Лінкі ўнівэрсальнага доступу

«Праекты не пасьпявалі траціць грошы». «Имена» сабралі мільён даляраў і рыхтуюць маштабныя зьмены


Заснавальніца плятформы «Имена» Кацярына Сінюк
Заснавальніца плятформы «Имена» Кацярына Сінюк

Як натхніць беларусаў аддаваць грошы на добрыя справы, расказваюць прадстаўніцы плятформы «Имена» Кацярына Сінюк і Кацярына Сяргеева.

Што такое «Имена» і што яны могуць?

  • «Имена» — гэта некамэрцыйная плятформа. Там артыкулы пра сацыяльныя праблемы і людзей, якім трэба дапамога. Там жа зьбіраюць грошы для праектаў, якія гэтыя праблемы вырашаюць.
  • Больш за 2 млн рублёў — столькі сабралі «Имена» на праекты і сваю працу за 3 гады. Калі ў далярах уразіць больш, то ўражвайцеся — беларусы (пераважна) сабралі на дабрачыннасьць 1 мільён даляраў.
  • Цяпер на «Имена» аформлена 3097 падпісак. Гэта 43 501 рубель, якія ідуць і на падтрымку праектаў, і на працу плятформы. Падпісвацца важна, бо так праекты і плятформа могуць працаваць стабільна.
  • На базе «Имён» створаць фонд-аксэлератар. Сярод заплянаваных праектаў — дапамога дзецям-сіротам, прафіляктыка раку шыйкі маціцы, дапамога дзецям — ахвярам пэдафілаў, забесьпячэньне доступу да мэдычных паслуг для ўразьлівых груп хворых.

З кім размаўляем:

  • Кацярына Сінюк, заснавальніца плятформы «Имена»
  • Кацярына Сяргеева, намесьніца дырэктара плятформы «Имена»
Кацярына Сяргеева (зьлева) і Кацярына Сінюк
Кацярына Сяргеева (зьлева) і Кацярына Сінюк

«Вы што, ня хочаце зрабіць жыцьцё людзей у Беларусі лепшым?»

— Як перажылі першы мільён даляраў?

Сінюк: Гэта добрая лічба, якая матывуе ісьці далей. Але самае галоўнае дасягненьне — мы атрымалі 80 тысяч пераводаў.

Вынікі відаць на канкрэтных праектах. Вось у нас ёсьць праект «Няня замест мамы». Калі мы пачыналі, у іх была адна няня, і мы хваляваліся, каб сабраць на працу дзьвюх. А цяпер няні працуюць ужо амаль ва ўсіх бальніцах Беларусі, куды трапляюць дзеці. Гэта каля 20 бальніц. І ўсё гэта за грошы, якія зьбіраюць «Имена». Гэтак і з камандай дактароў, якія працуюць з пацыентамі з бакавым аміятрафічным склерозам. Увогуле за гэты час мы працавалі з 30 праектамі.

— Ці дзяржава і чыноўнікі гэтак жа ахвотна супрацоўнічаюць з вамі, як проста донары і буйны бізнэс?

Сінюк: У сьвеце ёсьць дзьве мадэлі, якія працуюць у сацыяльнай сфэры. У ЗША дзяржава перадала частку паўнамоцтваў грамадзкаму сэктару — вы вырашайце праблемы хворых на анкалёгію, фінансуйце больніцы. Дзеля гэтага ёсьць ільготы, ёсьць урадавыя гранты. А ёсьць іншая мадэль — нідэрляндзкая. Там дзяржава дае магчымасьці фондам знайсьці найлепшыя вырашэньні, давесьці, што гэта працуе, і найлепшыя праекты ўключаюцца ў дзяржпраграмы і атрымліваюць фінансаваньне зь дзяржбюджэту.​

У Беларусі ані тая, ані другая сыстэмы не працуюць

Кацярына Сяргеева (зьлева) і Кацярына Сінюк
Кацярына Сяргеева (зьлева) і Кацярына Сінюк

Сяргеева: Вось у нас ёсьць праект «Настаўніцтва для падлеткаў-сірот» (арганізацыя «Ніці сяброўства». — РС). У нас краіна актыўна пазбаўляецца ад інтэрнатных установаў, бо там дзеці псыхалягічна нявечацца, выходзяць не сацыялізаваныя. Ад 80% інтэрнатаў пазбавіліся. Але 20% засталіся. Гэта дзеці ў зоне рызыкі. Толькі 16% зь іх атрымліваюць вышэйшую адукацыю. У іх псыхалягічныя праблемы. Шмат хто зь іх робіцца бяздомным, мае праблемы з працаўладкаваньнем.

Сінюк: «Ніці сяброўства» — адзіны праект, які так працуе зь сіротамі. Мы паўтара года зьбіралі грошы, каб аплачваць каардынатараў і працу праекту. І раптам ім закрываюць доступ у інтэрнаты. Прычыны былі незразумелыя. А там проста «перапільнавалі»: праваахоўнікі паведамілі пра гвалт у 7-м інтэрнаце, а доступ закрылі ўсім.

Можна было б абрубіць праект, сказаць, што чыноўнікі такія-сякія. Але трэба працаваць з гэтай устаноўкай «перапільнаваньня». Мы дапамагалі праекту размаўляць з чыноўнікамі, пераконваць.

Сяргеева: У выніку яны зацьвердзілі праграму навучаньня настаўнікаў у нацыянальным цэнтры адукацыі. Цяпер гэта афіцыйная праграма, па якой можна працаваць зь дзецьмі ва ўсіх інтэрнатах.

Сінюк: Чыноўнікаў заўжды можна пераканаць, калі ня проста размахваць рукамі. Такіх, якія зусім ня хочуць ісьці насустрач, я не сустракала. Заўжды ёсьць жалезны аргумэнт: «Вы што, ня хочаце зрабіць жыцьцё людзей у Беларусі лепшым? А мы ведаем як, давайце абмяркуем».

Кацярына Сінюк за працай
Кацярына Сінюк за працай

«Харчаваньне дзяцей у інтэрнатах — праблема ўсіх, а не адной Каці і не адных „Имён“»

— У «Имён» быў шакуючы рэпартаж пра тое, як дзеці галадуюць без парэнтэральнага харчаваньня ў інтэрнатах. І я ня раз чула ад прадстаўнікоў НДА, што ён быў «безадказны» і пасьля яны страцілі доступ у такія ўстановы. Як вы самі вынікі гэтай гісторыі ацэньваеце?

Сінюк: Гэта якраз пачатак працы «Имён», калі нашыя рэсурсы былі ў асноўным мэдыйныя. Я пыталася ў сябе, што зрабіць для вырашэньня гэтай праблемы, ня маючы рэсурсаў. Канечне, зьвярнуць увагу грамадзтва, чыноўнікаў, дзяржавы, бо харчаваньне — гэта асноўнае. Яно павінна быць, і кропка.

У матэрыяле была канкрэтная фраза пра тое, што харчаваньне трэба цяпер і можна зрабіць грашовы перавод, але — СМІ, грамадзтва, чыноўнікі, давайце думаць, як вырашаць праблему сыстэмна. Я разьлічвала, што НДА падключацца, будуць камунікаваць з чыноўнікамі, зьявіцца праект. Ніхто да нас так і не прыйшоў.

У выніку мэта дамагчыся харчаваньня была дасягнутая. Як мэдыя мы зрабілі нават больш — дадалі магчымасьць збору рэсурсаў. Далей тры міністэрствы прынялі міжведамасны плян, тры міністры адказныя за яго. Я калі пісала працяг артыкула, у канцы адмыслова напісала: «Вось, прынялі плян, пішыце, даведвайцеся, як справы ў інтэрнаце». Бо сутнасьць гэтага пляну была — забясьпечыць харчаваньне дзяцей. Гісторыя стала ўжо вядомая — і гэта ўжо праблема ўсіх, а не адной Каці і не адных «Имён».

І я дагэтуль зьдзіўляюся, калі ў мяне пытаюцца: «А што там далей?» Але я ня мушу штодня сама замест кіраўніцтва інтэрнату, трох міністраў і НДА адсочваць і адладжваць працу ў інтэрнатах. Я ведаю, што да нас ніхто не прыйшоў і няма аніякага праекту, які б дамагаўся грамадзкага назіраньня і маніторынгу таго, што там адбываецца.

— ОК, у вас працоўная мадэль: напісалі круты артыкул, сабралі грошы, дапамаглі праектам. Але вы зьбіраецеся нешта мяняць?«Сабраць грошы — увогуле не праблема»

Сінюк: Грошай у праекты пачало ісьці больш, чым праект пасьпяваў іх рэалізоўваць, — так мы зразумелі, што трэба мяняцца.

Год таму я думала: усё нармальна працуе. Але стала зразумела, што праекты, якія хочацца падтрымліваць, хутка скончацца. Усе сродкі ўжо вылучылі, поле дасьледавалі. Можна бясконца іх падтрымліваць, але новых праектаў ня зьявіцца.

І зрабіла такую выснову: проста зьбіраць грошы — недастаткова.

Сяргеева: Бізнэс цяпер шукае, куды можна ўкласьці грошы, але ня проста ў дабрачыннасьць, а з мэтай паўплываць. Ёсьць такі панятак — імпакт-інвэставаньне, які цяпер пачынае прыходзіць у Беларусь.

Ужо цяпер у Беларусі шмат бізнэсаў, якія маюць міжнародны капітал. Для іх важная ня толькі фінансавая адказнасьць, але і сацыяльная справаздачнасьць, нефінансавая, як гэта называецца.

Кацярына Сяргеева
Кацярына Сяргеева

Сінюк: І людзі, і кампаніі ў Беларусі вельмі хочуць дапамагаць добрым праектам і ўплываць на зьмены. Але часта ня ведаюць як. І каб такую магчымасьць ім даць, трэба інфраструктура, якая будзе ня толькі запускаць, але і гадаваць праекты. Сёньня ёсьць конкурс сацыяльнага прадпрымальніцтва Social Weekend, які дапамагае праектам на стадыі запуску. Ёсьць Ulej і «Талака», дзе зьбіраюць грошы на лякальныя праекты. Ёсьць «Имена», якія пасьпяхова запускалі і падтрымлівалі праекты.

Але вынік працы ўсіх гэтых пляцовак пакуль адзін: 90% адзінкавых пэрспэктыўных праектаў усё адно застываюць на месцы ці апынаюцца на мяжы разьвіцьця. І гэта адбываецца з адных і тых жа прычынаў: альбо сканчаюцца грошы, альбо няма прафэсійнай каманды. Альбо ёсьць невялікая каманда энтузіястаў, але ёй не хапае ведаў, як кіраваць праектам, які расьце.

Мы зразумелі: каб праекты пасьля 1–3 пасьпяховых збораў на краўдфандынгу не затухалі, толькі запускаць — недастаткова. Лідэраў і мэнэджэраў у сацыяльнай сфэры трэба гадаваць. І трэба ўсім аб’яднаць намаганьні, каб рабіць праекты поўнага цыклю, як гэта адбываецца ў бізнэсе. Таму вырашылі рабіць фонд-аксэлератар.

Ён запускае праект, гадуе яго, дапамагае яму разьвівацца і адпускае ў пэўны момант. І мы так хочам — гадаваць і вучыць, як рабіць сацыяльныя праекты.

Сяргеева: І адпускаць у момант дасягненьня пэўнай устойлівасьці, канечне. Мы плянуем, што па-добраму гэта 5 гадоў.

Сінюк: У нашую каманду прыходзяць людзі зь міжнародным досьведам, і гэта сьведчыць, што такі фонд трэба рабіць. Увосень да нас далучылася ў якасьці будучага сузаснавальніка фонду Паліна Кавальчук. Раней яна была дырэктарам пасьпяховых ІТ-праектаў MAPS.ME и AIMATTER. Узімку прыйшла Каця Сяргеева (будучая дырэктара фонду-аксэлератара) і Каця Шарай — яны абедзьве працавалі ў ААН і рабілі вялікія краінавыя сацыяльныя праекты. Як мэнтары нам дапамагаюць Мікалай Шэстак, намесьнік дырэктара фонду прамых інвэстыцый «Зубар капітал», і Віталь Валянюк, дырэктар парталу «Про бизнес». Мы адкрытыя цяпер да новых людзей з новым досьведам, новых ідэй, якія дазволяць зрабіць фонд-аксэлератар эфэктыўным.

«У пэўны момант я перастала чытаць «Имена»

— Што будзе з журналісцкай часткай «Имён»? Мы будзем далей мець рэсурс з кранальнымі гісторыямі, ці вы ад гэтага адмовіцеся?

Сінюк: Я ў нейкі момант стала займацца фондам і перастала чытаць «Имена». У пэўны момант пачалі выходзіць гісторыі проста пра тое, што камусьці кепска.

Калі шчыра, ва ўзроўні нашых журналістаў я расчараваная. Усё ж ім трэба быць больш адкрытымі, каб вучыцца новаму. Бо проста распавесьці асобную гісторыю — гэта не журналістыка.

Я зразумела, што так мы як мэдыя ня вырасьцем, і было жаданьне ўсё гэта прыпыніць ці ўвогуле зачыніць.

Але пасьля стала зразумела, што бяз мэдыя мы ня зможам рабіць тое, што ў «Имён» лепш за ўсё атрымліваецца. Без журналістаў людзі ня будуць даведвацца пра праблемы, ня будуць уключацца ў іх вырашэньне.

Журналістыка плюс краўдфандынг — гэта працоўная мадэль, яна клясная. Яе трэба разьвіваць, і мы хочам гэта рабіць.

Мы паклікалі ў каманду Юлію Ваўчок, мэдыямэнэджэра, якая будзе набіраць і навучаць каманду, прыцягваць мэнтараў. Бо журналістыку я вельмі люблю, а ў кантэксьце «Имён», калі можна дапамагаць праектам, люблю яшчэ больш. Але журналістаў таксама трэба гадаваць, бо журфак гэтага ня робіць. Трэба аб’ядноўвацца дасьведчаным журналістам і рэдактарам і вучыць маладых рабіць мэдыйны прадукт.

— Зь якімі праектамі Фонд найперш пачне працаваць?

Сяргеева: Галоўнае — гэта доступ да якасных мэдычных паслугаў для самых уразьлівых груп. Гэта тыя людзі, для якіх аб’ектыўна няма грошай у дзяржбюджэтах любых краін — у каго рэдкія захворваньні, хто на паліятыўным доглядзе (як і ў тым інтэрнаце, для якога «Имена» зьбіралі на харчаваньне), у тэрмінальных стадыях сваіх захворваньняў. На іх зьбіраюць грошы праз дабрачыннасьць.

Сінюк: Мы ўжо казалі пра сіроцтва. Цяпер дзяржава выдаткоўвае 85 мільёнаў на ўтрыманьне дзяцей у інтэрнатах, і яшчэ столькі ж на капітальныя выдаткі — жытло, адукацыю, мэдыцыну. Вялізныя грошы выдаткоўваюцца на падарункі гэтым дзецям. А ў выніку многія зь іх робяцца злачынцамі і бяздомнымі. Дык давайце выдаткоўваць гэтыя грошы эфэктыўна — разьвіваць сямейныя формы ўладкаваньня і падтрымліваць тых, хто ўжо выйшаў, каб яны ня трапілі ў турму і ня страцілі жытло.

Другая праблема — пэдафілы. Праваахоўнікі робяць сваю працу — выяўляюць злачынства. Але дзеці атрымліваюць траўму — спачатку ад злачынцы, пасьля іх цягаюць па допытах, робяць вочныя стаўкі. Гэта кашмар! Да суду гэтыя траўмаваныя дзеці проста не даходзяць. І злачынцы застаюцца на волі. Атрымліваецца, што мы і далей будзем чытаць гэтыя навіны.

Сяргеева: Мы ўжо сустракаліся з МУС, зь міжнароднай арганізацыяй па міграцыі, з UNICEF. Будзем сумесна рабіць праект па супрацьдзеяньні гэтаму. Усіх дэталяў пакуль ня будзем раскрываць.

Сінюк: Трэцяя праблема нікога не абмінула. Гэта анкалёгія. І ёсьць такія віды анкалёгіі, на якія можна паўплываць. Напрыклад, рак шыйкі маціцы ў сьвеце навучыліся цалкам папярэджваць. Бо ён выклікаецца вірусам папілёмы чалавека.

«Имена» за працай
«Имена» за працай

«Каб не падтрымка звычайных людзей, нас бы не было»

— За час працы ў «Именах» што вы новага даведаліся пра людзей?

Сяргеева: Людзі хочуць дапамагаць, ім трэба даць мэту. Каб яны ведалі, наколькі важны іхны ўнёсак.

Сінюк: Мы нядаўна згадвалі, што на старце «Имён» многія людзі ня верылі, што гэтая мадэль будзе працаваць. Менавіта людзі натхнілі мяне на тое, каб зразумець, якія добрыя людзі ў нас жывуць. Іх трэба аб’яднаць вакол зразумелай вялікай мары.

Каб зрабіць Фонд-аксэлератар, нам патрэбная падтрымка людзей. Мы зьбіраем грошы на працу ў 2019 годзе. І на першыя паўгода ўжо маем.

Цяпер мы рыхтуемся да новага этапу збору. Калі раней мы назапашвалі рэсурсы на 3 месяцы наперад, то цяпер, каб Фонд пачаў працаваць, мы хочам сабраць грошай на год наперад. Аформіць падпіску на «Имена» можна па гэтай спасылцы.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG