня «Аксамітны летні вечар» хутка здабыла папулярнасьць у канцы 1980-х, яе запісваў і Данчык дуэтам зь Леанідам Барткевічам (у 1989 годзе яны выдалі альбом «Мы адной табе належым»), выконвала Іна Афанасьева.

Данчык, які запісаў свой першы альбом яшчэ ў 1977 годзе, жыў і выступаў у ЗША, а дазвол на ўезд у Беларусь упершыню атрымаў толькі ў 1989 годзе — і правёў пасьпяховыя гастролі.

Захавалася і відэа таго, як дуэт Данчыка і Барткевіча гучаў роўна 30 гадоў таму, у 1990-м.

Самымі ж вядомымі беларускімі музыкамі ў Беларусі, СССР і цэлым сьвеце былі «Песьняры». У 1990 годзе яны давалі канцэрт на сваё 20-годзьдзе ў цэнтральнай канцэртнай залі Масквы — «Россия» — з рок-паэмай «Слова Скарыны». Зь ёй жа выступалі ў Белдзяржфілярмоніі. Але ў тым жа годзе ансамбль сьпяваў і пра Курапаты — месца масавых расстрэлаў падчас сталінскіх рэпрэсіяў:

Пра Курапаты першымі засьпявалі не «Песьняры». Гісторыя месца масавых забойстваў стала публічнай у 1988 годзе, у тым жа годзе песьню «Курапаты» запісаў гурт «Бонда». А так пра Курапаты сьпяваў у 1990 годзе гурт «Акцэнт»:

У 1991 годзе «Песьняры» выступалі ўжо з праграмай «Вянок» на вершы Максіма Багдановіча, сьпявалі ў тым ліку гімн «Пагоня». Яе паказалі двойчы: прэзэнтавалі ў бібліятэцы ААН у Нью-Ёрку і ў Белдзяржфілярмоніі.

Верш Багдановіча «Пагоня» натхняў на песьні розных музыкаў: сваю «Пагоню» сьпяваў і Данчык, і Ігар Варашкевіч — былы вакаліст «Бонды». У 1991-м апошні далучыўся да гурту «Рокіс», зь якога пазьней утварылася «Крама».

«Бонда» існавала з 1984 году па 1989-ы, запісала нямала песень, але першае «афіцыйнае» выданьне альбома адбылося толькі ў 1996 годзе. Тая ж «Слуцкая брама» спачатку зьявілася ў альбоме «Крамы» «Гэй, там, налівай», і толькі праз два гады выйшла «афіцыйная» касэта з запісам той песьні «Бондай».

«Крама» ж пачала граць ужо ў часы незалежнай Беларусі. Так яна гучала ў 1993 годзе:

На мяжы 1980-х і 90-х набірае папулярнасьць гурт «Мясцовы час». У 1990-м ён запісваў ужо трэці альбом «Мой дом» і выступіў на першым фэстывалі «Рок-кола» ў родным Наваполацку (той фэстываль правядуць яшчэ 16 разоў да забароны ў 2007-м). У 1991-м гурт запісаў свой самы пасьпяховы альбом «Наша ўскраіна», выступіў на «Басовішчы».

У тыя часы і гурт «Сябры» на чале з Анатолем Ярмоленкам сьпяваў патрыятычныя рэчы — такія, як «Авэ Марыя» на словы Зянона Пазьняка або «Шлях да Беларусі» на словы Ніла Гілевіча. У сярэдзіне 1990-х «Сябры» сьпявалі «Гомельскі вальс» разам з «Крамай», але з канца 1990-х перайшлі на больш нэўтральны рэпэртуар, а ў 2006-м выканалі прапагандысцкую песьню «Слушай батьку», якая стала мэмам.

У 1992 годзе на фэстывалях музыкі незалежнай Беларусі была такая атмасфэра:

А так гучала песьня «Радыё Свабода» ў 1993 годзе на канцэрце ў гонар 75-годзьдзя абвяшчэньня незалежнасьці Беларускай Народнай Рэспублікі, які трансьлявалі на БТ:

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG