Američki State Department u posljednjem Izvještaju o stanju ljudskih prava i sloboda navodi kako civilne vlasti u Bosni i Hercegovini nisu uspjele održati efikasnu koordinaciju i izbrisati podjele nadležnosti i odgovornosti između snaga za provođenje zakona i sigurnosnih snaga, piše u tekstu o izvještaju Dženana Halimović.
Ta podjela naročito je bila vidljiva tokom komemoracije 20. godišnjice genocida u Srebrenici 11. jula 2015. godine, kada su demonstranti napali premijera Srbije Aleksandra Vučića.
Korupcija u bh. vlasti ostala je jedan od najozbiljnijih problema u zemlji što za posljedicu ima kontinuiranu političku i ekonomsku stagnaciju.
Pojedini politički lideri manipuliraju duboko ukorijenjenom etničkom podjelom, slabeći demokratiju. Podrivaju vladavinu prava potičući diskriminaciju u većini aspekata svakodnevnog života, narušavanju javnog diskursa u medijima.
Upravo je stanju i slobodama medija posvećena i velika pažnja u Izvještaju.
Vlasti u Republici Srpskoj nastavljaju da vrše pritisak na medije kako bi obeshrabrili određene načine izvještavanja, dok partijska i kontrola vlasti nad većinom informativnih izdanja, sužava rang mišljenja u oba bh. entiteta.
Javni servisi se suočavaju s jakim pritiskom vlasti i političkih snaga direktno kroz finansijsku potporu i dugoročnu finansijsku nestabilnost. Ovi faktori ograničavaju nezavisnost i rezultiraju vijestima koje su subjektivne i politički obojene.
U Bosni i Hercegovini vlada sistem koji onemogućava transparentnost i koji kreira prilike za korupcijske aktivnosti. Korupcija je prisutna i na visokim obrazovnim institucijama.
Kao jedan od primjera navodi se i zabrana objavljivanja imovinskih i ličnih podataka pod okriljem Zakona o zaštiti ličnih podataka i određenih finansijskih zakona zbog čega mnogi zvaničnici i članovi njihovih porodica prijavljuju samo dio svoje imovine.
Među problemima koji se tiču ljudskih prava u BiH navode se i slučajevi policijskog zlostavljanja građana, naročito osumnjičenih tokom ispitivanja.
Također, vlasti ne uključuju manjine u politički život, a prisutni su diskriminacija i nasilje nad ženama i manjinama, kao i osobama s invaliditetom, te LGBT populacijom.
Nekažnjavanje zbog korupcije
Nekažnjivost vladinih funkcionera za korupciju, neefiksana primjena antikorupcijskih zakona, napadi i pritisci na novinare, medije i predstavnike civilnog sektora koji kritikuju vlast, poljuljano povjerenje građana u izbore, glavne su ocjene iz izvještaja Stejt Departmenta (SD) za Crnu Goru u 2015. godini, navodi u tekstu o izvještaju Predrag Tomović.
Prema ocjenama nevladinog sektora, izvještaj vrlo precizno dijagnostikuje višegodišnje probleme u vladavini prava u Crnoj Gori i kritički promatra ulogu izvršne vlasti i njenih institucija u tome.
U dokumentu koji je u sklopu redovnog izvještaja o stanju ljudskih prava u svijetu predstavio državni sekretar SAD Džon Keri, između ostalog navodi se da je bilo dokaza da su pojedini zvaničnici crnogorske Vlade bili uključeni u koruptivne radnje ali da su ostali nekažnjeni.
U tom kontekstu se, međutim, navodi da je specijalni tužilac Milivoje Katnić u okviru istrage višemilionskih malverzacija u Budvi naložio hapšenje visokog zvaničnika DPS-a, Svetozara Marovića.
Prema izvještaju SD, korupcija je među najvećim problemima kada su u pitanju ljudska prava, karakteriše je nekažnjivost, a Vlada u Podgorici ne primjenjuje antikorupcijske zakone efikasno.
U dokumentu se konstatuje da su politizacija, slabe plate, manjak motivacije i obuke zaposlenih u javnom sektoru obezbjedili plodno tlo za korupciju.
Predsjednik skupštinskog Odbora za antikorupciju Mevludin Nuhodžić iz DPS nije odgovarao na naše pozive, a njegov partijski kolega, inače član pomenutog odbora Nikola Gegaj saglasan je sa ocjenama iz izvještaja da je korupcija ozbiljan problem u Crnoj Gori.
„Ne možemo reći da korupcija nije prisutna u Crnoj Gori ali je ona prisutna i u mnogo razvijenijim državama nego što je naša, a tamo je prisutna u većem obimu. Vlada i njene institucije već dugo rade i maksimalno se bore protiv svakog vida korupcije. Naravno da i u ovoj oblasti borbe protiv korupcije postoje oprečna mišljenja. Tako je nedavno Evropski parlament konstatovao da je Crna Gora od svih država Zapadnog Balkana najviše napredovala u reformama u oblasti borbe protiv korupcije.“
"Nadležne institucije očigledno žele da dopuste da u redovima koji provode zakon sjede ili rade kriminalci“, kaže Daliborka Uljarević iz Centra za građansko obrazovanje.
U NVO sektoru kažu da su u SD postavili vrlo preciznu dijagnozu za ono što se godinama dešava u crnogorskom društvu, naročito na institucionalnom nivou.
„Posebno naglašavanje nekažnjivosti za korupciju u izvještaju predstavlja jednu vrstu snažne opomene institucijama sistema u Crnoj Gori koje misle da kroz interni sistem mogu da izbjegnu odgovornost za svoje postupke. Nije mala stvar kada vam se nađe ta vrsta formulacije u izvještaju ovog tipa i to je nešto na šta komentar treba da daju nadležne institucije. One, međutim očigledno žele da dopuste da u redovima koji provode zakon sjede ili rade kriminalci“, kaže Daliborka Uljarević iz Centra za građansko obrazovanje.
U MANS-u su još konkretniji u ocjeni i komentaru izvještaja SD o Crnoj Gori.
„Sa ovakvim pravosudnim sistemom i institucijama koje su od samg starta potpuno zarobljene od Đukanovićeve politike i njegovih saradnika teško možemo očekivati bilo kakve suštinske rezultate osim onoga što je i dalje slučaj a to je da se i dalje igraju statistike, da formalno procesuiraju neke slučajeve korupcije kako bi na taj način pokušali da naprave statistiku koju bi se prodali međunarodnoj zajednici. No, kao što vidite to im ide sve teže jer se i iz ovog izvještaja Stejt Dipartmenta vidi da su stvari ogoljene do kosti i da se vrlo lijepo vidi i zna šta su uzroci i problemi borbe protiv korupcije i ko je personalno odgovoran za takav sistem“, kaže Vuk Maraš iz MANS-a.
Srbija: Mediji pod pritiskom
Kao ključni problemi u Srbiji, u izveštaju Stejt dipartmenta, ukazuje se na "diskriminaciju i socijalno nasilje prema pripadnicima manjinskih grupa, posebno Romima".
Značajan problem bio je, kako se navodi i "uznemiravanje novinara i pritisak na njih da pribegavaju samocenzuri".
Neke medijske organizacije nisu otkrile javno u čijem su vlasnišvu, zbog čega posmatrači dovode u pitanje njihovu nezavisnost, stoji u izveštaju.
Iako zakon zabranjuje pretnje ili pritisak na medije i novinare, tokom godine neki novinari i medijske organizacije su bili žrtve vandalizma, zastrašivanja i fizičkih napada, navodi Stejt dipartment, dodajući da je NUNS od 22. decembra zabeležio 34 slučaja verbalnih pretnji, fizičkih napada i napada na imovinu medijskih poslenika, a da su vlasti obezbedile 24-časovnu policijsku zaštitu novinarima koji su bili izloženi pretnjama.
"Bilo je izveštaja da je vlada aktivno nastojala da usmerava izveštavanje medija o nizu pitanja," iznosi Stejt dipartment.
Uz, to mediji ponekad pribegavaju autocenzuri zbog ekonomskog pritiska, navodi Stejt department, zato što, kako se veruje, sredstva za oglašavanje koja kontroliše država, poput onih u javnim preduzećima i opštinama, imaju značajan udeo u prihodima od reklama.
Korupcija postoji u zdravstvu, obrazovanju i mnogim granama vlasti, uključujući policiju, iznosi se u izveštaju.
Korupcija i nekažnjivost u policiji su problem, navodi Stejt dipartment, ali napominje da su eksperti civilnog društva ocenili da je kvalitiet unutrašnjih policijskih istraga poboljšan, pre svega zbog primene novog zakonika o krivičnom postupku.
U izveštaju se konstatuju "stalni napori tužilaca i policije da iskorene korupciju, zloupotrebe i prevare".
Tokom godine, navodi se, pravosuđe i policija su inicirali niz velikih antikorupcijskih slučajeva, iznosi se u izveštaju, uz primer da su vlasti u junu uhapsile 29 graničara i devet carinika za mito i krijumčarenje.
Izveštaj ukazuje takođe da Ustav Srbije garantuje krivičnu odgovornost funkcionera za korupciju, ali je, kako se navodi, raširen utisak u javnosti da vlada nije sistematski primenjivala zakon i da su funkcioneri ponekad nekažnjeno pribegavali korupciji.
Drugi problemi, kako se iznosi, odnose se na loše postupanje prema pritvorenicima, maltretiranje boraca za ljudska prava, grupa i pojedinaca koji kritikju vladu kao i nedostatak trajnih rešenja za veliki broj raseljenih tokom ratova 1990-ih.
