7 лютага 2017 году людзі ў масках разграмілі выставу Давіда Чычкана «Згубленая магчымасьць» ў кіеўскім Цэнтры візуальнай культуры. Яны разарвалі працы левага мастака, які паставіў пад сумнеў дасягненьні Майдану, і напісалі на сценах праклёны.
Гэта сумная падзея стала пралёгам неверагоднай любоўнай гісторыі. Яе героі — Дзьмітры Рызьнічэнка, актывіст крайне правай групоўкі, якая арганізавала напад на выставу Давіда Чычкана, і Тацьцяна Паўленка — анархістка і фэміністка.
Дзьмітры Рызьнічэнка вучыўся ў Днепрапятроўскім унівэрсытэце на факультэце журналістыкі, быў удзельнікам Майдану, пайшоў добраахвотнікам на фронт, атрымаў раненьне пад Ілавайскам. Вярнуўшыся ў Кіеў пасьля двух гадоў АТА, арганізаваў рух «Новы агонь». Вядомасьць яму прынесьлі радыкальныя ўчынкі: у прыватнасьці, сутыкненьне з генэрал-палкоўнікам Віктарам Паліем на нарадзе грамадзкай рады пры міністэрстве абароны Ўкраіны.
У Расеі ён уключаны ў «сьпіс карнікаў», яго імя ёсьць і ў сьпісе 47 «асуджаных» журналістаў і блогераў, які быў канфіскаваны ў Барыса Германа, які падазраецца ў арганізацыі замаху на жыцьцё Аркадзя Бабчанкі.
Знаёмства з Тацьцянай Паўленкай у 2017 годзе прывяло да таго, што Дзьмітры зьмяніў свае ранейшыя погляды і ўступіў у адкрыты канфлікт са старымі сябрамі. А многія таварышы Тацьцяны зь левых колаў адвярнуліся ад яе, калі яна вырашыла зьвязаць сваё жыцьцё з правым радыкалам.
Тацьцяна Паўленка распавядае: «Мы з Дзімам размаўлялі амаль кожны дзень. Мы сядзелі разам да раніцы і гаварылі пра жыцьцё. Мы баяліся дакрануцца адзін да аднаго, таму што здавалася, што наша сяброўства разбурыцца. Мы засыпалі ў розных пакоях і прыходзілі на акцыі асобна. я разумела, што мне падабаецца гэты чалавек. Нават больш, чым падабаецца. Але ці магу я пакахаць мужчыну зь іншага сьвету? Ці магу я канчаткова разарваць усе сяброўскія сувязі, страціць сумленнае імя? Я зразумела: гэта ўсё — нішто. я сказала сабе: ніхто не будзе мне загадваць, каго мне кахаць і з кім сябраваць. З усяго сусьвету я абрала цябе.
Мы жывем разам з траўня, і страшна ўявіць, праз што мы прайшлі з тых часоў. Мы бачылі, як сябры робяцца ворагамі, як людзі адкрыта хлусяць, спрабуючы пераканаць усіх, што мы проста зварʼяцелі. Як людзі, якія выдатна ведаюць праўду, сьцьвярджаюць, што я разбурыла сямʼю Дзімы. Як тыя, каму я дапамагала, ратуючы ў самых складаных сытуацыях, праходзяць міма мяне на вуліцы, як чужыя. Як тыя, з кім Дзіма сябраваў шмат гадоў, нападаюць на яго зграяй, заліваюць вочы пякучай брыдотай і пагражаюць. Не кожная сямʼя вытрымае такое, а мы вытрымалі. Людзі кажуць, што Дзьмітры палявеў, а я паправела. Але гэта няпраўда. Мы пасталелі».
У 2017 годзе Дзьмітры Рызьнічэнка выступіў у абарону геяў і лесьбіянак, якіх перасьледавалі нацысты. Ён абвінаваціў Яўгена Карася, лідэра групоўкі C14, у якім шмат гадоў быў, у працы на СБУ ў часы Януковіча. Ён стаў адкрыта асуджаць нацыстаў. У адказ на офіс яго арганізацыі «Новы агонь» быў учынены напад, Дзьмітрыя зьбілі.
«Мэтамарфоза Рызьнічэнкі даказвае, што фашыст — гэта недалюблены чалавек. І што менавіта каханьне, а не тая ці іншая палітычная ідэалёгія служыць ключом ад гуманізму. Не зьмяняюцца толькі мёртвыя» — кажа мастак Анатоль Ульянаў, які эміграваў у ЗША пасьля таго, як яго пачалі перасьледаваць чальцы арганізацыі «Братэрства», у якой раней быў Дзьмітры Рызьнічэнка.
У інтэрвію Дзьмітрыю Волчаку Рызьнічэнка распавядае, што перамены ў яго сьветапоглядзе пачаліся задоўга да знаёмства з Тацьцянай.
— Як вы сталі нацыяналістам?
— Усё пачалося з баявых мастацтваў. Я захацеў стаць мацнейшым, пачаў узмоцнена трэніравацца, спасьцігаць чароўны сьвет агрэсіі і гвалту, які вабіць любога чалавека, нездарма ўсе глядзяць баевікі. Паколькі баявыя мастацтва не давалі вышэйшага сэнсу ўсяго, што адбываецца, паступова пачаў даходзіць да патрыятычных ідэй. Агрэсія немагчымая бяз ворага, а нацыяналістычныя ідэі даюць выразны вобраз ворага, ясны і канкрэтны. Ну і плюс украінскі нацыяналізм да рэвалюцыі меў асаблівыя рысы. Украінская нацыя сапраўды была прыніжаная, у нас былі прэзыдэнты, якія адкрыта плявалі на Ўкраіну і прызначалі міністраў, якія гаварылі, што ніякіх украінцаў няма. З пачуцьця справядлівасьці хацелася выступіць на баку зьняважаных і прыгнечаных, на баку ўкраінскай нацыі. Да рэвалюцыі гэта было пытаньне сумленьня. Гэта было ў 2006-2007 гадах, вельмі даўно. 10 гадоў я аддаў нацыяналістычным рухам.
— Пераходзілі з адной арганізацыі ў іншую?
— Я адразу ўступіў у партыю «Братэрства» Дзьмітрыя Карчынскага, потым аказалася, што гэта «рэйдарска-цітушачная» псэўдапатрыятычная, псэўдарэлігійная арганізацыя. Сутнасьць у тым, што ёсьць авантурыст Карчынскі, які ні ў бога, ні ў чорта ня верыць і вельмі любіць грошы. Да гэтага і зводзілася ўся дзейнасьць «Братэрства». Потым уступіў у С14, калі гэта яшчэ была маленькая хуліганская тусоўка ў Кіеве.
— Ці можна вас тагачаснага назваць нэанацыстам?
— У С14 усе нэанацысты, цалкам дарэчнае азначэньне.
— І ў рэвалюцыі вы ўдзельнічалі як чалец С14?
— Так. Потым, калі лідэр гэтай групы праявіў бяспрыкладную баязьлівасьць, усю сотню па загадзе СБУ, якая працавала на Януковіча, адвёў з Майдану ў самы адказны момант, стала ясна, што з гэтым рухам нешта ня так.
— Цяпер адзначаецца пятая гадавіна Майдану. Як вы з 2018 году глядзіце на тыя падзеі: што для вас засталося важным, а што, можа быць, здаецца памылковым?
— Я ні ў чым не памыляўся. Дзякуй богу, што быў у маім жыцьці Майдан. Дзякуй богу, што быў ён у жыцьці маёй любімай краіны. Таму што іншым спосабам скінуць уладу бандыта Януковіча было немагчыма, любыя спробы дзейнічаць канстытуцыйна, з дапамогай выбараў, былі дурнымі, паколькі ўсе канстытуцыйныя мэханізмы належалі Януковічу і яго хеўры. Спроба перайграць іх на поле, дзе яны ўсталёўваюць правілы, была асуджаная на няўдачу. Таму тое, што адбылося, адбылося правільна. Майдан зьмяніў твар краіны ў лепшы бок. Да рэвалюцыі сярод нацыяналістаў, вядома, было шмат адкрытай дрэні, але і шмат шчырых бяссрэбранікаў, людзей, гатовых змагацца за гэтую няшчасную краіну, за ідэю, таму што нацыяналізм быў маргінальнай сілай, якая абвяшчала рэвалюцыйны шлях. Гістарычна ўкраінскі нацыяналізм быў рэвалюцыйны, ён быў нават не палітычным рухам, а нечым нашмат большым, тым, што абʼядноўвала ўкраінцаў. Чалавек, які шчыра любіў краіну і не асабліва любіў грошы, ішоў у такія рухі, якія ня абяцалі грошай, але затое абяцалі велізарную колькасьць падставаў ахвяраваць жыцьцём і здароўем дзеля гэтай краіны. Мы абвяшчалі рэвалюцыйны шлях. Нельга сказаць, што наша маладосьць згарэла бессэнсоўна, таму што ў нас была нашая рэвалюцыя. Мы ня проста рыхтавалі рэвалюцыю, мы яе зьдзейсьнілі, яшчэ і перамаглі — гэта было выдатна, і шкадаваць тут зусім няма пра што.
— У Расеі, дзякуючы прапагандзе, усе ведаюць «Правы сэктар», і ўкраінскія нацыяналісты асацыююцца ў вачах расейскага абыватэля са страшным «Правым сэктарам». Што вы скажаце аб гэтай групе?
— Гэта даўно ўжо адна назва. Я бачыў, як «Правы сэктар» зьявіўся. У правых актывістаў на Майдане быў вопыт сутыкненьняў з міліцыяй Януковіча, яны ведалі, што рабіць, калі ідуць грамадзянскія канфлікты. Калі там пачаў зьбірацца вялізны натоўп пасьля зьбіцьця няшчасных студэнтаў, усе шчырыя актывісты сабраліся ў адзін бок. Я памятаю хлопца, які крычаў: «Правы сэктар тут». Паступова «Правы сэктар» і ўтварыўся, як канглямэрат некалькіх нацыяналістычных арганізацый. На дадзены момант ён уяўляе сабой тусовачку некалькіх неўладкаваных людзей, якія карыстаюцца дзякуючы намаганьням расейскай прапаганды незаслужанай славай.
— Кожны вечар расейскім тэлегледачам распавядаюць пра фашыстаў, пра Яраша, пра тое, што ва Украіне ва ўладзе «бандэраўцы». Няма сумненьняў, што ў арганізацыях украінскіх нацыяналістаў нямала агентаў, якія ўздымаюць гэты рух у інтарэсах Масквы.
— У тым, што там ёсьць расейская агентура, я не сумняваюся. Мой досьвед знаходжаньня ў нацыяналістычных колах кажа пра тое, што калі чалавек самы-самы патрыёт, самы галоўны нацыяналіст, то ў такую вопратку любіць апранацца расейская агентура. І чым патрыятычнейшы, тым больш склізкі пэрсанаж. Але ня трэба тлумачыць злымі намерам і таемнымі дамовамі тое, што можна растлумачыць элемэнтарным чалавечым глупствам. Там хапае зусім шчырых ідыётаў, якія гатовыя весьці сябе як агрэсіўныя бабуіны, і іх сапраўды не хвалюе, як гэтая карцінка потым выглядае.
— З Майдана вы сышлі на фронт, у батальён «Данбас». Галоўнае вашае адчуваньне ад вайны?
— Вайна — вяршыня, дзе агрэсія выяўляецца ў абсалютнай паўнаце. Я чытаў рамантычныя кніжкі пра вайну, абсалютна не ўяўляючы, што ў нашай спакойнай, мірнай краіне, якая ні на каго не нападае, будзе вайна. Потым, калі наступіла сапраўдная вайна з усім яе брудам, калі ў гэты бруд тварам ляснуўся ад душы, паглядзеў, як выглядае зблізу ўсё тое, пра што чыталі ў кніжках і слухалі ў песьнях, прыйшлося пераасэнсаваць вельмі шмат.
— І да якой высновы вы прыйшлі?
— Я ненавіджу вайну. Я б жыцьцё прысьвяціў цяпер таму, каб войнаў было ў сьвеце як мага менш.
— Вы вярнуліся з фронту і праславіліся шэрагам яскравых акцый, заснавалі рух «Новы агонь». Чым ён займаўся?
— Мой палітычны вопыт да рэвалюцыі абмяжоўваўся вулічнымі рухамі. Як паказаў Майдан, вулічныя рухі змаглі скінуць уладу. Пакуль мы ваявалі, у тыле ішла інтэнсіўная дзяльба ўплыву, улады, рэсурсаў. Усё падзялілі. Тут ніякай праўды было не дамагчыся, акрамя як кулаком і вуліцай. Так я, па меншай меры, думаў. Але рух «Новы агонь» праіснаваў прыкладна два гады, давялося яго закрыць. Міхэіл Саакашвілі таксама разьлічваў на вулічны рух, яго стаўка была на тое, што народ выйдзе на плошчу, паколькі ўся вэртыкаль улады, уключаючы прэзыдэнта, захопленая былымі «рэгіяналамі». Саакашвілі таксама спрабаваў разьлічваць на майданаўскія сілы. Але яго абсалютна незаконна, нахабна скруцілі прадстаўнікі СБУ і выправадзілі з краіны. Зь Медзьвядчуком яны так зрабіць не могуць, а з Саакашвілі зрабілі. Пасьля яго дэпартацыі стала ясна, што калі нават у чалавека з сусьветным імем, як у Саакашвілі, не атрымалася нічога на плошчы, то ў нас не атрымаецца тым больш. Трэба мяняць тактыку. Цяпер спрабуем разабрацца, як змагацца далей, але пакуль разумных думак ня так шмат.
— Вы змагаліся ня толькі з намэнклятурай, але і з палітычнымі апанэнтамі зь левага флянгу. Вы натхнілі разгром выставы Давіда Чычкана. І менавіта з гэтага пачалося ваша ператварэньне і зьяўленьне лібэрала Дзьмітрыя Рызьнічэнкі.
— Цяпер з Давідам я сябрую, высьветлілася, што залаты хлопец. Ён і сам прызнаў, што на выставе панамаляваў неасьцярожных рэчаў, але гэта зрабіў не са зла, а праз тое, што ня надта ведаў спэцыфіку нашай вайны, глядзеў на яе субкультурна, са сваёй званіцы. Аказалася, што ён хлопец патрыятычны, за добрае, а значыць за Ўкраіну. Я ў выніку гэтага інцыдэнту пазнаёміўся з Таняй. Наш саюз зь ёй як у Мантэкі з Капулеці: анархісты і нацысты не сыходзяцца паміж сабой, а тут сышліся. Мы хавалі нашыя адносіны, таму што грамадзтва дакладна не зразумела б. Дзявацца нам адно ад аднаго не было куды, паколькі ні з таго, ні з другога боку нам не радыя. Таму ўвесь наш вольны час мы праводзілі ў дыскусіях пра палітыку. І ёй, і мне давялося свае погляды падкарэктаваць. Яна зьлева направа пайшла ідэйна, а я справа налева, і сустрэліся дзесьці пасярэдзіне — на лібэральных каштоўнасьцях і правах чалавека.
— Вы ведаеце, што ў Расеі дакладна такая ж гісторыя: Марыя Алёхіна з групы Pussy Riot і праваслаўны актывіст Дзьмітрый Энтэа.
— Карыстаючыся выпадкам, перадаю ім палымянае прывітаньне. Уважліва сачу за імі і лічу, што яны малайцы.
— А як вы пазнаёміліся з Тацьцянай пасьля разгрому выставы Чычкана?
— Яна вырашыла з нацыстамі перагаварыць і зразумець, з чаго раптам такая дзікая агрэсія на цалкам, на яе погляд, нявінную выставу. Праявіла адвагу, гатовая была пайсьці на кантакт. Яе за гэта таварышчы асудзілі. Мы зь ёй убачыліся, з гэтага ўсё і пачалося.
— Для вашых таварышаў гэтая мэтамарфоза была шокам, яны абурыліся?
— Так, гэта для іх крыўдна. Я ім сказаў: «Хлопцы, вы ўсё займаецеся глупствам. Усе вашыя ідэі ня вартыя нічога. Тое, чаму вы прысьвячаеце жыцьцё — ідыёцкая маргінальшчына, пра якую вы потым, калі паразумнееце, будзеце шкадаваць». Вядома, непрыемна ўсьвядоміць, што я настолькі абясцэніў справу іх жыцьця.
— Вы ж ня цалкам зьмянілі свае погляды, а толькі ссунуліся ў левы бок.
— Не, не цалкам. Але я парушыў галоўную, самую жудасную запаведзь — стаў паважаць ЛГБТ. Украінскі нацыяналізм дазваляе любіць габрэяў (хочаш любі, хочаш не любі — справа твая), любіць ці не любіць каўказцаў. Многія нацыяналісты нават ватнікаў і расейскіх акупантаў талеруюць, таму што тыя супраць лібэральных каштоўнасьцяў, і мы супраць лібэральных каштоўнасьцяў. Але калі ты выступаеш за правы ЛГБТ — усё. Увесь гэты сраны фашызм — ён пра гэта, пра тое, што трэба несьці гвалт і зьневажаць тых, каго можна зьняважыць. І калі ты ставіш пад сумнеў іх сьвятое права зьдзекавацца са слабых, вось тады ты сапраўды робісься ворагам нумар адзін.
— Як вы прыйшлі да высновы, што ЛГБТ — не злачынцы, з якімі трэба ваяваць?
— Гэта адбылося паступова. На вайне я зразумеў, што мае ўяўленьні аб тым, хто будзе ў першых шэрагах, не адпавядаюць рэчаіснасьці. У нас у батальёне я сустрэў левых і анархістаў. Я думаў, што там будуць толькі правыя нацыяналісты, а аказалася, што там і лібэралы, у тым ліку і ЛГБТ. Тады я зразумеў, што барацьба за незалежнасьць нашай любімай краіны важнейшая за ўсякую лухту. Восеньню мінулага года нашы нацыяналісты напалі на дзьвюх дзяўчат-лесьбіянак, якія ішлі на нейкі закрыты івэнт у Запарожжы. Натоўп агрэсіўных прыдуркаў напаў на дзяўчат, разьбілі ім твары. Тады я ўжо публічна сказаў: хлопцы, вы, можа быць, забыліся, што ў нас вайна ў краіне. Калі вы такія героі сраныя, давайце, ёсьць дзе ўжыць ваш гераізм, што вы на дзяўчат нападаеце? Пасьля гэтага мае былыя таварышчы проста разьюшыліся, для іх гэта было абразьліва, яны лічаць сваё права нападаць на дзяўчат сьвятым.
— На гей-прайд нападаюць у Кіеве кожны год.
— Сёлета ім, вядома, па галовах далі, але наогул так, стараюцца. У мяне пачаўся сапраўдны канфлікт з гэтымі дробнымі нацыкамі. Па сутнасьці нікчэмная тусовачка, дзясятак чалавек, але шум яны стварылі такі, што іх пачало баяцца вельмі шмат людзей. Калі ў мяне паўстаў зь імі канфлікт, то шмат людзей, якіх я лічыў сваімі сябрамі, вільнулі ў бок, зрабілі выгляд, што іх гэта не датычыцца, павялі сябе абсалютна нікчэмна. Затое некалькі маіх баявых пабрацімаў былі са мной у гэты няпросты пэрыяд. Адзін зь іх, гэта добры мой сябра цяпер, прызнаўся, што ён гей. Вайну ён прайшоў, нікому не прызнаючыся, толькі потым зрабіў камінг-аўт. Калі чалавек цябе падтрымаў у найцяжэйшы момант і аказалася, што ён гей, як можна пасьля гэтага ставіцца сурʼёзна да гэтай ідыёцкай крытыцы ЛГБТ?
— І фэміністак вы таксама падтрымалі?
— Так, і фэміністак. Таня ж фэміністка была. Падтрымаў, таму што я потым зразумеў — гэта ў комплексе ідзе. Калі ты належыш да нейкай прыгнечанай меншасьці, цяжка дакрычацца да большасьці, у якой усё ў парадку, і растлумачыць, у чым твая праблема, тваіх праблемаў проста ніхто не бачыць. Я зразумеў, што і жанчын трэба абараняць, і слабых трэба абараняць, і ЛГБТ трэба абараняць, і трансгендэраў трэба абараняць — самыя няшчасныя, мне здаецца, людзі. Так, вось такі быў пераход.
— І правы жывёлаў, і вэганства, і многія іншыя рэчы, пра якія думаюць левыя.
— У мяне цяпер пагоршылася здароўе, мне раяць быць вэгэтарыянцам. Я думаю, што ідэалягічна яно кладзецца. Можа быць, таксама перайду канчаткова на вэгэтарыянства.
— Пералом у вашым сьветапоглядзе адбыўся досыць хутка. Выставу Чычкана разграмілі ў лютым 2017 году.
— Пачалося ўсё ж такі з вайны, пяць гадоў таму.
— Але менавіта Тацьцяна патлумачыла вам, што да чаго?
— Усё разам. Я ўжо быў гатовы ўсё гэта прызнаць і прыняць, паколькі мой жыцьцёвы вопыт відавочна пра гэта казаў. Аказалася, проста інтуіцыйна адчуць мала, трэба, каб хтосьці табе на пальцах патлумачыў, што адбываецца з табой і з грамадзтвам. Я ёй растлумачыў шмат цікавага, і яна мне шмат цікавага патлумачыла, паказала, якія бываюць альтэрнатыўныя думкі, альтэрнатыўныя кнігі, у якія я, натуральна, ніколі да гэтага не зазіраў.
— А што вы чытаеце?
— Цяпер перачытваю, паколькі трэба некаторыя рэчы асьвяжыць, «Чалавек у пошуках сэнсу» Віктара Франкла. Я чытаю псыхалягічныя кніжкі, таму што цяпер разумею, што нэанацысцкія і іншыя агрэсіўныя рухі маюць не ідэалягічныя, а псыхалягічныя карані, якія з псыхалёгіі індывіда зь яго патрэбамі ў агрэсіі перарастаюць у агрэсіўнасьць і псыхалёгію мас.
— Якая кніга на вас зрабіла найбольшае ўражаньне?
— «Агрэсія» Конрада Лёрэнца — гэта, безумоўна, кніга кнігаў, у ёй ключык да разуменьня таго, што вяло мяне калісьці ў баявыя мастацтвы. Шкада, што мне «Байцоўскі клюб» трапіўся, а ня Лёрэнц ў свой час. «Байцоўскі клюб» — гэта кніга, якая зрабіла мяне тым, кім я стаў. Мой пазыўны і ў руху, і на вайне быў Тайлер ў гонар Тайлера Дэрдана. Цяпер ключыкам да «Байцоўскага клюбу» стаў Конрад Лёрэнц.
— Былыя знаёмыя ня проста вас асуджалі, але і нападалі?
— Так, але і я не заставаўся ў даўгу. Гэта быў цікавы пэрыяд.
— А цяпер супакоіліся?
— Яны цяпер чарговае маё інтэрвію абмяркоўваюць, бурбалкі надзімаюць. Шчыра кажучы, мне на гэтых нікчэмнасьцяў пляваць. Я ня вельмі разумею, чаму іх так баяцца. Спрабую растлумачыць лібэралам: вы хоць разумееце, з кім вы справу маеце, чаго вы так зьліваецеся? Баяцца, тым ня менш.
— Вашыя погляды зьмяніліся, але ў адносінах да Расеі і да пуцінскага рэжыму, напэўна, зьменаў не адбылося?
— О, не, ніякіх. Па-мойму, Расея і пуцінскі рэжым дэманструюць кожнай сваёй новай выхадкай, што мяняць да іх стаўленьне ня проста бессэнсоўна, але і небясьпечна.
— Для ўсіх гамафобаў Расея — узор, і многія правыя арганізацыі як раз менавіта таму падтрымліваюць Пуціна.
— Эўрапейскія правыя вельмі цэняць Пуціна менавіта за тое, што ён цемрашал, таму знаходзяць блізкую душу.
— Цяпер важны пэрыяд, хутка будуць выбары. Нешта зьменіцца ва Ўкраіне?
— Зьменіцца, вядома, але ў горшы бок. Адбудзецца рэванш прарасейскіх сілаў. Праўкраінскія грамадзкія рухі будуць раздушаныя. Нацыяналісты за апошнія гады прызвычаіліся, што іх крышуюць і пакрываюць спэцслужбы і міліцыя. Раней для нас галоўны жах быў — гэта кантакт з міліцыяй. Міліцыя была ворагам. Цяпер нацыяналістаў прылашчваюць, пакрываюць іх злачынствы, яны робяць што хочуць. Калі рэванш возьмуць прарасейскія ўроды, яны пачнуць ціснуць усіх прамайданаўскіх, я думаю, ускрыюць тэчкі на нашых нацыяналістаў: хто каму стукаў, на каго працаваў, хто заказныя злачынствы на замову СБУ ўчыняў. Усё гэта будзе выкрытае, і для нашых — і добрых, і дрэнных — пачнуцца дрэнныя часы.
— Няўжо прарасейскія сілы зараз могуць прыйсьці да ўлады без усялякага супраціву?
— Не, яны будуць не адкрыта прарасейскімі. Майдан пракруціў грамадзкую сьвядомасьць Украіны літаральна на адно дзяленьне ў бок чагосьці лепшага. Таму поўнага адкату, як пры Януковічу, калі Табачнік проста зьдзекваўся з Украіны і з украінцаў, ніхто не дапусьціць. Але тое, што будзе рэванш, — безумоўна. Пад той ці іншай маскай, пад тымі ці іншымі сьцягамі, але калі пасьля Майдану на першых выбарах нейкая ідэалістычная, прапушчаная праз тры сіты, каньюнктурная, але, тым ня менш, шчырая частка прайшла ва ўладу, то зараз выпадкам скарыстаюцца адкрытыя поскудзі. Вось такая будзе сытуацыя.
— Сумна чуць такі прагноз. Мне здавалася, што вырасла новае пакаленьне, у тым ліку і людзі, якія прайшлі вайну, якія не дапусьцяць гэтага.
— Новае пакаленьне прадалося з трыбухамі. Усіх можна купіць. Лепшыя актывісты, маладыя палітыкі, губляюць матывацыю і проста адыходзяць. Таму што змагацца з тым, што адбываецца, на вуліцы няма сэнсу, а іншых рычагоў няма. Спроба лабіяваць ёсьць, але ў грамадзянскай супольнасьці ўсё менш магчымасьцяў уплываць на дзяржаву, а сувязі, якія былі разбураныя Майданам, ізноў мацнеюць. Таму нічога добрага ня будзе.
— Як вы бачыце сваю ролю ў гэтай новай дэпрэсіўнай Ўкраіне? Ці вы хочаце зьехаць?
— Не, зьязджаць я пакуль не хачу. Зараз я, шчыра кажучы, хачу атрымаць адукацыю. Я зразумеў, што ўзровень задач, які ставіцца перад намі, патрабуе зусім іншага падыходу. Тое, што мы ўмелі і любілі раней, цяпер проста не дзейнічае. Калі мы будзем працягваць у тым жа духу, мы ператворымся ў сьмешных маргіналаў, якія з любой нагоды бегаюць па вуліцы са сьцягамі і ні на што не ўплываюць. Таму я зараз зьбіраюся вучыцца. Пакуль у мяне такія асабістыя пляны, а пра грамадзкія нават ня ведаю.
— Што б вы сказалі сваім былым таварышам — не агентам ФСБ, не бабуінам, а проста людзям, якія шчыра памыляюцца і лічаць сваім галоўным ворагам ЛГБТ?
— Я б ім сказаў, што па меры сталеньня і засвойваньня новага вопыту і новай інфармацыі ўсё, што яны цяпер лічаць беспамылковымі ісьцінамі, страціць і каштоўнасьць, і бляск, і сэнс. Я б ім сказаў, каб яны больш прыслухоўваліся да свайго чалавечага. У кожным з гэтых нядрэнных на самай справе хлопцаў ёсьць вельмі шмат любові, якую яны рэалізуюць, як могуць. Агрэсія — гэта нармальна, гвалт цалкам у прыродзе і чалавека, і іншых жывёл, але чалавечае ў чалавеку перамагае, і ў гэтым яго галоўная эвалюцыйная каштоўнасьць.
— Вельмі добра, што вы тут вымавілі слова «любоў», таму што ваша гісторыя таксама аб ператварэньні дзякуючы любові. Дакладна?
— Як паказала практыка, любоў сама па сабе важная штука, але добра б яшчэ і мазгі ўключаць.
