Размова з Адамам Глобусам, мастаком і пісьменьнікам.
Ян Максімюк: Адаме, калі мы размаўлялі з табою чатыры з паловай гады таму для свабодаўскай рубрыкі Café Europa, у нас атрымалася крывава-сур’ёзная гутарка з сэрыі «як змагацца за Беларусь»… Сёньня я табе прапаную паразмаўляць пра лягчэйшыя і больш прыватныя тэмы — прыкладам: што табе дае радасьць і задавальненьне ў жыцьці, а што не. Ты згодны?
Адам Глобус: Канешне, згодны.
Ян Максімюк: Калі я кажу пра задавальненьне і радасьць, дык я тут маю на ўвазе перш за ўсё тое, ці любіш ты смачна паесьці і папіць добрага віна, а ня тое, ці любіш ты пісаць шэдэўры па-беларуску і падтрымліваць беларускую мову. Ну дык — любіш смачна паесьці?
Адам Глобус: Не. Ведаеш — не. Я люблю, калі няма адчуваньня голаду. Мне галоўнае — спатоліць голад. І таму я мінімалізую. Я люблю курыны булёнчык… Я сьціплы чалавек. Я не гурман.
Ян Максімюк: Дык табе ўсё роўна, дзе паесьці — у забягалаўцы ці дома?
Адам Глобус: Не, не! Мне не ўсё роўна. Кожную раніцу ў мяне рытуал: пасьля ранішняй прабежкі ў парку я сьнедаю з жонкай. І кожны дзень у сем вечара я вячэраю дома з жонкай. Для мяне вельмі важна — сьнедаць і вячэраць у сваёй хаце. Забягалаўкі я не люблю.
Ян Максімюк: А хто з вас робіць сьняданак і вячэру? Жонка рыхтуе, ці ты?
Адам Глобус: Жонка. Ну, калі няма жонкі, дык даводзіцца самому. Але калі няма жонкі, дык наогул прыходзіць дачка і робіць. Я не кулінар.
Праўда, былі часы, калі я працаваў на рэстаўрацыі касьцёла, і там мы па чарзе рабілі кулінарныя практыкаваньні. Кожны з нас павінен быў умець прыгатаваць добры абед ці сьняданак… Але гэты час прамінуў даўно. Так што гатаваць я ўмею, але цяпер не знаходжу ў гэтым задавальненьня.
Ян Максімюк: А абеды дзе ясі? У рэстаран ходзіш?
Адам Глобус: Не, у рэстаран не хаджу. Я трываю да вячэры. Я магу нешта перакусіць у майстэрні, таму што там праводжу свой асноўны час. Папіць гарбаты зь нейкай цукерачкай, схадзіць з братам на каву, нават зьесьці пірожнае, пакуль няма цукровага дыябэту. Я ем два разы на дзень. Часам здараецца яшчэ нейкая перакусачка.
Ян Максімюк: Жонцы з табой, відаць, нескладана, калі ты такі непатрабавальны ў ежы…
Адам Глобус: Так, жанчыны кажуць, што сапраўды са мной няма гэтай праблемы… Я магу пабегчы ў майстэрню з вараным курыным яйкам у кішэні і зьесьці пры нагодзе…
Ян Максімюк: Зь ежай мы збольшага разабраліся. А як зь віном? Якое віно табе найбольш даспадобы? Ці, можа, гарэлка?
Адам Глобус: Харошае пытаньне! Я 15 гадоў ня п’ю. Зусім ня п’ю…
Ян Максімюк: Вельмі добра. А чаму ты кінуў выпіваць — таксама, як і я, жонцы паабяцаў?
Адам Глобус: Не, не таму. Па-першае, людзі, зь якімі я выпіваў, зь якімі мне было цікава выпіць, пачалі сыходзіць у нябыт… І гэта мяне крышку напужала… І яшчэ, калі я дайшоў да таго, што штовечар мог выпіць пляшку гарэлкі, я зразумеў — або я яе кіну, або яна мяне загоніць на Кальварыю вельмі хутка…
Прытым, я знайшоў харошую формулу, для мяне вельмі важную: трэба жыць ня толькі для сябе, але і для некага. І калі ты выносіш гэтую праблему вонкі — што ты жывеш таксама для ўнука, для дачкі, для сваіх любімых людзей, а ня толькі для сябе — то тады кінуць лягчэй…
Ян Максімюк: А калі ты яшчэ выпіваў — то табе было ўсё роўна штó, ці быў усё ж нейкі ўлюбёны напой: гарэлка, віно, піва?
Адам Глобус: Скажу вельмі важную для мяне рэч: калі я ўжо кінуў, то цяпер часам хочацца выпіць. Я думаю, гэта натуральна: кожнаму, хто кінуў, час ад часу хочацца выпіць. Хочацца менавіта стограмовік гарэлкі. Нездарма на нашых могілках ставяць стограмовік і прыкрываюць лустачкай хлеба. Калі хочацца выпіць, то толькі гарэлкі. Я наогул зразумеў, што я — чалавек гэтых шыротаў, то бок чалавек гарэлкі. Гэта наш напой. Ніякае віно, ніякае піва…
Ян Максімюк: Значыць, і пра віно мы праясьнілі сытуацыю. А што жанчыны — пагаворым крыху?
Адам Глобус: Ой, гэта ж самае маё! Таму што, у адрозьненьне ад усіх астатніх, жанчыны мастаку шмат што дазваляюць. Ведаеш, у мяне заўсёды поўная майстэрня прыгожых аголеных жанчын. Тым больш што сёньня натуршчыца каштуе ня так дорага — два рублі за гадзіну. Я сказаў бы, што гэта даволі танна… Я магу сабе дазволіць поўную майстэрню жанчын…
Ян Максімюк: Гэта, я сказаў бы, тэхнічны погляд мастака на справу. А маё пытаньне пра жанчын будзе пра іншае. Калі ты бачыш на вуліцы прыгожую, спраўную жанчыну — то якая ў цябе першая думка? Думка сэксуальнай натуры ці, так бы мовіць, інтэлектуальнай? То бок якое першае памкненьне душы і цела: добра было б зацягнуць гэтую жанчыну ў пасьцель? Ці добра было б паразмаўляць з гэтай жанчынай пра найноўшы раман Ігара Бабкова?
Адам Глобус: Гэта такое грунтоўнае пытаньне, а ў мяне думкі ідуць у іншы бок. Па-першае, я заўсёды прымяраю жанчыну на натуршчыцу. Ты выбачай — ня думаю пра ложак і пра інтэлектуальную размову, а прымяраю, ці можа яна быць натуршчыцай. І таму я гляджу на яе вокам не самца, а мастака. Гэта кепска, канешне.
Я ніколі не бяру натуршчыц з вуліцы. Я даўно забараніў сабе гэта. І ніколі насамрэч з жанчынамі з вуліцы на гэтую тэму не гавару. Я бяру толькі прафэсійных натуршчыц — з Акадэміі мастацтва, дзе ім ужо растлумачылі, як трэба распранацца, як ня трэба гаварыць мастаку, што ты думаеш пра яго творчасьць… Там ёсьць цэлая інструкцыя, па якой іх адбіраюць. І таму да мяне прыходзяць толькі прафэсійныя натуршчыцы.
Што тычыцца маіх адносін з жанчынамі, гэта зусім іншы сьвет. Я ніколі ня блытаю адносіны інтымныя з адносінамі да натуршчыцы. У людзей звычайна складаецца меркаваньне, што ўсе мастакі з натуршчыцамі сьпяць…
Ян Максімюк: А гэта ня так?
Адам Глобус: Не, не! Гэта вельмі рэдкі выпадак. Калі нехта пераспаў з натуршчыцай, то ўсе адразу ведаюць, усе абмяркоўваюць, гэта вельмі драматычна… Гэта насамрэч вельмі рэдкі выпадак… Як табе сказаць — адносіны з натуршчыцамі ў мяне інтымныя, але не сэксуальныя. Я да іх не дакранаюся. Ну, часам цяжка бывае. Ёсьць спакуса, але я не пераступаю…
Ян Максімюк: Пра жанчын з павышанымі сэксуальнымі патрэбамі кажуць німфаманкі. Пра мужчын, здаецца, кажуць эратаманы ці неяк так. Ты як сябе акрэсьліваеш — ты эратаман ці не? Я чаму пытаю? Гадоў 20 таму, калі мы ў Беластоку перакладалі тваіх «Дамавікоў», дык дзеўкі-перакладчыцы казалі мне: Глобус — гэта жорсткі эратаман! Яны мелі рацыю?
Адам Глобус: Не. Я напэўна расчарую тых, якія думаюць, што я схільны да нейкага садызму ці вычварэнскага сэксу, калі даведаюцца, што я вось такі прымітыўны натурал… Я ж ня буду падтрымліваць нейкія вычварэнствы, скажам, дзеля славы. Я — спакойны. Тым больш што цяпер быць самым звычайным натуралам — нават модна. Тое, што я апісваю ў кнігах — гэта іншая справа. Я хачу апісаць усю сэксуальную палітру…
Ян Максімюк: Пра віно было, пра жанчыны было… У Польшчы дадаюць да гэтага яшчэ сьпеў: wino, kobiety i śpiew. Ты ўмееш сьпяваць? Сьпяваеш сабе, калі дома?
Адам Глобус: Я заўсёды сьпяваў. Я лічу, што піць і сьпяваць — гэта адзін і той самы дзеяслоў. Калі выпіў, то і пасьпявай. У мяне ў майстэрні заўсёды ёсьць музыка і я заўсёды сьпяваю. І я вельмі рады, што Нобэлеўскую прэмію далі сьпеваку. Ну, ня важна, што я гэтага сьпевака не люблю, але сама тэндэнцыя, што далі прэмію чалавеку, які сьпявае — гэта, на мой погляд, вялікі прарыў. Таму што чалавек, які сьпявае — гэта добры чалавек. Прынамсі, мне так думаецца.
Ян Максімюк: А ты мяне не падводзіш пад дурнога хату? Некалькі разоў нам з табою здарылася, што мы разам выпівалі, і то нават не зусім памяркоўна, але я ня чуў, каб ты сьпяваў?
Адам Глобус: Справа ў тым, што калі мы з табою выпівалі, там вакол нас было столькі клясных сьпевакоў, і Лявон Вольскі, і Кася Камоцкая… Таму мы тады і ня лезьлі са сваімі сьпевамі… А я ж столькі тэкстаў песень напісаў, і для «Песьняроў», і для Камоцкай, і каму я толькі яшчэ не пісаў…
Ян Максімюк: А што ты яшчэ любіш рабіць? Магчыма, пасьля натуршчыц і сьпеваў у цябе ўжо і часу не застаецца на іншае?
Адам Глобус: Не, яшчэ застаецца. Я люблю бегаць у парку. А пасьля прабежкі ў парку я вяртаюся дахаты і пішу хайку. Вось так пачынаецца мой дзень. Гэта для мяне вельмі важнае. А ведаеш, што найважнейшае? Я лічу, што мне дадзена ўсяго — грошай, прыгажосьці, здароўя — больш, чым я заслужыў. І таму мне лёгка жывецца. Таму я шчасьлівы.
Ян Максімюк: У людзей бываюць розныя хобі ў жыцьці — адны вудзяць рыбу, іншыя ходзяць на футбольныя матчы… А ў цябе ёсьць нешта такое?
Адам Глобус: Ёсьць адно такое хобі, яно крышку вычварэнскае. Калі мне кепска ў жыцьці, то я чытаю рускую клясычную літаратуру. І тады я разумею, як чалавеку можа быць насамрэч фігова. Калі я чытаю, як Прышвіну ці Буніну было кепска, дык мне ўжо быццам бы і ня так дрэнна…
Ян Максімюк: На мінулым тыдні, калі мы дамаўляліся наконт гэтай размовы, ты згадаў, што неўзабаве едзеш у Парыж пісаць нейкую кнігу…
Адам Глобус: У Парыж запрасілі і прапанавалі напісаць кніжачку пра Парыж. Запрасілі на тры месяцы пажыць у майстэрні ў тамтэйшым Cité Internationale des Arts і напісаць «казкі пра Парыж». Я паеду на месяц, спадзяюся, мне ўдасца і напісаць гэтую кніжачку, і зрабіць ілюстрацыі да яе…
Ян Максімюк: А на якой мове ты дамаўляесься са сваімі французамі — ты вывучыў францускую?
Адам Глобус: Не, я ня вывучыў францускую. І я ня буду зь імі дамаўляцца.
Ян Максімюк: Дык ты бярэш з сабой перакладчыка?
Адам Глобус: Заўсёды ёсьць жанчыны, якія мяне «ўсынаўляюць». Якія пішуць за мяне розныя лісты і робяць патрэбныя дакумэнты… Да таго, я еду ў Парыж з жонкай, а жонка гаворыць па-ангельску…
А цяпер мне далі і другі грант, з The Malevich Society, каб я напісаў кніжку для дзяцей пра Малевіча. Там іншыя дзяўчаты пісалі за мяне лісты і афармлялі дакумэнты… Раней у мяне былі замовы выключна з усходу, з Масквы, а цяпер вось бачыш — з Парыжу і Нью-Ёрку…
Ян Максімюк: Можна сказаць — нарэшце дачакаўся…
Адам Глобус: Па-мойму, тут трэба сказаць — усяму ёсьць свой час.
