Спампаваць тут
Прэзэнтацыя кнігі Альгерда Бахарэвіча праходзіла ў залі Інстытуту Гётэ. Даволі вялікае памяшканьне — на сотню месцаў — было запоўненае цалкам.
Зь вітальным словам адкрыў прэзэнтацыю дырэктар Інстытуту Гётэ ў Менску Франк Баўман. Ён сказаў, што калі прыехаў сюды, ня ведаў такіх імёнаў, як Купала, Колас, Багдановіч, і вырашыў, што гэта недахоп менавіта ў яго адукацыі, а цяпер, дзякуючы Бахарэвічу, які напісаў цікавую кнігу, можа гэты недахоп кампэнсаваць.
Рэдактар кнігі Сяргей Шупа прывёў вынікі нядаўняга апытаньня на сайце Радыё Свабода — 25 адсоткаў наведнікаў з пачатку году не прачыталі ніводнай кнігі. 35 — ад адной да пяці кніг.
«Гэта лічба нас напалохала—60% не прачыталі за гэты год і пяці кніг. І напэўна ж, значную частку гэтага займалі кніжкі на расейскай мове. Выглядае, што масавы чытач беларускай клясыкі знаходзіцца ў стане клінічнай сьмерці, і яго трэба неяк ажывіць. І мы запрасілі Альгерда Бахарэвіча выступіць у роді лекара (як аўтара „Малой мэдычнай энцыкляпэдыі“) і паспрабаваць на гэтым амаль нежывым электрашок. І электрашок Альгарда Бахарэвіча — гэта апошняя спроба дагрукацца да тых, хто знаходзіцца па-за абсягам беларускай літаратурнай клясыкі.
І гэтая ідэя сапраўды пачынае працаваць. І сама тая гарачая дыскусія на сайце паказала, што сама беларуская літаратура яшчэ жывая, калі яна здольная выклікаць такія жарсьці».
Сам аўтар пачаў свой выступ вершам Янкі Купалы «Паяжджане», а пасьля распавёў, як ён дайшоў да беларускай літаратуры, — не праз школу, бо не любіў настаўніцу «белліту», якую дзеці называлі паміж сабой Жабай, а ад сваёй бабулі Марыя Канстанцінаўны. Менавіта ад яе расейскамоўны гарадзкі хлопчык пачуў першыя творы беларускіх пісьменьнікаў. А бабуля скончыла толькі пяць клясаў.
«У гэтай кніжкі ёсьць адна асаблівасьць — я нікога з клясыкаў ня ведаў асабіста. Гэта кніга — дзёньнік чытача, абсалютна прыватны дзёньнік. Я зусім не прэтэндую на ролю дасьледчыка, знаўцы літаратуры — я чытач. Але чытач я не зусім звычайны — я яшчэ і „пісач“. Падчас працы над ёй я прайшоў праз чатыры стадыі. Пачыналася ўсё з пагарды — яшчэ са школы ставіўся да беларускай літаратуры з пагардай... Потым зьявілася зацікаўленасьць — калі я пачаў чытаць. Потым гэта зацікаўленасьць перарасла ў любоў — я палюбіў беларускую літаратуру палкай любоўю дылетанта. А потым, як заўсёды бывае зь любоўю — яна скончылася і перарасла ў вялікую павагу. І цяпер я гляжу на гэтую літаратуру халодным і разважлівым поглядам: гэтая літаратура ня горшая за астатнія. І ня лепшая, і ня горшая — яна годная, са сваімі клоўнамі, вялікімі магістрамі, злачынцамі і пераможцамі.
І вельмі шкада, што тут толькі 52 тэксты. Іх павінна быць значна больш. Цікава было б напісаць пра Мойшэ Кульбака, Цішку Гартнага, многіх іншых».
Дарэчы, за фразу «Ня лепшая яі ня горшая» зачапіўся адзін малады чалавек, і папрасіў удакладніць, чаму Бахарэвіч так лічыць, маўляў, гэта ж «ні рыба ні мяса» .
Альгерд Бахарэвіч адказаў: «Апроч мяса і рыбы ёсьць шмат іншых смачных рэчаў, гарэлка з таматным сокам, напрыклад... Вось хто-небудзь ведае альбанскіую літаратуру? Я чытаў толькі аднаго — Ісмаіла Кадарэ, які зьехаў у Францыю, і толькі тады Эўропа пра яго даведалася. Тое самае зь беларускай літаратурай: адзіны наш пісьменьнік, творы якога можна ўзяць у бібліятэцы ў Гамбургу, — Быкаў. Зь якой мовы яго пераклалі? З расейскай. Гэтага ня трэба саромецца, але па вядомасьці ў сьвеце мы на ўзроўні альбанцаў: і ў футболе, і ў літаратуры. Старажытныя і цікавыя такімі, якімі ёсьць».
Літаратар Віктар Жыбуль узгадаў пра раньняе юнацтва аўтара кнігі — калі Бахарэвіч пісаў перажана вершы — авангардыскія, панкавыя. І зачытаў фрагмэнт: «Не, спадарства, я ня першы, // хто пачаў камячыць словы. // Напісаны мной ня вершы — // зьдзекі зь беларускай мовы... »
Дарэчы, Бахарэвіч, калі выступоўцы ўзгадвалі яго раньнюю творчасьць, першыя вершы, апублікаваныя ў «Чырвонай зьмене» у 1992 годзе, чырванеў і прасіў удакладніць год, калі твор быў напісаны.
А Віктар Жыбуль, які дапамог знайсці цікавыя ілюстрацыі да кнігі Бахарэвіча, шчыра прызнаўся:
«Для мяне стала неспадзяванкай, што ён узяўся за гэты праект. І цікава, што у такога „прыпанкаванага бумбаўлітаўца“ выйшла кніга, прысьвечаная беларускай літаратуры, прысьвечаная клясыкам. Некаторыя пабачылі ў тэкстах Бахарэвіча толькі іронію і цынізм. Але мяне, напрыклад, эсэ пра Лукаша Калюгу і Ўладзімера Жылку кранулі за жывое...»
Адам Глoбус прызнаўся, што ён сын парторга, і яму вельмі прыемна было чытаць пра такое стаўленьне да літаратуры. «Я лічу, што жанр гэтай кніжкі — альтэрнатыўнае літаратуразнаўства». Глёбус выступіў як сьведка — у адрозьненьне ад Базарэвіча, ён асабіста ведаў многіх клясыкаў, бо жыў зь імі па суседзтву І прыгадаў некалькі забаўных гісторый. Пра Івана Навуменку, які напісаў «непалітткарэктны сказ» — «Негры былі чорныя, а кашулі на іх былі белыя». Пра тое, як пажартавалі з жонкай Івана Шамякіна, маўляў «Ваш муж удзельнічаў у оргіях разам з Макаёнкам...»
Журналіст і літаратар Віктар Марціновіч назваў твор Бахарэвіча «Падручнікам беларускай літаратуры ХХІ стагодзьдзя. Гэта аналяг набокаўскіх лекцыяў па рускай літаратуры».
Падчас прэзэнтацыі была прыгаданая чорная дата беларускай культуры — ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 году, калі былі расстраляныя больш за сотню дзеячоў навукі і культуры Беларусі, сярод іх 22 літаратары. Малады паэт Антон Рудак прачытаў вершы, прысьвечаныя літаратарам 30-х, а Аляксандар Памідораў і Сяргей Шупа пазнаёмілі слухачоў з урыўкам паэмы «Дзісенскі Чайлд-Гарольд» аднаго з забітых у тую ноч 75 гадоў таму — Мойшэ Кульбака.
Арганізатары прэзэнтацыі прыдумалі забаўную віктарыну — аўтар чытаў фрагмэнты з твораў беларускіх пісьменьнікаў, а народ угадваў аўтара. Пераможцы атрымалі кніжныя прызы — рэдкія беларускія выданьні 1950-х гадоў. А Адам Глобус нават зарабіў 50 тысяч: першым правільна ўгадаў аўтара фрагмэнта, прапанаванага Пётрам Садоўскім.
Паколькі на форумах Радыё Свабода падчас публікацыяў эсэ Бахарэвіча разгарэліся нежартоўныя жарсьці, многія чакалі, што і на прэзэнтацыі будзе гарачая дыскусія. Але аўтар кнігі, можна сказаць, прадухіліў яе: ён сам прачытаў самыя вострыя фрагмэнты.
Ну а прыканцы прэзэнтацыі па аўтограф на сьвежай кніжцы стаяла вялікая чарга.
