У садаводчым таварыстве «Суднабудаўнік», якое месьціцца ў вакольлях вёскі Цяцёркі Віцебскага раёну, каля 130 лецішчаў. У траўні гэтага году ўладальнікі атрымалі афіцыйнае папярэджаньне, каб рыхтаваліся да зносу пабудоваў, бо іхныя ўчасткі ў выніку працы ГЭС будуць падтопленыя.
Начальнік управы па будаўніцтве ГЭС «Віцебскэнерга» Іван Пугачоў абвясьціў, што пабудовы пачнуць зносіць восеньню, правёў некалькі сходаў для ўладальнікаў лецішчаў і асабіста прайшоўся па ўчастках — паказваў, на колькі ўздымецца ўзровень вады ў Дзьвіне.
Аднак у садаводчым таварыстве жывуць адмыслоўцы, якія шмат гадоў адпрацавалі ў віцебскім рачным порце. Яны падлічылі, што абяцанае падвышэньне ўзроўню вады на 7 мэтраў ніякім чынам не закране іхных уладаньняў, якія знаходзяцца значна вышэй на беразе. Першая ж «нестыкоўка» у прагнозах будаўнікоў ГЭС пацягнула за сабой больш істотныя сумненьні, і адпаведна, пытаньні.
Чаму пад знос вырашана адправіць ня ўсе пабудовы, а толькі на 72-х участках? Чаму за зьнесеныя дамы прапануюць досыць істотную кампэнсацыю, хаця выкарыстаньне сучасных тэхналёгій дазволіла б «ізаляваць» жылыя дамы ад падтапленьня і вільгаці за куды меншыя сумы?
Апошні варыянт усіх задаволіў бы, гаворыць мясцовы «нефармальны лідэр» Уладзімер Гушчанка:
«Для нас гэта — ня проста маёмасьць, у якую ўжо некалькі пакаленьняў нашых сем’яў укладалі грошы. Тут прайшло маё дзяцінства, тут я гадаваў дзяцей, тут я па-сапраўднаму адпачываю. Гэта ўжо не матэрыяльнае, а нешта духоўнае! Дык чаму я мушу ад гэтага адмаўляцца? Нам не патрэбны грошы і кампэнсацыі, проста пакіньце нас у спакоі!»
Ва ўладальнікаў лецішчаў зьявіліся падазрэньні, што іх хочуць падманным шляхам «выселіць» з маляўнічага месца, каб збудаваць тут, прыкладам, базу адпачынку. На іхную думку, не выглядае, што ўзровень вады ў гэтых мясьцінах узьнімецца так высока. Вада, безумоўна, стане бліжэй, але гэта не прынясе нязручнасьцяў — наадварот, спуск да ракі стане зручнейшы...
Аляксандар Суднік набыў хату ў Цяцёрках тры гады таму. Кажа, што тады будаўніцтва ГЭС толькі пачыналася, і ніякіх размоваў пра знос не было. Толькі распачаў рамонт, і тут загадалі высяляцца. Крыўда ў суседкі-пэнсіянэркі ня менш вострая: яна жыве адна, гаспадар памёр, і новае лецішча ўзьвесьці яна ня зможа нават за вялікую кампэнсацыю. Таму грошай ня хоча — хоча застацца на тым месцы, да якога звыкла.
Яшчэ адзін сусед, пэнсіянэр Аркадзь Шлыкаў адпрацаваў на Дзьвіне шмат гадоў. Ён на вока можа вызначыць, дзе сканчваецца «афіцыйная» зона падтапленьня:
«Кажуць пра 7 мэтраў, а ў мяне на беразе да вады — мэтраў 12, хата стаіць у аддаленьні. Летась я зрабіў добры рамонт, дзесьці тысяч на 10 даляраў, дапамаглі дзеці. Дык мне начальнік будаўніцтва гаворыць: «Хату зносім, гараж застаецца. Хочаце — перарабляйце гараж у хату ды жывіце! Як такое можа быць? Няйнакш нас падманваюць!»
На плоце ў Аркадзя Шлыкава вісіць раздрукаваная аб’ява, што першы намесьнік прэм’ер-міністра даручыў раённай і абласной адміністрацыі дэталёва разабрацца ў пытаньні зносу лецішчаў. 15 траўня мясцовы актывіст Уладзімір Гушчанка агучыў праблему на прыёме ў Васіля Мацюшэўскага. Той і паабяцаў, што канчатковае рашэньне — зносіць ці ня зносіць лецішчы — прымуць пасьля правядзеньня экспэртызы.
Уладальнікі лецішчаў ня супраць будаўніцтва Віцебскай ГЭС, але яны — за справядлівае стаўленьне. Бо адны працягваюць разбудоўвацца, а другім загадана высяляцца. Каб захаваць Цяцеркі ў якасьці «недатыкальнага» аб’екту, нават узьнікла прапанова зрабіць у пэрспэктыве музэй на тутэйшым лецішчы Глеба Гарбоўскага — расейскага паэта, аўтара вядомых савецкіх шлягераў «Розовый слон» і «Папа, подари мне куклу».
І, вядома, насельнікі садаводчага каапэратыву «Суднабудаўнік» гатовыя біць ва ўсе званы, каб прыцягнуць да сваёй праблемы ўвагу грамадзкасьці.
Пра змаганьне за лецішчы яны распавялі актывістцы кампаніі «Гавары праўду» Тацяне Караткевіч, якая абвясьціла пра свой намер балятавацца на прэзыдэнцкую пасаду. Спадарыня Тацяна 5-6 чэрвеня прыяжджала на Віцебшчыну, сустракалася з актывістамі і шэраговымі жыхарамі Верхнядзьвінску, Полацку, Наваполацку і Віцебску. І адмыслова наведала садаводчае таварыства «Суднабудаўнік», каб падтрымаць тых, хто гатовы не толькі да пошукаў праўды, але і да змаганьня за яе.
Уладальнікі лецішчаў распавялі Тацяне Караткевіч, што знос суседніх лецішчаў ужо пачаўся — але гэта не было нечаканасьцю, бо ў таварыстве «Раднік» і раней Дзьвіна падтапляла жылыя пабудовы. І пра тое, што наступствы ўзьвядзеньня Віцебскай ГЭС ужо адчувальныя: зьніклі асобныя віды рыбы, перасяліліся падалей ад будаўнічага шуму сем’і баброў, высякаюцца лясы на супрацьлеглым беразе рэчкі, хоць відавочнай неабходнасьці ў такім зьнішчэньні дрэваў няма. Віцебскія актывісты кампаніі «Гавары праўду» паабяцалі сачыць за сытуацыяй зь лецішчамі, а ў выпадку неабходнасьці — і юрыдычную падтрымку.
На разьвітаньне гаспадары лецішчаў падарылі Тацяне Караткевіч букет рамонкаў і півоняў з уласных гародчыкаў. Спадарыня Тацяна ўсклала іх да помніка свайму знакамітаму цёзку па прозьвішчы — пісьменьніку Уладзімеру Караткевічу.
ГЭС будуецца за 9 км ад Віцебска, вышэй па плыні Заходняй Дзьвіны. Чакаецца, што Віцебская ГЭС стане самым магутным гідравузлом у Беларусі: усталяваная магутнасьць — 40 мэгават, выпрацоўка электраэнэргіі для сярэдняга па воднасьці года складзе 138 млн кіляват-гадзін. У будаўніцтве бяруць удзел працаўнікі з Кітая: у 2010 годзе заключаны кантракт на 189,550,000 даляраў з нацыянальнай карпарацыяй па электраабсталяваньні CNEEC. Кантроль за будаўніцтвам ажыцьцяўляе замоўца — прадпрыемства «Віцебскэнэрга». Заплянавана, што Віцебская ГЭС пачне выпрацоўваць электраэнэргію ў 2017 годзе, і што яна стане адной з чатырох у каскадзе гідраэлектрастанцый, збудаваных на Заходняй Дзьвіне, апрача Полацкай, Бешанковіцкай і Верхнядзьвінскай.
