Алене 34 гады, яна скончыла Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт культуры і мастацтва, дыплямаваны мэнэджэр сацыякультурнай сфэры. Паралельна з вучобай і культурніцкай дзейнасьцю захапілася снукерам: асвоіла тэорыю, у якасьці судзьдзі абслугоўвала матчы першынстваў Беларусі. Забава, якая пачыналася як хобі, кардынальна перавярнула далейшае жыцьцё.
Аранжавыя прыярытэты: грамадзянства і дэмаграфічны выбух
Упершыню за два гады Алена наведалася ў родны Менск. Тыя, хто ведаў яе як Скарабагатую, цяпер мусяць прызвычайвацца да новага прозьвішча з вымаўленьнем нарасьпеў — Верхаас.
З бацькоўскага дому першым чынам рушыла ў альма-матэр — забраць дыплём, які з прычыны тэхнічных нестыковак не ўдалося атрымаць адразу.
«Каб падаць на грамадзянства Нідэрляндаў, трэба здаць іспыты. Для аднаго зь іх запатрабаваліся мае беларускія дыплёмы — ёсьць яшчэ гандлёвага каледжу. Ну і, карыстаючыся тым, што я ў Менску, чаму б не сумясьціць карыснае з прыемным, не наведацца ў родны „кулёк“? Бо калі рыхтавалася да ад’езду, было не да таго, а праз чатыры гады зоркі самі сышліся», — сьмяецца Алена.
Адрозна ад Беларусі, дзе людзі культуры разам зь іншымі нястатуснымі катэгорыямі корпаюцца на дне, у Нідэрляндах шоў-бізнэс квітнее. На свае пэрспэктывы ў новай краіне Алена глядзіць з аптымізмам — у Менску атрымала практычную загартоўку, спачатку працуючы поруч з жывой легендай беларускага року Лявонам Вольскім, а пасьля з папулярным гуртом IQ-48.
«Культурная сфэра там надзвычай разьвітая, — працягвае яна. — Мноства калектываў, якія сьпяваюць па-галяндзку, па-ангельску. Многія маюць сусьветную вядомасьць — скажам, Within Temptation. Іх любяць і ў Беларусі, яны ня так даўно сюды прыяжджалі. Адзін з нашых сяброў працуе з рознымі галяндзкімі камандамі,. Нават пры тым, што ён ня мэнэджэр, нейкі тэхнік сцэны, нядрэнна з гэтага жыве — гадуе трох дзяцей, наймае вялікі дом, усё супэр».
Нягледзячы на прывабнасьць тамтэйшага забаўляльнага рынку, сёньня Алена зь Янам акцэнтаваныя на іншым — настаў час задумацца пра пашырэньне сям’і. Той выпадак, калі праца можа пачакаць.
«Ня ведаю, як усё складзецца, але пакуль на першым пляне сям’я, — кажа суразмоўніца. — Ян цяпер шмат часу ў разьездах, удзельнічае ў рэйтынгавых турнірах. А калі яшчэ мне ўпрэгчыся ў „гастролі“, мабыць, будзе не зусім правільна. Найперш у нашых плянах, як кажуць, „пладзіцца і размнажацца“ — пачалі сур’ёзна думаць, што трэба нарэшце заводзіць дзіцятка. Таму праца значыцца дальнім пунктам. На гэты момант сьпіс прыярытэтаў такі: іспыты, грамадзянства, бэбік і ўжо потым усё іншае».
Яну — 51. Алене — 34. Для абаіх гэта першы шлюб. Ён, маючы прыклад бацькоў, якія разам ужо 55 гадоў, надзвычай адказна паставіўся да выбару спадарожніцы жыцьця. Для яе гэта таксама першыя сур’ёзныя адносіны.
У Беларусі на саюзы, паміж якімі зьмяшчаецца «цэлае пакаленьне», глядзяць калі не асуджальна, то як мінімум ацэначна. А вось за тры гады, пражытыя ў Галяндыі, адазваць на нетактоўныя пытаньні ніводнага разу не даводзілася, кажа беларуска.
«Там увогуле не прынята ўлазіць у чужыя справы. Ніхто па-змоўніцку
Мне заўсёды падабаліся старэйшыя хлопцы, з аднагодкамі было папросту нецікава
не выпытвае: а калі ў вас нарэшце дзеці зьявяцца? Ці наадварот: а чаму няма дзяцей, раз вы ў шлюбе? Гэтак жа не цікавяцца ўзростам. Шчыра кажучы, я нават не магу ўявіць Яна з кімсьці ягонага ўзросту, ён вельмі малады для сваіх каляндарных гадоў. Зь іншага боку, мне заўсёды падабаліся старэйшыя хлопцы, з аднагодкамі было папросту нецікава. Таму ў нас няма ніякай „бездані“. Бацькі Яна адразу мяне прынялі як дачку. Ні ад суседзяў, ні ад сяброў таксама наконт гэтага не было ніводнага пытаньня».
Легалізавацца ў Нідэрляндах, па словах Алены Верхаас, ня так складана, як можа падацца. У зьвязку зь мігранцкім крызісам урад нібыта зьбіраецца павялічыць выпрабавальны тэрмін для кандыдатаў на грамадзянства, аднак шанцы стаць падданым кароны мае практычна кожны.
«Пасьля прытоку ўцекачоў загаварылі пра сем гадоў, якія трэба пражыць, перш чым на нешта прэтэндаваць, — тлумачыць Алена. — Пакуль гэта пяць, а ў маім выпадку наагул тры, бо мой муж — грамадзянін краіны. Працэдура для ўсіх катэгорый ідэнтычная — шэсьць іспытаў. Яны ня вельмі складаныя: столькі тут пражыўшы, у мове, базавых ведах будзеш арыентавацца. Калі ўсё ОК, падаеш дакумэнты — і месяцаў праз восем запрашаюць на цырымонію ўручэньня пашпарта. І я нават не губляю беларускае грамадзянства. Каб працавала па кантракту, мусіла б выбіраць: ці галяндзкае, ці беларускае і від на жыхарства».
Дакладна гэтаксама дзясятак гадоў таму Алене Скарабагатай не давялося доўга вагацца, ці варта ставіцца ўсур’ёз да нечаканага захапленьня — снукеру.
Вясельны антураж: торт у патрыятычных колерах
Часовыя праблемы ў асабістым жыцьці вымагалі пераключацца на іншае. Неяк у працэсе бязмэтнага падарожжа па тэлеканалах даўжэй, чым звычайна, спынілася на трансьляцыі «Эўраспорту». Паказвалі більярд. Як вынікала са слоў камэнтатара, Роні О’Саліван «рваў на шматкі» чарговага суперніка. Засяроджанасьць і бездакорная тэхніка чалавека з кіем зрабілі сваю справу: беларуская дзяўчына закахалася ў «незвычайны більярд», папоўніўшы шэрагі фанатак зорнага ангельца.
«Найперш было цікава, што гэта за більярд з рознакаляровымі шарыкамі? — згадвае Алена. — І ня пул, і ня рускі, што за цуд? Захапілася, пачала адмыслова глядзець, чакаць турніры. Паралельна шмат чытала, заглыблялася ў тонкасьці гульні, досыць хутка зразумела правілы. Мала таго, пачала пісаць на партал snooker.by, стала першым рэдактарам. Нават брала інтэрвію ў знакамітага брытанскага трэнэра Алана Трыга, калі ён прыяжджаў у Менск. І ўрэшце даверылі судзіць матчы. Вось так нечакана пайшло, пайшло. А потым я апынулася ў Ірляндыі і сустрэла Яна...»
У нейкі момант Алене самой захацелася акунуцца ў атмасфэру вялікага прафэсійнага турніру — усё ж не зусім тое, што судзейства ў Менску. Праз Тацяну Вуластан — нараджэнку Пінску, жонку брытанскага снукерыста Бэна Вуластана і адну зь нешматлікіх жанчын-рэфэры, якія працуюць на міжнародных турнірах — ужо ведала асобных гульцоў зь верхняй часткі рэйтынгу, карцела пабачыць іх «з кіём за сталом».
Атрымаць візу аказалася ня так проста. Нават давялося ўступіць у ліставаньне з консулам Ірляндыі ў Маскве, каб пераканаць, што яе прысутнасьць не пагражае нацыянальнай і дэмаграфічнай бясьпецы дзяржавы.
«Я ўжо ведала Бэна Вуластана і сьпяшалася перадусім на ягоны матч, але першым, каго ўбачыла каля арэны, быў... Ян Верхаас. Вядома, адразу пазнала, бо да таго гадоў 5–6 бачыла яго па тэлевізіі. І, прабягаючы побач, павіталася. Ён адказаў... Потым казаў, што зацікавіўся, праводзіў позіркам — праз шкляную сьцяну было бачна, як я падымаюся на другі паверх да гульцоў. Але падумаў, што я з кімсьці, бо мела бэйдж. Так і сказаў сабе — забудзь...», — усьміхаецца Алена.
Але сталася інакш. Бэн вылецеў пасьля першага ж матчу і зьехаў. Пасьля гульнявога дня па гатэлях разышліся і іншыя. Алена мусіла бавіцца самастойна. Тады адважылася і напісала ў Twitter Яну Верхаасу: «Не магу злавіць любімага рэфэры, каб зрабіць фатаздымак».
«Ён пазнаў мяне па фота, адразу ж адказаў — пайшлі на піва! А якраз быў дзень Сьвятога Патрыка. Мы сустрэліся, пайшлі ў паб, дзе ўжо сьвяткавала вялікая кампанія — Марк Сэлбі, Мікаэла Таб ды іншыя. Сядзелі, сьмяяліся, незабыўны вечар. Наступнай раніцай Яну трэба было зьяжджаць, дамовіліся, што знойдзем адзін аднаго праз сацсеткі. Пачалі ліставацца, а праз тры месяцы ён прыляцеў у Менск», — падсумоўвае яна.
Гэта быў 2012-ы. Наступныя два з паловай гады яны жылі на дзьве краіны. На дзень Сьвятога Валянціна ў лютым 2014-га Ян Верхаас зрабіў сваёй умілаванай прапанову, падмацаваўшы сур’ёзнасьць намераў заручальным пярсьцёнкам. Яшчэ праз паўгода інтэрнацыянальная пара пабралася шлюбам.
Вясельле згулялі ў вузкім коле сваякоў і сяброў у Менску. Сымбалічным атрыбутам стаў торт, упрыгожаны сьцягамі Нідэрляндаў і Беларусі. І калі з ідэнтыфікацыяй радзімы жаніха ўсё зразумела, то сваю палову нявеста папрасіла аздобіць у бел-чырвона-белыя колеры.
«Я нарадзілася ў СССР, але на беларускай зямлі, — кажа яна. — І калі нехта пачынае: „да все мы русские“ — ня ведаю, як вы, а я беларуска. Так, у 1994-м пачаўся працэс „дэнацыяналізацыі“, адмовы ад гістарычнай спадчыны, але асабіста для мяне нічога не зьмянілася. Мова мая беларуская і сьцяг мой бел-чырвона-белы. Гадоў у 10–12 на мяне моцна паўплываў старэйшы брат, у гэтым сэнсе якраз яго выхаваньне. Хадзіў на ўсе мітынгі, ну, я заадно разумела: гэта наша краіна, наша гісторыя. А тое, што адбываецца навокал, не зусім правільна. Таму да сёньня падзяляю: дзяржаўныя сымбалі — афіцыйныя, а маё, наша — герб „Пагоня“ і бел-чырвона-белы сьцяг».
Паралельная рэальнасьць: крамольная мова і пажыцьцёвы лідэр
Сям’я Скарабагатых, як і многія іншыя, — прыклад мультыкультурнасьці. Бацька — унук «ворагаў народу» (дзяды былі рэпрэсаваныя), нарадзіўся ў Воўкавічах недалёка ад Менску, там і пахаваны. Маці — этнічная ўкраінка, на сьвет прыйшла ў Казахстане. Мовай зносінаў сямейнікаў была расейская, што, аднак, не перашкодзіла дзяўчыне зрабіць свой цывілізацыйны выбар.
«У „кульку“ навучаньне ішло збольшага па-расейску, хоць вучэбныя пляны і праграмы былі на беларускай мове, — працягвае Алена. — Некаторыя стагналі, што ім цяжка, давайце „на нормальном языке“... Памятаю лекцыю, калі дэкан факультэту культуралёгіі Мікалай Каралёў усё расставіў на месца: вы паступілі ў Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт культуры і мастацтваў, а значыць, разумееце, у якой краіне жывяце і вучыцеся. Мы сядзелі з хлопцам за апошняй партай і аж падскочылі ад радасьці. Для мяне ніколі не існавала праблемы выбару. Яшчэ ў школе зразумела: кожны беларус павінен вывучыць родную мову хоць бы дзеля ўнутранай самапавагі».
Яшчэ адным беларускамоўным цэнтрам прыцягненьня для Алены была тусоўка вакол музычных праектаў Лявона і Ганны Вольскай. Менавіта канцэрт «Крамбамбулі» ў Вільні стаў для яе першай культурнай вылазкай у кампаніі зь Янам Верхаасам. І хоць будучы муж мала што зразумеў, антуражам уразіўся — нефармальная Беларусь моцна адрозьнівалася ад таго, што ён бачыў у Менску.
«Дагэтуль уцямна не магу сказаць, як у тую кампанію трапіла. Неяк стыхійна, — згадвае Алена. — Сустрэліся, засябравалі з Анечкай, Лявонам. Мы зь Ігарам Назаранкам — цяпер вядомы дызайнэр — яшчэ зусім зялёныя, яны намі апекаваліся... Неацэнны досьвед, дзякуючы якому наступныя пяць гадоў я адпрацавала з IQ-48. Для мяне гэта галоўны музычны праект. Была мэнэджэрам, шмат тады рэалізавалі ідэяў; давалі канцэрты, выпускалі альбомы. Тое, чаму навучылася ў Ані і Лявона, перанесла на IQ-48. Тыя людзі многае мне далі, сталі другой сям’ёй. Спадзяюся, што нечым дапамагла ім таксама».
Як беларуска тлумачыць свайму галяндзкаму мужу існаваньне сваёй радзімы ў паралельных рэальнасьцях? Напрыклад, чаму пад афіцыйным сьцягам хадзіць можна, а пад гістарычным — не? Чаму мова ёсьць, але яе носьбітаў запісваюць у «варожыя элемэнты»? Нарэшце, на якой падставе адзін чалавек можа кіраваць краінай столькі, колькі захоча?
«І для Яна, і для ягоных бацькоў, якія ў гэтым сэнсе вельмі цікаўныя, шмат што не паддаецца разуменьню, — пагаджаецца Алена. — Чаму ў Беларусі размаўляюць па-расейску, калі ёсьць свая мова?
Ня могуць зразумець, чаму Лукашэнка 23 гады прэзыдэнт — як гэта, узяў і вырашыў? Той выпадак, што трэба пажыць і рэальна адчуць, наколькі мы ў розных вымярэньнях. Там, калі што ня так, размова кароткая — на пратэст! Скажам, мы здаём іспыты і нам зацягваюць з адказам — замест двух тыдняў чакаем месяц. Першая рэакцыя дырэктараў, выкладчыкаў моўных школаў (заўважце — не „вучняў“) — ісьці да МЗС. Для іх гэта норма. Калі кажаш, што ў нас такое немагчыма, зьдзіўленьне ў вачах: чаму?»
Ян і Алена жывуць у галяндзкім 50-тысячніку Хэлевутслёйс. Самі Верхаасы паходзяць зь яшчэ меншага партовага мястэчка Брыле, якое, тым ня меней, для беларускі адразу стала родным — над мэрыяй лунае... бел-чырвона-белы сьцяг.
Цяжка паверыць, што сьцяг Брыле, дзе Ян нарадзіўся, — бел-чырвона-белы
«Цяжка паверыць, але насамрэч так супала, што сьцяг Брыле, дзе Ян нарадзіўся, — бел-чырвона-белы. Я калі першы раз пабачыла такі цуд у горадзе, не паверыла ўласным вачам. Адкуль, якім чынам, ды яшчэ на муніцыпалітэце? Прыйшла чарга зьдзіўляцца Яну: ну а што тут такога? Гэта сьцяг нашага гораду! У сьвяты жыхары вывешваюць палотнішчы над сваімі дамамі, вельмі прыгожа. Як кажу сабе — гэта трэба было зьехаць у Галяндыю, каб нарэшце пачаць жыць пад бел-чырвона-белым сьцягам», — са сьмехам кажа Алена.
Непахісны аўтарытэт: дыстанцыя ад Shell да World Snooker
Вось ужо больш за два дзясяткі гадоў судзейства — асноўны занятак Яна Верхааса. Гэта цяпер ён самы аўтарытэтны і запатрабаваны снукерны рэфэры ў сьвеце, а пачыналася з самадзейнасьці. У нейкі момант апэратар-тэхноляг аднаго са структурных падразьдзяленьняў кампаніі Shell, у абавязкі якога ўваходзіла лягістыка нафтавых паставак, «падсеў» на більярд — спачатку як гулец, а потым і ў якасьці судзьдзі.
«Ян і цяпер сябруе з уладальнікам снукернага клюбу, які разгледзеў у ім патэнцыял, — кажа Алена. — Тады кваліфікаваных рэфэры ў Галяндыі не было, азы спасьцігаў самастойна. Спачатку судзіў мясцовыя спаборніцтвы. А калі арганізавалі першы прафэсійны турнір, натуральна, World Snooker быў зацікаўлены ў мясцовых кадрах. Так ён стаў першапраходцам у Галяндыі. Ну, а потым запрасілі ў Англію. І ўжо больш за 20 гадоў гэта яго асноўны занятак. Сёньня па кваліфікацыі, досьведзе яму няма роўных».
Адзнакай заслугаў галяндзкага рэфэры стала яго ўвядзеньне ў дырэктарат Усясьветнай асацыяцыі прафэсійнага більярду і снукеру.
А вось Алене ў судзейскіх здольнасьцях на новым месцы папрактыкавацца не давялося. Што яе абсалютна не бянтэжыць: прафэсійная запатрабаванасьць мужа дазваляе засяродзіцца на сямейных справах.
«Снукер у Галяндыі ня самы папулярны, на першых пазыцыях усё ж пул.
Не магу сказаць, што мы супэр-пупэр багатыя людзі, але можам дазволіць тое, пра што я нават ня думала ў Менску
Тым ня меней Яна пазнаюць. Заходзім на пошту — о, Верхаас! Іншым разам спатрэбілася зайсьці ў офіс Vodafone, сустракае мэнэджэр — снукер, сіла! Вядома, ня Англія, там літаральна кроку не даюць ступіць — сэлфі, аўтографы. Тут гэта ўсё без фанатычнасьці, ім проста цікава: чалавек жыве са снукеру, як гэта? Не магу сказаць, што мы супэр-пупэр багатыя людзі, але, дзякуй богу, у нас ёсьць домік, мы можам дазволіць сабе тое, пра што я нават ня думала ў Менску. Так што нібыта нармальна, цьфу-цьфу», — ня хоча сурочыць былая судзьдзя.
Зьмена статусу і месца жыхарства, прызнаецца Алена, паступова адбіліся на ўспрыняцьці снукера як «прадмету культу». Калі спачатку гэта было захапленьне, якое спрычынілася да рэалізацыі ўнутраных амбіцый, то зь цягам часу вонкавыя прыярытэты памяняліся.
«Цяпер гэта ўжо не зусім тое, што раней, — кажа беларуская папулярызатарка снукеру. — Калісьці я настолькі апантана падтрымлівала Роні О’Салівана, што ставіла ў тупік нават сваіх сяброў. Аднойчы так і сказалі: блін, ды на футболе так не заўзеюць, як ты скачаш і крычыш!
Сёньня, так ці інакш, снукер ужо асацыюецца з домам і працай. З аднаго боку, гэта тое, што забірае ад мяне Яна — на тыдзень, на два, на тры. Зь іншага, я ўжо асабіста ведаю многіх гульцоў і з улікам гэтага на ўсё рэагую. Безумоўна, і сёньня цікава сачыць за більярднымі баталіямі, але шмат на што гляджу па-свойму, як бы знутры працэсу».
Якія яны, зоркі сусьветнага снукеру? Дзякуючы рэгулярным тэлетрансьляцыям «Эўраспорту» беларускія аматары гэтай дысцыпліны ведаюць па прозьвішчах гульцоў ня толькі першай дзясяткі. Аднак у закулісьсе дапушчаныя толькі абраныя, і Алена Верхаас — сярод іх.
«Амаль усе пазытыўныя, вясёлыя. Гэта іншы бок іхнай прафэсіі, дзе трэба быць сур’ёзным, засяроджаным. Яны шмат вандруюць, мусяць быць у адной і той жа кампаніі; адпускаюць жарцікі, падколы, зразумелыя толькі сваім. Вядома, хтосьці на сваёй хвалі, як Марк Сэлбі. Хі-хі, ха-ха, анэкдоты, вечна ў воблаку парфумы. Прыгожы, статны хлопец, які ведае, што падабаецца дзяўчатам. Шон Мёрфі — вельмі пазытыўны, сьмешны чалавечак. Джон Хігінс — прыстойны, вытрыманы, добры. Абажаю Стыва Дэвіса — дзядзечку, які шчыра захоплены тэлефоннымі гульнямі. Мне падаецца, ніхто ня будзе расчараваны, калі з кімсьці сутыкнецца асабіста», — кажа Алена.
А як жа кумір маладосьці — прыжыцьцёвая легенда снукеру Роні О’Саліван? Пра непрадказальны характар спартоўца ходзіць шмат баек, але ці маюць яны пад сабой аснову?
«Роні — гэта асоба, і ён пра гэта ведае, — працягвае суразмоўца. — У Кітаі яго проста рвуць на кавалачкі як усясьветную рок-зорку. І гэта насамрэч такі снукерны „Ролінг Стоўнз“. Па магчымасьці стараецца дыстанцыявацца ад надакучлівай увагі. Калі камусьці нешта ў ягонай манеры не падабаецца, рэагуе проста — ну і ня трэба, я пайшоў дадому. О’Саліван — гэта ўжо брэнд. Ён зарабляе грошы і ў нечым можа дыктаваць умовы, правілы. Ня тое што „на пантах“, але рэальна ведае сабе цану. Зь іншага боку, часам проста хочацца сказаць: Роні, трэба нарэшце стаць дарослым. Бо ў некаторых рэчах ён зусім як малое дзіця».
Парадоксы мэнталітэту: разьлічваць на ўладу ці дзейнічаць
Як пасьля двухгадовай паўзы Алену прыняў родны горад? З адказу чуваць, што эмоцыі даводзіцца стрымліваць.
«Не магу сказаць нешта дрэннае. Але першае, што зразумела, — не хапае ў кватэры сонца. Ужо прызвычаілася да вялікіх вокнаў, заўсёды шмат сьвятла і ўдзень, і ўначы, калі запальваюцца мільёны ліхтарыкаў.
Па-другое, брудна. Ня ў сэнсе, што паперкі валяюцца — а праз надвор’е. Там няма сьнегу, вады ў ямінах; можна дома не разувацца, чыста, суха. Двойчы на дзень чую, як вялікая машына са шчоткамі аб’яжджае вакол дому, наводзіць марафет.
Па-трэцяе, усё ж там і дарогі раўнейшыя, і лужын няма, і сьнежнай кашы — таго, чым сустракае Менск. Калі ў гэтым жывеш, то не заўважаеш. Але ў першы ж дзень зірнула ў вакно і міжволі жахнулася: мама, ну і балота!».
Са свайго досьведу Алена Верхаас лічыць, што беларусы занадта спадзяюцца на ўсясільнасьць дзяржавы: маўляў, гэта яе задача — наводзіць парадак. Галяндцы ж разважаюць інакш, кажа яна.
У Галяндыі разумееш праўдзівасьць ісьціны: краіна пачынаецца зь людзей
«Я для сябе так вырашыла: улада — гэта дзяржава, а краіна — гэта людзі. І самі людзі павінны будаваць тое, што прыносіць задавальненьне. Калі менчукі хочуць, каб горад выглядаў па-эўрапейску, то мусяць дзеля гэтага пастарацца, роля ўлады тут апасродкаваная. Чаму ў гэтым сэнсе і захапляюся галяндцамі. Валянтэрскі рух — ён там must be, заўсёды. Пяць дзён працуюць, а ў суботу-нядзелю прыбіраюць парк, разам нешта парадкуюць, будуюць. Робяць краіну, якая ім падабаецца. А ўлада — хацелася б сказаць, прыходзіць і сыходзіць, але бывае, што не сыходзіць — усё роўна другасная. Прынамсі ў Галяндыі разумееш праўдзівасьць ісьціны: краіна пачынаецца зь людзей».
Ужо нейкі час Алена Верхаас выношвае «ідэю-фікс» — прывезьці ў Галяндыю Лявона Вольскага. Пакуль працэс затармазіўся — ня так лёгка сабраць разам беларусаў, якія тут жывуць, але ніякім агульным інтарэсам не аб’яднаныя. Удзячных гледачоў набіраецца хіба на невялікі клюб, што пры тамтэйшай дарагоўлі азначае сур’ёзныя выдаткі — чым меншая заля, тым большыя затраты.
Адваротным прыкладам салідарнасьці паводле этнічнай прыкметы стаў амстэрдамскі аншляг у часе выступу кіеўскага гурту «Океан Ельзи» — украінцы зьяжджаліся на сваіх куміраў нават з суседніх краінаў. Беларусы да падобных чынаў пакуль не гатовыя.
