Номаҳо аз дуру наздик

Қисмати аввали ҷаласаи васеи ҳукумати Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе, баъди шунидани гузориши Гул Шералӣ, вазири энержӣ ва саноати Тоҷикистон анҷом ёфта буд. Ба иттилои дафтари матбуоти раисиҷумҳури Тоҷикистон, дар қисмати аввали ҷаласа роҳбарони вазорату идораҳои рушди иқтисод ва савдо, молия, андоз, гумрук, омор, Бонки миллӣ ва Амонатбонк гузориш додаанд.

Тибқи гузориши ниҳодҳои давлатӣ, корҳо барои расидан ба се ҳадафи стратегии Ҳукумати Тоҷикистон – таъмини истиқлоли энергетикӣ, амнияти озуқаворӣ ва раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ босубот идома доранд.

Дар қисмати аввали ҷаласаи солонаи ҳукумати Тоҷикистон, ки таҳти раёсати президент ва раиси ҳукумати кишвар, Эмомалӣ Раҳмон идома дорад, ба натиҷаҳои соли 2012 баҳои мусбат дода шуд. Зикр гардид, ки иқтисоди Тоҷикистон дар ҳоли рушд аст ва барномаҳои стратегӣ зина ба зина иҷро мешаванд.

Барои ширкат дар маҷлиси ҷамъбастии ҳукумати Тоҷикистон раёсат ва аъзои ҳукумат, роҳбарони идораҳои назди президент, масъулони дастгоҳи иҷроия, роҳбарони мақомоти олии судӣ, прокуратураи генералӣ, марказҳои татбиқи лоиҳаҳои инвеститсионӣ, мактабҳои олӣ, бонкҳо, раисони вилоятҳо, шаҳру ноҳияҳо ва дигар шахсони расмӣ ҷамъ омадаанд.

Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон дар сухани ифтитоҳии худ таъкид доштааст, ки "соли 2012 барои Тоҷикистон, новобаста ба бӯҳрони идомаёбанда дар иқтисоди ҷаҳонӣ ва дигар омилҳои берунаи манфӣ, соли рушди босуботи иҷтимоию иқтисодӣ буд."

Тибқи иттилои дафтари матбуоти раисиҷумҳур, дар оғози маҷлис сарвазири кишвар Оқил Оқилов доир ба дастовардҳои иқтисодию иҷтимоӣ дар соли 2012 ҳисобот дода, зикр кардааст, ки "маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ дар соли 2012 ҳамчун нишондиҳандаи асосии макроиқтисодӣ 7,5 фоиз афзоиш ёфта, нисбат ба соли 2011 6,1 млрд. сомонӣ зиёд гардид ва дар маҷмӯъ ҳаҷми он ба 36,2 млрд. сомонӣ расида, ба ҳар як сари аҳолӣ 4700 сомониро ташкил дод, ки нисбат ба соли 2011 17,7 фоиз зиёд аст."

Ба гуфтаи сарвазир сатҳи таваррум дар бозори истеъмолии кишвар дар соли 2012 6,4 фоизро ташкил додааст. Нақшаи иҷрои даромади ҷории буҷети давлатӣ 101,4 дарсад таъмин гардида, ба он 10 млрд. сомонӣ ворид шудааст, ки нисбат ба нақша 140 миллион сомонӣ зиёд аст.

Дар баробари ҷамъбасти натиҷаҳои соли 2012 ва баррасии нақшаҳо барои соли 2013, гуфта мешавад, ки тағйироти кадрӣ дар вазоратхонаҳо ва мақомоти баландпояи кишвар, аз масъалаҳои дигари ин ҷаласа хоҳад буд.

Ҷузъиёти бештар аз ҷараёни ҷаласа дар давоми рӯз пайгирӣ хоҳанд шуд.

Ширкати бритониёии Maplecroft дар гузориши нави худ Тоҷикистонро дар радифи 20 кишвари дунё ҷо додааст, ки сармоягузорӣ дар бахши истихроҷу коркарди сарватҳои зеризаминии онҳо "хавфнок" дониста мешавад. Дар ин қатор Тоҷикистонро Ҷумҳурии Демократии Конго, Либия, Мянмар, Туркманистон, Венесуэла ва Боливия ҳамроҳӣ мекунанд. Ба гузориши нави Maplecroft, хавфи аз дасти сармоягузор кашида гирифтани кону маодин ва ё миллӣ кардани онҳо дар Тоҷикистон бузург аст, ки ба нафъи сармоягузорон набудааст.

Аммо мақомоти Тоҷикистон чунин баҳогузории ширкати Бритониёиро аз воқеият дур хонда, мегӯянд, дар бахши сармоягузорӣ дар сарватҳои табии ин кишвар ягон хавфе вуҷуд надорад ва баръакс, ширкатҳои бонуфузи дунё мисли Тетис Петролиум, ширкати фаронсавии Тотал ва ширкати чинии CNTC ба Тоҷикистон таваҷҷӯҳ ҳамкорӣ мекунанд.

Шӯҳратҷон Раҳматбоев, як масъули Кумитаи давлатии сармоягузорӣ ва идораи амволи давлатии Тоҷикистон, мегӯяд, ҳукумати кишвар барои беҳтар кардани фазои сармоягузорӣ ва ҷалби сармоягузорон шароити мусоид ва як қатор имтиёзҳоро фароҳам овардааст: «Танҳо ҳамин сол як барномаи мукаммал оид ба беҳтар намудани сармоягузорӣ дар соҳаи истифодабарии қаъри замин қабул гардид. Ҳоло як гурӯҳи корӣ оид ба таҳияи қонуни нав дар бораи истифодабарии сарватҳои қаъри замин кор бурда истодаанд. Қонуни нав дар бораи созишномаҳои сармоягузорӣ аз ҷониби ҳукумати Ҷумҳурӣ қабул шуда барои баррасӣ ба парлумони кишвар пешниҳод шудааст ва ин қонун ҳам имкон медиҳад, ки хавфу моҷароҳои ба миён омада ҳаллу фасли худро ёбад.»

Ба гуфтаи ин масъули Кумитаи сармоягузорӣ, имрӯз ба коркарду истихроҷи сарватҳои зеризаминии Тоҷикистон, бахусус ба коркарди тилло, нуқра нафту газ, сурма сангҳои қимматбаҳо, ширкатҳое аз Чин, Фаронса,Эрон ва Амрико таваҷҷӯҳ кардаанд. Ба гуфтаи мутахассисони тоҷик ягона мушкиле, ки имрӯз дар самти ҷалби сармоягузорон мавҷуд аст, ин дурии минтақа аз бозорҳои азим ва мушкили дарёфти муҷҷавиз барои шурӯи кор дар Тоҷикистон аст.

Азим Иброҳим, раиси Саридораи геологияи Тоҷикистон, мегӯянд, ин раванд ба фарқ аз дигар кишварҳо дар Тоҷикистон вақти бештарро мегирад: «Масалан, барои истихроҷи металҳои қимматбаҳо 17 иҷозатнома, металҳои ранга 13 иҷозатнома, барои омӯзиши тиллову нуқра 10 иҷозатнома лозим аст. Дастрас кардани иҷозатнома мӯҳлати зиёдро мегирад. Дар дигар кишварҳо ин раванд дар як муддати кӯтоҳ сурат мегирад. Ҳоло мо пешниҳодҳо дорем, ки ин ҳама дар муддати 1 моҳ анҷом шавад ва агар ин амалӣ шавад барои сармоягузорон боз як имконияти хубе фароҳам хоҳад омад.»

Аммо Давлат Усмон, коршиноси масоили иқтисодӣ, мегӯяд, эҳтимолан 3 омил боис шудаанд, ки Тоҷикистон дар самти коркарду истихроҷи сарватҳои табии хавфнок унвон шудааст: «Дар чанд соли охир мо шоҳиди он шудем, ки иҷозатномаи чанд ширкати хориҷӣ барои кор дар ин самт бо ҳар баҳона бекор карда шуданд. Ҳамин 2-3 рӯзи ахир боз чанд иҷозатнома бекор карда шуд. Сабаби дигар ҳам албатта ин аст, ки то имрӯз дар ин соҳа ягон ширкати намоёни хориҷӣ фаъолият ва таваҷҷӯҳ накардааст. Омили саввум шаффоф набудани раванди дарёфти иҷозатнома ва ба мушкилот рӯ ба рӯ шудани баъзе ширкатҳои сармоягузоре, ки дар ин самт фаъолият доранд.»

Имрӯз дар Тоҷикистон 600 кони кашфшуда вуҷуд дорад, ки қисми зиёди он ниёз ба сармоягузорӣ ва коркарду омӯзиш доранд. Ҳамчунин 800 нуқтаи дигаре ҳоло мавриди пажӯҳиши геологон қарор доштааст. Бино бар иттилои Саридораи геологияи Тоҷикистон имрӯз 378 ширкати хориҷӣ дар бахши истихроҷ ва омӯзиши захоири табии кишвар иҷозатнома доранд.

Бо вуҷуди ин омор, натиҷагирии ширкати бритониёии Maplecroft, ки дар олами бизнеси ғарбӣ нуфузи зиёд дорад, симои Тоҷикистонро дар чашми сармоягузорони хориҷӣ тиратар ҷилва хоҳад дод.