Цыганкоў: 10–11 лістапада ў Менску праходзіць канфэрэнцыя «Дзелавы інтэрнэт» пад дэвізам «Інавацыйная Беларусь», дзе вы ўжо выступілі. Якая галоўная мэта такіх імпрэзаў? Ці проста абмяняцца досьведам, ці больш канкрэтна прапанаваць нейкія перамены ў заканадаўства, правапрымяняльную практыку, каб падштурхнуць пэўныя зьмены? Дарэчы, ці бяруць чыноўнікі ўдзел у гэтай канфэрэнцыі?
Зісер: Я ў залі некалькі чыноўнікаў бачыў, яны, вядома, слухалі і прыслухоўваліся. Што да майго выступу, то яны яго чыталі, бо я казаў тое, што пісаў і ў сваім артыкуле.
Канфэрэнцыя мае тры мэты — 1) пазнавальную, 2) зносіны паміж спэцыялістамі, 3) натхняльную. Канфэрэнцыя павінна натхняць людзей на нейкія ўчынкі, на адкрыцьцё ўласнага бізнэсу, стартап і гэтак далей.
Цыганкоў: Давайце пагаворым пра суадносіны паміж ІТ-сфэрай і дзяржавай. Спэцыфіка беларускай эканомікі — дзяржава мае дачыненьне да ўсяго. Чаго вы хочаце ад дзяржавы цяпер — каб яна ня ўмешвалася, каб дапамагала? Што яна павінна зрабіць, каб ІТ-сфэра рухалася наперад?
Зісер: Дзяржава ўжо зрабіла вельмі шмат для ІТ-сфэры. Парк высокіх тэхналёгіяў стварыў казачныя ўмовы для разьвіцьця галіны. Там цяпер каля 160 кампаніяў, сёлета яны зробіць мільярд даляраў выручкі. Там ільготны рэжым падаткаабкладаньня, лепшы толькі ў Індыі — дзе фірмы ўвогуле вызваленыя ад усіх падаткаў, акрамя падаходнага. Таму пакуль мы тут маем перавагу перад усімі суседзямі без выключэньня...
Цыганкоў: Вы, напэўна, адзіны чалавек у Беларусі, які задаволены стаўленьнем дзяржавы да той сфэры, у якой вы працуеце...
Зісер: Я ня думаю так. Можа, проста вы запрашаеце такіх суразмоўцаў, якія на ўсё сварацца. Але я не належу да іх ліку — я імкнуся аб’ектыўна глядзець на рэчы.
А што яшчэ дзяржава можа зрабіць? Спрасьціць дакумэнтаабарот. Як зрабілі ва Ўкраіне. Каб можна было не заключаць пісьмовыя дамовы на паперы, а працаваць з інвойсамі
А што яшчэ дзяржава можа зрабіць? Спрасьціць дакумэнтаабарот. Як зрабілі ва Ўкраіне. Каб можна было не заключаць пісьмовыя дамовы на паперы, а працаваць з інвойсамі. Бо не сакрэт, што цяпер заключэньне дамоваў па экспарце паслугаў — гэта фікцыя, бо немагчыма зафіксаваць момант пераходу паслугі ў інтэрнэце. А між тым такія рэчы, як «месца заключэньня ўгоды» — гэта ўплывае на падаткаабкладаньне. Я думаю, і наша дзяржава можа гэта спрасьціць усьлед за ўкраінцамі.
Цыганкоў: Але яшчэ нядаўна ня ўсё было так прыгожа, як вы апісваеце, у стаўленьні дзяржавы. Я маю на ўвазе найперш тыя скандальныя крымінальныя справы, якія былі заведзеныя супраць вядомых ІТ-бізнэсоўцаў. Па-вашаму — з гэтай практыкай скончана, больш ня будзе «спраў Пракапені» ды іншых?
Зісер: Цяжка сказаць. Калі вы зьвярнулі ўвагу — апошнія паўгода такога не было. Наадварот. Вызвалілі тых, каго затрымалі раней. Думаю, улада зразумела, што перагнула палку і што ў шмат якіх выпадках арыштоўваць людзей проста няма неабходнасьці. Калі ў чалавека сто мільёнаў даляраў і ён завінаваціўся мільён падатку — то навошта яго саджаць? Ён і так аддасьць. Апошнім часам затрыманьняў не было, Пракапеня на волі, у яго фірма ў Беларусі, ён усё тут аднавіў.
Цыганкоў: Адзін мой сябра працуе ў ПВТ, і калі мы разгаварыліся, то я быў зьдзіўлены, наколькі ён скептычна ацэньвае патэнцыял увогуле ІТ-сфэры для Беларусі. Я думаў, што яна можа забясьпечыць рывок Беларусі наперад, стаць ці не галоўнай для беларускай эканомікі. Але ён кажа, што ёсьць пэўная «столь», і далей за некалькі мільярдаў аб’ёмы ня выйдуць, проста ў краіне ня хопіць кадраў на большыя маштабы. Ці вы згодныя з такім поглядам?
Але ў Беларусі зьяўляецца ўсё больш стартапаў, іхні патэнцыял не абмежаваны нічым... гэтая сфэра расьце на дзясяткі працэнтаў у год. Патэнцыял, я лічу, неабмежаваны
Зісер: Я зь ім ня згодны. Калі казаць толькі пра аўтсорсінг — то ён мае рацыю, гэта некалькі мільярдаў. Але ў Беларусі зьяўляецца ўсё больш стартапаў, іхні патэнцыял не абмежаваны нічым. Бо калі прадукты будуць прадавацца — гэта могуць быць дзясяткі і сотні мільярдаў. Гэта ня прыйдзе за год-два, гэта зойме 15–20 гадоў. Але давайце ўзгадаем, як мы пачыналі. У 2005 годзе ніякага ПВТ не было, праграмісты эмігравалі масава з краіны. А цяпер, нягледзячы на ўсе нашы крызісы, гэтая сфэра расьце на дзясяткі працэнтаў у год. Патэнцыял, я лічу, неабмежаваны. Гадоў за 15 мы павінны стаць трэцяй у сьвеце ІТ-дзяржавай пасьля ЗША і Ізраілю па праграмным забесьпячэньні.
Цыганкоў: Нядаўна адбылася вядомая публічная дыскусія паміж двума чыноўнікамі. Дырэктар Парку высокіх тэхналёгіяў Цапкала сказаў, што ўлада павінна скасаваць артыкул у Крымінальным Кодэксе аб незаконнай прадпрымальніцкай дзейнасьці. Але на наступны дзень выступіў генэральны пракурор Канюк і сказаў, што гэтага ня трэба рабіць. Хто пераможа?
Зісер: Я сёньня на канфэрэнцыі казаў тое самае — альбо гэтага артыкула не павінна быць, альбо ён павінен тычыцца толькі неліцэнзійных відаў дзейнасьці. Уласна кажучы, гэты артыкул не патрэбны. Усіх, каго па ім пакаралі, можна было пакараць па іншых артыкулах. Гэта, як слушна сказаў Конюх, рудымэнт старога савецкага артыкула аб спэкуляцыі. Само гэта павінна штурхаць да думкі, што гэтаму артыкулу няма месца. Але я разумею генэральнага пракурора, які кажа, што пакуль гэты артыкул ёсьць, то пракуратура мусіць яго выконваць. Тут павінен праявіць ініцыятыву новы склад парлямэнту.
Цыганкоў: Тэма «ці магчымыя ў Беларусі эканамічныя рэформы?» вельмі бурна абмяркоўваецца апошні год. Ці згодныя вы з ацэнкай, што пакуль істотных рэформаў няма? І чаму ўлада не сьпяшаецца зь імі?
Зрухі павінны ісьці зьнізу. Ня трэба чакаць ад дзяржавы, трэба самому працаваць, адкрываць стартапы
Зісер: Я думаю, што ўлада маральна не гатовая рабіць такія рэформы і не гатовая іх узначаліць. Бо такія перамены пярэчаць маральным каштоўнасьцям нашай кіроўнай эліты. Зрухі павінны ісьці зьнізу. Ня трэба чакаць ад дзяржавы, трэба самому працаваць, адкрываць стартапы. Цырульні, бюро паслугаў па доглядзе за старымі — бо гэтыя паслугі ў страшным дэфіцыце. Калі паміраў мой бацька, то ўсе прапановы па паслугах былі па 5–7 даляраў за гадзіну. І тут людзі, вядома, могуць зарабіць больш, чым на заводзе.
Я спадзяюся, што будзе нейкі ператок кадраў з нашых прадпрыемстваў у сфэру паслугаў. Вядома, шкада людзей, якім у пэўным узросьце трэба мяняць прафэсію — але гэта жыцьцё, гэтыя працэсы адбываюцца ва ўсім сьвеце. Гэта прадказваў яшчэ Тофлер у «Футурашоку» ў 1973 годзе.
Цыганкоў: А як дзяржава павінна ўспрымаць гэтую неабходнасьць? Ці абвясьціць радыкальную прыватызацыю, ці дапускаць паступовае скарачэньне працоўных на заводах, а тым часам па-ранейшаму гаварыць пра сацыяльную дзяржаву?
Зісер: Дэ-факта другое якраз і адбываецца. Але гэта ня вынік нейкіх дзеяньняў дзяржавы, а вынік бязьдзеяньня.
Цыганкоў: Ваш партал займае манапольнае месца ў беларускай інтэрнэт-прасторы. Але манаполія — гэта заўсёды кепска. Ці ёсьць ад гэтага нейкія нязручнасьці?
Зісер: Ніякай манаполіі ў нас няма. Мы не трымаем нават чвэрці рынку інтэрнэт-рэклямы. Мяне больш хвалюе малы памер рэклямнага рынку. 11 гадоў як рэклямны рынак не расьце. У добрыя гады ён дасягае 130 мільёнаў даляраў, у кепскія апускаецца да 60. Гэта таму, што ў краіне няма канкурэнцыі. Найбольш пасьпяховыя вытворчасьці працуюць на экспарт, і ім рэкляма ў Беларусі не патрэбная. І гэта сапраўдная перашкода для разьвіцьця айчыннага рынку і СМІ, бо проста мала грошай у беларускім інтэрнэце.
Цыганкоў: Адзін з самых прыкметных запісаў у ФБ апошніх дзён — ваша выказваньне пра тое, што вы аддаяце перавагу Трампу перад Гілары Клінтан. Што вам сказала рэакцыя грамадзтва на гэты ваш пост?
Я цудоўна бачу ўсе недахопы Трампа — папулізм, нейкі авантурызм. Але я не прыгадаю, каб дзейная ўлада і СМІ настолькі лабіравалі аднаго з кандыдатаў, як на гэтых выбарах
Зісер: Яна толькі пацьвердзіла тое, пра што я і напісаў. Што людзі паддаліся антытрампаўскай прапагандзе, якую праводзілі многія СМІ ў сьвеце. Зьвярніце ўвагу — амэрыканскі народ выбраў Трампа, а па-за межамі ЗША амаль тры чвэрці — за Клінтан. Знутры краіны людзі іначай ацэньваюць гэтых кандыдатаў.
Я цудоўна бачу ўсе недахопы Трампа — папулізм, нейкі авантурызм. Але я не прыгадаю, каб дзейная ўлада і СМІ настолькі лабіравалі аднаго з кандыдатаў, як на гэтых выбарах. Колькі разоў Абама выступаў за Клінтан, колькі бруду выліла прэса на Трампа — чэргамі сталі жанчыны, якіх ён нібыта калісьці дамагаўся. Я лічу, што многія нашы людзі, якія лічаць сябе дэмакратамі, проста паддаліся на антытрампаўскую прапаганду.
