U pozadini rata u Ukrajini, Baltičko more postalo je poprište niza incidenata koji uključuju oštećenja ključnih energetskih i komunikacijskih linija.
U najnovijem incidentu, podvodni kabl između Latvije i Švedske prekinut je 26. januara, što je izazvalo sumnje da se radi o sabotaži, podgrijavši strahove od uplitanja i stavivši u fokus takozvanu rusku flotu u sjeni, piše redakcija Radija Slobodna Evropa (RSE) na engleskom jeziku.
Švedske vlasti su pregledale brod u vlasništvu bugarske kompanije, koji je plovio iz Rusije, te pokrenule istragu o sabotaži zbog djelovanja broda. I Riga i Stockholm su saopštili da je oštećenje podvodnog podatkovnog kabla vjerovatno rezultat vanjskog uplitanja.
Ovo se nadovezuje na druge nedavne incidente u kojima su podvodni plinovodi i kablovi oštećeni brodovima koji su plovili iz ili ka ruskim lukama.
U decembru je naftni tanker povezan s ruskom flotom u sjeni osumnjičen za oštećenje podvodnih veza uz obalu Finske zbog olabavljenog sidra. Mjesec ranije, kineski brod bio je uključen u zaseban incident. Drugi kineski brod koji je dolazio iz Rusije oštetio je baltički plinovod u oktobru 2023. godine.
Iako su istrage u toku, incidenti su izazvali uzbunu među evropskim vladama zbog mogućnosti da Moskva cilja podvodnu infrastrukturu kao dio šire kampanje hibridnih napada.
"Malo je vjerovatno da ćemo imati četiri ovakva incidenta zaredom. To je obrazac", rekao je Frank Juris, saradnik iz think tanka Sinopsis iz Tallinna.
Nova normalnost u Baltičkom moru
Nedavni incident naglašava rastuće tenzije u Baltičkom moru od ruske invazije na Ukrajinu prije skoro tri godine.
Nakon oštećenja kabla u decembru, Evropska unija zaprijetila je novim sankcijama Moskvi, a NATO je pokrenuo novu operaciju patroliranja i nadzora.
Za incident je okrivljen naftni tanker iz ruske flote u sjeni - koja se sastoji od brodova bez jasnog vlasništva koji prevoze ruske naftne proizvode pod embargom.
Dok je međunarodna pažnja usmjerena na korištenje flote u sjeni za izbjegavanje zapadnih sankcija, broj takvih brodova proširio se i izvan tankera.
Vlade EU upozorile su na rastuće pomorske rizike povezane s ruskim brodovima.
Početkom januara, dotrajali brod s 100.000 tona nafte, koji je navodno dio ruske flote u sjeni, plutao je van kontrole uz sjevernu obalu Njemačke.
Njemačka ministrica vanjskih poslova Annalena Baerbock tada je optužila Moskvu da zaobilazi sankcije i ugrožava evropsku sigurnost "nemilosrdno koristeći flotu zahrđalih tankera".
Generalni sekretar NATO-a Mark Rutte rekao je da će nova misija na Baltiku uključivati više patrolnih aviona, ratnih brodova i dronova. Dodao je da postoji "ozbiljan razlog za zabrinutost" zbog oštećenja infrastrukture, napominjući da će NATO reagirati pretraživanjem, pa čak i zapljenom brodova u eventualnim budućim incidentima.
Njemački tužitelji i dalje istražuju eksploziju plinovoda Sjeverni tok između Rusije i Njemačke koja se dogodila u septembru 2022. godine.
Šta slijedi?
Švedske vlasti su navele da će blisko sarađivati s latvijskim kolegama na istrazi potencijalne sabotaže, ali atribucija takvih incidenata pokazala se teškom.
Iako su moskovska poricanja odgovornosti za incidente do sada dočekana sa skepticizmom evropskih zvaničnika – njemački ministar odbrane Boris Pistorius nazvao je novembarsko oštećenje "sabotažom", a finski predsjednik Alexander Stubb povezao je decembarski incident s Rusijom – istrage ostaju otvorene.
Alexander Kalchev, izvršni direktor Navibulgara, bugarskog brodarskog giganta koji posjeduje brod zaplijenjen od strane švedskih vlasti, izjavio je 27. januara da je moguće da je plovilo oštetilo kabl, ali je odbacio svaku namjernu sabotažu, rekavši da je brod bio zahvaćen "izuzetno lošim vremenskim uslovima" i da je povukao sidro duž morskog dna.
Kineska vlada pružila je slično objašnjenje kada je obavijestila Finsku i Estoniju gotovo godinu dana nakon incidenta u oktobru 2023., kada je kineski brod oštetio podvodni plinovod nakon što je vukao sidro nekoliko stotina nautičkih milja.
Većina stručnjaka smatra da bi ispuštanje sidra i njegovo povlačenje duž morskog dna tokom dužeg perioda bilo primjetno za posadu i izbacilo brod iz kursa.
"Vrlo je malo vjerovatno da povlačenje sidra tokom tako dugog vremena prođe neprimijećeno i da se dogodi tokom dužeg perioda", rekao je Juris.
Očekuje se da će države članice EU započeti raspravu o novom krugu sankcija protiv Rusije kasnije ove sedmice, što će označiti 16. paket sankcija bloka od početka ruske invazije na Ukrajinu u februaru 2022. godine.
Dva zvaničnika EU-a izjavila su za RSE da bi 20 do 30 novih brodova za koje se vjeruje da su dio ruske flote u sjeni moglo biti dodano na listu sankcija Brisela, uz druge mjere.
EU je već sankcionirala više od 70 navodnih brodova flote u sjeni. Sjedinjene Američke Države i Velika Britanija također su 10. januara uvele nove sankcije protiv 180 brodova za koje se vjeruje da su dio ove flote.