У міжнародны вышук абвешчаныя: «Голуб зь зялёным гарошкам» Пабла Пікаса, «Пастараль» Анры Матыса, «Аліва блізу Эстака» Жоржа Брака, «Жанчына з вэерам» Амэдэа Мадыльяні і «Натурморт з падсьвечнікамі» Фэрнана Лежэ. Усе працы добра вядомыя аматарам мастацтва, таму прадаць іх на адкрытым рынку практычна немагчыма. Адмыслоўцы ўпэўненыя, што рабаўнік дзейнічаў паводле канкрэтнай замовы. Паліцыя Эўразьвязу шукае злодзея-адзіночку, якога зафіксавалі камэры сачэньня, а пакуль «пінкертоны» задаюцца адным пытаньнем: чаму не спрацавала даражэзная сыгналізацыя?
Уладзімер Пракапцоў, дырэктар найбуйнейшай музэйнай установы Беларусі — Нацыянальнага мастацкага музэю — перакананы: нават самая дасканалая сыстэма аховы ня здольная ўратаваць ад «запраграмаванага крадзяжу»:
Кіраўнік Нацыянальнага гістарычнага музэю Сяргей Вечар кажа, што беларускія сховішчы не нясуць маштабных стратаў дзякуючы шэрагу аб’ектыўных прычынаў. Найперш, у актывах ня так шмат экспанатаў, якія маглі б зацікавіць «чорных калекцыянэраў». Па-другое, на адпаведным узроўні пабудаваная служба аховы. Аднак пры гэтым ён разумее, што гарантаваць бесклапотнае існаваньне ня можа ніводная сыгналізацыя:
«Любая страхоўка ўсё роўна ніколі не дае поўнай гарантыі. Пры ўсіх тэхнічных магчымасьцях па-езуіцку няўрымсьлівы розум здольны
У самых лепшых музэях, якія па апошнім слове тэхнічна абсталяваныя, былі выпадкі рабаваньня, пашкоджаньня.
Карэспандэнт: «А як вы ацэньваеце тэхнічныя сродкі ў беларускіх музэях?»
«За ўсе музэі казаць ня буду, але ніколі іх не бывае зашмат. Хацелася б яшчэ больш дасканалых сродкаў… Думаю, на сёньня мы можам досыць надзейную паставіць заслону зламысьнікам. Наш музэй абслугоўвае Дэпартамэнт аховы, гэты канкрэтныя жывыя людзі, якія знаходзяцца ў памяшканьні. І тое, што патрабуецца, яны выконваюць. Апроч таго, у нас ёсьць інструктыўныя дакумэнты па музэйнай справе. То бок, акрамя самога закону аб музэях і музэйных фондах, ёсьць інструкцыя, таўсьцейшая за закон у шмат разоў, бо там вельмі дэталёва расьпісана, як і якія калекцыі трэба захоўваць. Асабліва вырабы з каштоўных мэталаў і камянёў, зброю, — якія для гэтага павінны быць парамэтры. І мы проста абавязаныя тых нормаў прытрымлівацца. Але пільнасьці губляць ня трэба ніколі. Заўсёды варта памятаць, што гэта як стыхійнае няшчасьце, якое можа здарыцца ў любы дзень. Трэба пастаянна прагназаваць падобнае разьвіцьцё падзеяў і намагацца пазьбегнуць горшага».
Экспэрт у музэйнай справе Ірына Колабава лічыць: спакойнаму жыцьцю беларускіх музэяў спрыяе сьціпласьць выстаўленых на паказ экспазыцый. Прыкладам, згаданы ўжо Гістарычны музэй мае багатую калекцыю нумізматыкі, музэй Вялікай Айчыннай вайны — узнагародаў ваеннага часу. Аднак у абодвух выпадках экспанаты ўтрымліваюць каштоўныя мэталы і камяні, што абумоўлівае іх асаблівы ўлік і, адпаведна, дадатковыя выдаткі на захаваньне і ахову. Пры такім раскладзе ня самыя багатыя музэйныя ўстановы ня надта і імкнуцца да паломніцтва з боку наведнікаў:
«Там вельмі добрыя, грунтоўныя калекцыі. Адзіная праблема — не выстаўляецца ўсё, што ёсьць. У фондах шмат захоўваецца, але ў экспазыцыі матэрыялу зусім мала. Асабліва гэта тычыцца Нацыянальнага гістарычнага музэю, дзе нумізматычная калекцыя амаль што не прадстаўленая».
Карэспандэнт: «Гэта, на ваш погляд, з плошчамі зьвязана? Ці, можа, сапраўды такім чынам музэйнікі засьцерагаюцца ад лішняй рызыкі?»
«Найперш гэта зьвязана з тым, што сапраўды абмежаваныя плошчы. І па-другое, канечне ж, той момант, што выстаўляць такую каштоўнасьць — гэта ўсё ж рызыкаваць. Хоць, натуральна, трэба людзям гэтыя скарбы паказваць. Але, як сьведчыць практыка, у беларускіх музэях выстаўляецца 8-10 працэнтаў максымум ад таго, што ёсьць. Магу для параўнаньня сказаць, што ў нас ёсьць нумізматычны кабінэт на гістарычным факультэце БДУ, дык гэты музэй двойчы перажыў сапраўды барбарскі крадзёж — у 1970-я гады і ў 1990-я. Была скрадзеная велізарная колькасьць вельмі цікавага матэрыялу — манэты, скарб таксама быў зьнесены. Такія выпадкі, на жаль, былі. Аднак, нягледзячы ні на што, і цяпер там выстаўлена фактычна ўсё, што ёсьць».
«Тое, што цяпер многія нашы мастакі не прадстаўленыя ў музэйных калекцыях, — у гэтым вінаватыя мы ўсе. Так, улады зьмяняюцца, а музэі ўсё ж застаюцца. Дык няўжо так робіцца? Усюды і заўсёды клапаціліся пра будучыню. І Леанарда, і Мікэлянджэла, і Эль Грэка, і Вэрмэер, і наступныя „пікасікі“ — ды хто заўгодна — яны ўсё сваё давалі людзям, на шырокую публіку! Гэта і выставы, і продаж, і, як вынік, — добры дастатак для саміх мастакоў! Усё было прадумана. Вось я быў у Парыжы, паглядзеў музэй Арсэ. Гэта ж Францыя на далоні, там ёсьць усё! І грамадзкія адносіны, і рэвалюцыя, і каханьне. І рыбу чалавек у Сене ловіць — усё, што можна толькі прыдумаць. Усё гэта настолькі цікава, што, каб я, прыкладам, быў пісьменьнікам і пісаў пра Францыю, то дастаткова прыйсьці ў Люўр, дастаткова наведаць Арсэ, Пампіду, і можна вельмі ўсё добра і дакладна выказаць, як ты разумееш гэтую краіну».
Музэйны фонд Беларусі налічвае каля 3 мільёнаў адзінак. Сярод найбольш гучных спраў апошняга часу — крадзёж рэдкіх рукапісаў з Нацыянальнай бібліятэкі, а таксама ўнікальнай шахматнай ладзьдзі ХІІ стагодзьдзя з гарадзенскага гісторыка-археалягічнага музэю. Аднак экспэрты зьвяртаюць увагу на тое, што дагэтуль знаходзяцца ў дзяржаўных і прыватных калекцыях тысячы неацэнных экспанатаў, якія падчас захопніцкіх войнаў былі вывезеныя зь Беларусі і па праве належаць беларусам.
