RSE: Aktuelnost koja danima zaokuplja pažnju javnosti jeste smjena u samom vrhu odbrane Zajednice. Afera oko nabavke vojne opreme, kalkulacije o nasljedniku ministra Prvoslava Davinića, čija je smjena zahtijevana i koji je, na kraju razmjene mučnih optužbi, podnio ostavku. Dakle, umjesto najavljenih reformi vojske, prvih rezultata, ukoliko se i može reći da je reforma uopšte započela, na sceni se smjenjuju afera za aferom, vezano za vojsku. Koliko je, po Vama, politike u cijeloj priči? I kako, kao iskusan vojnik, komentarišete konkretan slučaj oko nabavke opreme? Da li je posrijedi, kako tvrde neke Vaše kolege, organizovani kriminal, političke konstrukcije vezane za partijske razračune ili, kako se može čuti od najviših državnih funkcionera, pokušaj stavljanja šape na vojsku?
MARTINOVIĆ: Neosporno je, odnosno, činjenica je da opremanje vojske čini osnovni sadržaj njene modernizacije i realizacija reformskih ciljeva, da postane efikasna, efektivna i interoperabilna za partnerstvo. Naravno, opremanje treba da bude komplementarno standardima zemalja razvijene demokratije i praksi evroatlantskih struktura. Strategijom odbrane Državne zajednice Srbija i Crna gora, koja proizilazi iz Ustavne povelje, između ostalog, definisane su nadležnosti i u planiranju i finansiranju zajedničkog sistema odbrane i vojske, kao i kontrole upotrebe sredstava za finansiranje. Znači, postoji na nivou Državne zajednice institucionalni sistem sa eksplicitno definisanim nadležnostima njegovih strukturalnih elemenata. U konkretnom slučaju, oko ugovaranja nabavke zaštitne opreme iz programa individualnog kompleta vojske, smatram da red poteza nije imao logični redoslijed. Time ne sporim legitimnost prava na pokretanje inicijative za ispitivanje zakonitosti oko trošenja finansijskih sredstava, naprotiv. Međutim, kompletan slučaj trebalo je procesuirati kroz pravni sistem i kroz proceduru u institucijama sistema državne zajednice. Relaksirajuće, na negativno proizvedeni naboj, utiče najavljena odluka aktuelnog ministra, takođe ohrabruju i posljednji potezi, koji slučaj vraćaju u ingerencije nadležnih institucija koje će istražiti, kompetentno analizirati i predložiti adekvatne mjere i, eventualno, sankcionisanje odgovornih. Hoću da vjerujem da epilog neće dezavuisati proces reformi u oblasti odbrane i vojske i devalvirati početne rezultate. Ali slučaj je već proizveo negativne implikacije na međunarodnu poziciju i imidž Državne zajednice oko uključenja u integrativne procese, na međudržavne odnose Srbije i Crne Gore, na produbljivanje nepoverenja građana u institucije državne zajednice, na dodatno urušavanje ugleda vojske, kako na međunarodnom tako i na unutrašnjem planu i, konačno, na dalje produbljivanje egzistencijalne brige pripadnika vojske za svoju budućnost. Ne posjedujem relevantne podatke i, naravno, pouzdane informacije o detaljima ugovora oko nabavke zaštitne opreme, da bih mogao da formulišem svoj stav oko potreba tolike količine i valorizovati njen sadržaj odnosno, da izvršim određenu komparaciju, performansi opreme koja je naručena i vrijednosti sa onima koje se proizvode u inostranstvu.
RSE: Vi ste govorili sa stručnog aspekta. Niste mi rekli, da li lično mislite da je ovdje bilo previše politike i da li ta sporna oprema, objektivno, toliko vrijedi? Odnosno, da li je to za stručnjaka, koji se razumije u vrijednost opreme, istinski povod za smjene u vojnome vrhu?
MARTINOVIĆ: Procedura koja je jasno definisana u vezi iskazivanja potreba, je procedura i niko ne može van toga da bilo kakvu odluku donese. Znači, u razvoju vojske, odnosno modernizaciji, oni se jasno definišu u nadležnim institucijama. Ovdje, prije svega, mislim na ono što procjenjuje analitički, prati moderne trendove - Generalštab vojske. On je inkomporiran u upravnoj strukturi Ministarstva odbrane. Generalštab predlaže. Naravno, tu jednu stručnu reviziju uradiće Ministarstvo odbrane i nakon toga, institucije sistema državne zajednice odlučuju shodno mogućnostima, u komunikaciji sa vladama, o mogućnostima i, naravno, u skladu sa već predloženim prioritetima, se ta oprema nabavlja. Radi se o zaštitnoj opremi. Ona je izuzetno skupa i uglavnom zahtijeva veoma stroge kriterijume koje treba ispuniti i standarde kojih se treba pridržavati da bi se ona usvojila da uđe u sastav odnosno, opremanje vojske.
RSE: Nerijetko se Crnoj Gori spočitava da Srbija finansira vojsku. Recimo, G17 plus je u obrazloženju zahtjeva za smjenu Davinića navela da su sredstva iz vojnog budžeta nenamjenski isplaćivana Crnoj Gori. Što je, zapravo, pravo stanje stvari? Koliko je istine u tome?
MARTINOVIĆ: Takve tvrdnje, u to sam ubijeđen, nisu činjenično utemeljene jer, implementacijom dijela Ustavne povelje i strategije odbrane Državne zajednice, koji se odnosi na planiranje i finansiranje sistema zajedničke odbrane i vojske, vlade države članice, odnosno njihova resorna ministarstva finansija, precizno su dogovorile i utvrdile međusobne obaveze. Podsjetiću, utvrđen je odnos finansiranja u kome država Srbija participira sa 94 posto a, država Crna Gora sa 6 posto od ukupnih potreba. Fakat je da Crna Gora tokom 2003., 2004. i tekuće 2005. godine nije rebalansom reducirala dio budžeta koji je opredijeljen za potrebe funkcionisanja elemenata zajedničkog sistema odbrane i vojske na njenoj teritoriji. Vlada Srbije je rebalansom svog budžeta u 2004. godini značajno reducirala finansijska sredstva namijenjena zajedničkom sistemu odbrane i vojske i time proizvela konkretne negativne efekte koje su javno konstatovali zvaničnici Ministarstva odbrane i generalštaba vojske Srbije i Crne Gore.
RSE: Koliko će, po Vama, Crna Gora uticati na izbor novog ministra odbrane i što bi to značilo za reformu koju, konkretno, Vi predlažete?
MARTINOVIĆ: Ne bih prejudicirao epilog oko smjene aktuelnog ministra odbrane, takođe ne bih licitirao sa mogućim personalnim rješenjem. Smatram da personalno rješenje za ministra odbrane ne predstavlja strateški interes Crne Gore, već demokratski i reformski kapacitet u profilaciji ličnosti koja će obavljati tu funkciju. Takođe, tvrdim da ličnost koja će biti ne može da utiče negativno na eventualnu realizaciju modela, koju sam prezentovao javnosti.
RSE: Da li su Vama poznate ovakve ili slične afere u svijetu i kakvu sliku svijet o vojsci Crne Gore može imati nakon ove afere?
MARTINOVIĆ: Demokratski uređene države, u kojima funkcioniše vladavina prava, razvile su instrumente i mehanizme koji značajno eliminišu mogućnost nastanka tretirane problematike. Ni one, međutim, nisu apsolutno imune od devijacija uspostavljenog institucionalnog sistema. Ali, radi se o pojedinačnim i veoma rijetkim slučajevima. Takav ambijent, na žalost, ne karakteriše geo-prostor Državne zajednice Srbija i Crna Gora. Još su prisutni restlovi post-konfliktnog stanja. Takođe, tranzicioni procesi sa multipleksnim problemima onemogućavaju intenzivniji razvoj demokratije i ciljnog društva u jednoj i drugoj državi članici. Stoga je, po mom dubokom ubjeđenju, od krucijalnog značaja za dalji civilizacijski i razvojni prosperitet odlučnost da se prekine sa kontinuitetom posljednjeg i njemu sličnim aferama u kojima se dezavuiše funkcionisanje sistema odbrane i vojske. Neosporno je da slijed dosadašnjih afera ima erozivni efekat na ugled Vojske Srbije i Crne Gore, kako kod građana tako i kod međunarodne javnosti i, naravno, relevantnih institucija međunarodne zajednice.
RSE: Predložili ste veoma zanimljiv model transformacije vojske Državne zajednice, koji podrazumijeva dvije vojske: srpsku i crnogorsku. Da li ste taj model predložili nekom za razmatranje?
MARTINOVIĆ: Odgovor na Vaše pitanje uslovljava da identifikujem moju poziciju u sistemu nacionalne bezbjednosti Crne Gore. Ja sam profesionalno angažovan u Vladi Crne Gore, što podrazumijeva i opis rada na strateškim, ekspertskim analizama, koje se odnose na bezbjednost, odbranu i vojsku. Zatim, učešće u izradi konkretnih strategijskih i razvojnih elemenata na nacionalnom nivou i učešće u izradi takvih dokumenata na nivou Državne zajednice sa pozicije vojnog eksperta iz Crne Gore. Ustavna povelja definiše pravo država članica da demokratskom voljom svojih građana promijene postojeći državno-pravni aranžman. Moguće opcije su državna zajednica, savez nezavisnih država i nezavisne države. Koja će opcija biti u budućnosti, odlučiće građani Crne Gore i, naravno, tim podrazumijevam i Srbije. Znači, dvije trećine opcija predstavlja ili pretpostavlja postojenje dvije vojske. Ta činjenica bila je motiv i inspiracija da javnosti saopštim i argumentujem model transformacije Vojske Srbije i Crne Gore u dvije vojske. Ponudio sam eksplicitnu argumentaciju, odnosno, kroz iznošenje strateških parametara koji se mogu uslovno grupisati u dvije podgrupe, geopolitički i geostrateški, koji potvrđuju opravdanost transformacije Vojske Srbije i Crne Gore u dvije vojske. Prvo, Srbija i Crna Gora ili prvi parametar odnosi se na nesrazmjerni broj stanovnika, koji i implicira da se koristi regrutna baza. Znači, za Crnu Goru, polazeći od toga, primjerena su rješenja koja se odnose na veoma reduciranu vojsku i sa vrlo kratkim vojnim rokom. Drugi je nesrazmjerna teritorija jedne, odnosno druge državne članice, pa prema tome različita je potreba za operativnim mobilizacijskim razvojem vojnih kontigenata. Treće, procjene ukazuju da neće ni imati nejednake izazove, rizike i prijetnje po njihovu nacionalnu bezbjednost, što će usloviti različita konkretna reagovanja države, i moguće angažovanje vojske. Četvrti parametar odnosi se na karakteristike sistema nacionalne bezbjednosti. Naime, i jedna i druga država imaju specifične reformske ciljeve u sektoru bezbjednosti. Kako je vojska integrativni element tih sistema, logično je da imaju i specifične potrebe u reformi vojske. Peti parametar odnosi se na različite budžete, time imaju i različite mogućnosti finansiranja vojske, što, ne samo da opravdava, već i čini nužnim postojanje dvije vojske. Šesti parametar se odnosi na različite strategije planiranja prostornog razvoja, pa prema tome i različite potrebe razvoja one prostorne strukture koja će biti namijenjena za vojne potrebe.
Postojeći broj i površina vojnih kompleksa u Crnoj Gori je danas predimenzionirana, u odnosu na zajednički sistem odbrane, odnosno vojske. Neke preliminarne i stručne analize i ekspertize ukazuju da su realne potrebe za funkcionisanje i razvoj sistema nacionalne odbrane Crne Gore na nivou od oko 6 posto postojeće veličine, odnosno veličine kompleksa. I na kraju, možda je ovo trebalo prvo da naglasim, najvažniji parametar predstavlja neistovjetan odnos država članica Srbije i Crne Gore prema dinamici ispunjavanja ekspicitnih uslova za početak i okončanje procedura za učlanjenje u program NATO-a Partnerstvo za mir, a kasnije i u sam NATO, odnosno druge evroatlantske strukture.
RSE: Šta pod tim podrazumijevate: različit pristup?
MARTINOVIĆ: Prije svega, mislim na program učlanjenja u Partnerstvo za mir, odnosno program NATO-a. Tu postoje tri aspekta uslova, odnosno prvi uslov u tom političkom setu uslova predstavlja saradnja sa Haškim tribunalom. Složićete se da Crna Gora takvih problema nema, da je taj problem lociran u Srbiji. Drugi jeste ekonomski. Evo sada i ovaj odnos prema finansiranju vojske. I kod nejednakog tretiranja toga prema vojsci takođe je i u tom ekonomskom smislu neistovetan interes jedne, odnosno druge države članice. I treće, u segmentu ili u vojnom aspektu, takođe je opremanje jedan od tih preduslova. Opremanje, mislim na vojsku koje treba da bude komplementarno sa standardima članica programa Partnerstva, odnosno učlanjenja u NATO i druge evroatlantske strukture.
RSE: Vi ste mi otvorili sada prostor i za drugo pitanje. To su, dakle, takozvana tehnička pitanja za eventualnu buduću vojsku Crne Gore. To su objekti na prodaju na teritoriji Crne Gore i sada mene zanima sama tehnologija finansiranja kadrova, opreme. Mislite da ta konverzija sadašnjih kapaciteta zajedničke vojske može da se brzo, uspješno obavi i da ne može poremetiti odnos na relaciji Beograd-Podgorica?
MARTINOVIĆ: Ja mislim da se konverzija može bez komplikacija i operativno veoma brzo realizuje i da u ničemu negativno ne utiče na odnose između Beograda i Podgorice. Naprotiv, mislim da će ih ovo ojačati i da će povjerenje, koje na neki način ponekad dolazi u pitanje, biti većeg intenziteta, zato što i u tehničkom smislu ovaj model između dvije vojske predstavlja jedan listing veoma široke saradnje, odnosno kooperacije. I prema tome, zato što su jedinstveni ciljevi, to mislim na bezbjednosni i odbrambeni.
RSE: Dakle, time ste otvorili prostor za saradnju dvije vojske, a to je inače stavka koja u Vašem predloženom modelu zauzima jako veliki prostor. Odgovorite mi precizno. Ako bih se dogodilo da se birači odluče za zajedničku državu, kako onda vidite transformaciju vojske?
MARTINOVIĆ: Ako se dogodi to što ste rekli, želio bih da naglasim fleksibilnost modela koji bi, uz odgovarajuću korekciju, mogao da se primjeni i u takvoj političkoj opciji, odnosno epilogu državno- pravnog statusa Crne Gore. Konkretno i u sublimatu smatram da reformom i razvojem vojske treba obezbijediti stvaranje profesionalne, efektivne i efikasne vojske, manje brojne, ali modernizovane i opremljene i osposobljene. Organizacija bi se zasnivala na modularnom principu, sa brojnom veličinom koja bi se kretala u rasponu od 0,2 do 0,4 posto opterećenja populacije, sa mogućnošću asimetričnosti zastupljenosti država članica. Odnos operativnog i mobilizacijskog kontingenta vojske iznosio bi 1:3, što znači jedan pripadnik vojske u miru, a tri pripadnika onda kada su bezbjednosni izazovi i rizici prijetnje takvi da se prelazi na vanredno stanje u državi. Onda bi se iz rezerve još pojačao taj vojni kontigent sa do tri vojnika. Takođe i ovdje razmišljam da li je moguće zastupiti princip asimetričnih rješenja, odnosno da država članica, naprimjer Crna Gora, taj odnos može da opredijeli za sebe da bude 1:2. Kroz proces modernizacije i profesionalizacije, brojna veličina bi se reducirala. Sa nekog početnog stanja oko 4.500 pripadnika, do ciljanog oko 8.000 pripadnika, koje bi realan tajming realizacije bio do kraja 2010. godine, odnosno onda kada se stvore uslovi i uđe se u procese evroatlantske strukture.
RSE: Recite gospodine Martinoviću kratko: kako Vaš prijedlog modela prihvataju politički krugovi, a kako Vaše kolege eksperti?
MARTINOVIĆ: Različito, ali u svakom slučaju značajno preovlađuju afirmativna mišljenja sa podrškom za dalji rad na projektovanju segmenata modela. Ima i negativnih efekcija, ali njihovi autori nisu iznijeli koncepcijske i suštinske primjedbe, već su iskazali svoje stranačke, dnevno prepoznatljive, političke interese. Takve primjedbe nisu predstavljale jedan ispirativni motiv, da reagujem sa ekspertskog aspekta. U komunikaciji sa mojim kolegama i ljudima koji su sa savjetodavnih pozicija, pa čak i sa pozicije predsednika države Srbije, vrlo imaju jedan afirmativni stav prema tom modelu.
RSE: Pretpostavljam da iza Vas stoji Vlada Crne Gore, obzirom da ste ekspert koji radi u okviru vladinoga tima?
MARTINOVIĆ: To je Vaša konstatacija i ja ne bih imao šta da dodam.
RSE: Ja bih voljela da govorimo malo i o Vašem profesionalnom putu, o opredjeljenju da budete profesionalni vojnik, bavite se ozbiljnim poslovima: odbrambeno-bezbjednosni sistem u Crnoj Gori. Vi ste bili najmlađi general u vojnoj istoriji od drugog rata na prostorima bivše Jugoslavije i Vi ste jedini general čija je karijera zaustavljena ukazom Slobodana Miloševića.
MARTINOVIĆ: Tačno, u pravu ste. Ja inače potičem iz vojničke porodice sa Cetinja, prijestonice Crne Gore, sa jednom vojničkom tradicijom. I kao dijete vojnog lica imao sam prilike da živim u različitim sredinama, od Makedonije preko Vojvodine, Kosova, ali vojnička karijera vezana mi je za Podgoricu sa nekim manjim dijelom u Beogradu. Prekinuta mi je služba na način kako ste popisali, ali od aprila 2000. godine ja sam profesionalno angažovan u Vladi Republike Crne Gore, sa konkretnom funkcionom pozicijom u sistemu nacionalne bezbjednosti. Nisam imao politički angažman i potpuno sam zadovoljan sa uslovima, a nadam se da i oni koji su nadležni da ocijenjuju moj rad, da do sada što sam postigao samo me motiviše za dalji rad.
RSE: Gospodine Martinović, evo za kraj, budite iskreni, što ste to učinili kada Vas je Slobodan Milošević uklonio ukazom?
MARTINOVIĆ: Razlozi su bili određene političke prirode, to je i ušlo zbog navodnog nezadovoljstva generalštaba, sa onim što sam kao komandant strategijske grupacije, sa sjedištem u Podgorici, činio. Ja se ponosim sa svim što sam učinio, jer je time samo potvrđena vrijednost starješina vojske da imaju jedan profesionalni i lični dignitet svoje ličnosti.
RSE: Jeste li politički angažovani danas?
MARTINOVIĆ: Ne.
RSE: A čime se bavite onda kada niste vojnik?
MARTINOVIĆ: Pa, ono što se u slobodnom vremenu kada uspijem da ga stvorim, posvećujem svojoj porodici, rekreativnom sportu, volim klasičnu muziku i, naravno, rok muziku sedamdesetih. Malo se vratim i likovnoj umjetnosti, svom hobiju. I da, pogledam dobru pozorišnu predstavu i ponekad, ali to veoma rijetko, pročitam i koju knjigu.
MARTINOVIĆ: Neosporno je, odnosno, činjenica je da opremanje vojske čini osnovni sadržaj njene modernizacije i realizacija reformskih ciljeva, da postane efikasna, efektivna i interoperabilna za partnerstvo. Naravno, opremanje treba da bude komplementarno standardima zemalja razvijene demokratije i praksi evroatlantskih struktura. Strategijom odbrane Državne zajednice Srbija i Crna gora, koja proizilazi iz Ustavne povelje, između ostalog, definisane su nadležnosti i u planiranju i finansiranju zajedničkog sistema odbrane i vojske, kao i kontrole upotrebe sredstava za finansiranje. Znači, postoji na nivou Državne zajednice institucionalni sistem sa eksplicitno definisanim nadležnostima njegovih strukturalnih elemenata. U konkretnom slučaju, oko ugovaranja nabavke zaštitne opreme iz programa individualnog kompleta vojske, smatram da red poteza nije imao logični redoslijed. Time ne sporim legitimnost prava na pokretanje inicijative za ispitivanje zakonitosti oko trošenja finansijskih sredstava, naprotiv. Međutim, kompletan slučaj trebalo je procesuirati kroz pravni sistem i kroz proceduru u institucijama sistema državne zajednice. Relaksirajuće, na negativno proizvedeni naboj, utiče najavljena odluka aktuelnog ministra, takođe ohrabruju i posljednji potezi, koji slučaj vraćaju u ingerencije nadležnih institucija koje će istražiti, kompetentno analizirati i predložiti adekvatne mjere i, eventualno, sankcionisanje odgovornih. Hoću da vjerujem da epilog neće dezavuisati proces reformi u oblasti odbrane i vojske i devalvirati početne rezultate. Ali slučaj je već proizveo negativne implikacije na međunarodnu poziciju i imidž Državne zajednice oko uključenja u integrativne procese, na međudržavne odnose Srbije i Crne Gore, na produbljivanje nepoverenja građana u institucije državne zajednice, na dodatno urušavanje ugleda vojske, kako na međunarodnom tako i na unutrašnjem planu i, konačno, na dalje produbljivanje egzistencijalne brige pripadnika vojske za svoju budućnost. Ne posjedujem relevantne podatke i, naravno, pouzdane informacije o detaljima ugovora oko nabavke zaštitne opreme, da bih mogao da formulišem svoj stav oko potreba tolike količine i valorizovati njen sadržaj odnosno, da izvršim određenu komparaciju, performansi opreme koja je naručena i vrijednosti sa onima koje se proizvode u inostranstvu.
RSE: Vi ste govorili sa stručnog aspekta. Niste mi rekli, da li lično mislite da je ovdje bilo previše politike i da li ta sporna oprema, objektivno, toliko vrijedi? Odnosno, da li je to za stručnjaka, koji se razumije u vrijednost opreme, istinski povod za smjene u vojnome vrhu?
MARTINOVIĆ: Procedura koja je jasno definisana u vezi iskazivanja potreba, je procedura i niko ne može van toga da bilo kakvu odluku donese. Znači, u razvoju vojske, odnosno modernizaciji, oni se jasno definišu u nadležnim institucijama. Ovdje, prije svega, mislim na ono što procjenjuje analitički, prati moderne trendove - Generalštab vojske. On je inkomporiran u upravnoj strukturi Ministarstva odbrane. Generalštab predlaže. Naravno, tu jednu stručnu reviziju uradiće Ministarstvo odbrane i nakon toga, institucije sistema državne zajednice odlučuju shodno mogućnostima, u komunikaciji sa vladama, o mogućnostima i, naravno, u skladu sa već predloženim prioritetima, se ta oprema nabavlja. Radi se o zaštitnoj opremi. Ona je izuzetno skupa i uglavnom zahtijeva veoma stroge kriterijume koje treba ispuniti i standarde kojih se treba pridržavati da bi se ona usvojila da uđe u sastav odnosno, opremanje vojske.
RSE: Nerijetko se Crnoj Gori spočitava da Srbija finansira vojsku. Recimo, G17 plus je u obrazloženju zahtjeva za smjenu Davinića navela da su sredstva iz vojnog budžeta nenamjenski isplaćivana Crnoj Gori. Što je, zapravo, pravo stanje stvari? Koliko je istine u tome?
MARTINOVIĆ: Takve tvrdnje, u to sam ubijeđen, nisu činjenično utemeljene jer, implementacijom dijela Ustavne povelje i strategije odbrane Državne zajednice, koji se odnosi na planiranje i finansiranje sistema zajedničke odbrane i vojske, vlade države članice, odnosno njihova resorna ministarstva finansija, precizno su dogovorile i utvrdile međusobne obaveze. Podsjetiću, utvrđen je odnos finansiranja u kome država Srbija participira sa 94 posto a, država Crna Gora sa 6 posto od ukupnih potreba. Fakat je da Crna Gora tokom 2003., 2004. i tekuće 2005. godine nije rebalansom reducirala dio budžeta koji je opredijeljen za potrebe funkcionisanja elemenata zajedničkog sistema odbrane i vojske na njenoj teritoriji. Vlada Srbije je rebalansom svog budžeta u 2004. godini značajno reducirala finansijska sredstva namijenjena zajedničkom sistemu odbrane i vojske i time proizvela konkretne negativne efekte koje su javno konstatovali zvaničnici Ministarstva odbrane i generalštaba vojske Srbije i Crne Gore.
RSE: Koliko će, po Vama, Crna Gora uticati na izbor novog ministra odbrane i što bi to značilo za reformu koju, konkretno, Vi predlažete?
MARTINOVIĆ: Ne bih prejudicirao epilog oko smjene aktuelnog ministra odbrane, takođe ne bih licitirao sa mogućim personalnim rješenjem. Smatram da personalno rješenje za ministra odbrane ne predstavlja strateški interes Crne Gore, već demokratski i reformski kapacitet u profilaciji ličnosti koja će obavljati tu funkciju. Takođe, tvrdim da ličnost koja će biti ne može da utiče negativno na eventualnu realizaciju modela, koju sam prezentovao javnosti.
RSE: Da li su Vama poznate ovakve ili slične afere u svijetu i kakvu sliku svijet o vojsci Crne Gore može imati nakon ove afere?
MARTINOVIĆ: Demokratski uređene države, u kojima funkcioniše vladavina prava, razvile su instrumente i mehanizme koji značajno eliminišu mogućnost nastanka tretirane problematike. Ni one, međutim, nisu apsolutno imune od devijacija uspostavljenog institucionalnog sistema. Ali, radi se o pojedinačnim i veoma rijetkim slučajevima. Takav ambijent, na žalost, ne karakteriše geo-prostor Državne zajednice Srbija i Crna Gora. Još su prisutni restlovi post-konfliktnog stanja. Takođe, tranzicioni procesi sa multipleksnim problemima onemogućavaju intenzivniji razvoj demokratije i ciljnog društva u jednoj i drugoj državi članici. Stoga je, po mom dubokom ubjeđenju, od krucijalnog značaja za dalji civilizacijski i razvojni prosperitet odlučnost da se prekine sa kontinuitetom posljednjeg i njemu sličnim aferama u kojima se dezavuiše funkcionisanje sistema odbrane i vojske. Neosporno je da slijed dosadašnjih afera ima erozivni efekat na ugled Vojske Srbije i Crne Gore, kako kod građana tako i kod međunarodne javnosti i, naravno, relevantnih institucija međunarodne zajednice.
RSE: Predložili ste veoma zanimljiv model transformacije vojske Državne zajednice, koji podrazumijeva dvije vojske: srpsku i crnogorsku. Da li ste taj model predložili nekom za razmatranje?
MARTINOVIĆ: Odgovor na Vaše pitanje uslovljava da identifikujem moju poziciju u sistemu nacionalne bezbjednosti Crne Gore. Ja sam profesionalno angažovan u Vladi Crne Gore, što podrazumijeva i opis rada na strateškim, ekspertskim analizama, koje se odnose na bezbjednost, odbranu i vojsku. Zatim, učešće u izradi konkretnih strategijskih i razvojnih elemenata na nacionalnom nivou i učešće u izradi takvih dokumenata na nivou Državne zajednice sa pozicije vojnog eksperta iz Crne Gore. Ustavna povelja definiše pravo država članica da demokratskom voljom svojih građana promijene postojeći državno-pravni aranžman. Moguće opcije su državna zajednica, savez nezavisnih država i nezavisne države. Koja će opcija biti u budućnosti, odlučiće građani Crne Gore i, naravno, tim podrazumijevam i Srbije. Znači, dvije trećine opcija predstavlja ili pretpostavlja postojenje dvije vojske. Ta činjenica bila je motiv i inspiracija da javnosti saopštim i argumentujem model transformacije Vojske Srbije i Crne Gore u dvije vojske. Ponudio sam eksplicitnu argumentaciju, odnosno, kroz iznošenje strateških parametara koji se mogu uslovno grupisati u dvije podgrupe, geopolitički i geostrateški, koji potvrđuju opravdanost transformacije Vojske Srbije i Crne Gore u dvije vojske. Prvo, Srbija i Crna Gora ili prvi parametar odnosi se na nesrazmjerni broj stanovnika, koji i implicira da se koristi regrutna baza. Znači, za Crnu Goru, polazeći od toga, primjerena su rješenja koja se odnose na veoma reduciranu vojsku i sa vrlo kratkim vojnim rokom. Drugi je nesrazmjerna teritorija jedne, odnosno druge državne članice, pa prema tome različita je potreba za operativnim mobilizacijskim razvojem vojnih kontigenata. Treće, procjene ukazuju da neće ni imati nejednake izazove, rizike i prijetnje po njihovu nacionalnu bezbjednost, što će usloviti različita konkretna reagovanja države, i moguće angažovanje vojske. Četvrti parametar odnosi se na karakteristike sistema nacionalne bezbjednosti. Naime, i jedna i druga država imaju specifične reformske ciljeve u sektoru bezbjednosti. Kako je vojska integrativni element tih sistema, logično je da imaju i specifične potrebe u reformi vojske. Peti parametar odnosi se na različite budžete, time imaju i različite mogućnosti finansiranja vojske, što, ne samo da opravdava, već i čini nužnim postojanje dvije vojske. Šesti parametar se odnosi na različite strategije planiranja prostornog razvoja, pa prema tome i različite potrebe razvoja one prostorne strukture koja će biti namijenjena za vojne potrebe.
Postojeći broj i površina vojnih kompleksa u Crnoj Gori je danas predimenzionirana, u odnosu na zajednički sistem odbrane, odnosno vojske. Neke preliminarne i stručne analize i ekspertize ukazuju da su realne potrebe za funkcionisanje i razvoj sistema nacionalne odbrane Crne Gore na nivou od oko 6 posto postojeće veličine, odnosno veličine kompleksa. I na kraju, možda je ovo trebalo prvo da naglasim, najvažniji parametar predstavlja neistovjetan odnos država članica Srbije i Crne Gore prema dinamici ispunjavanja ekspicitnih uslova za početak i okončanje procedura za učlanjenje u program NATO-a Partnerstvo za mir, a kasnije i u sam NATO, odnosno druge evroatlantske strukture.
RSE: Šta pod tim podrazumijevate: različit pristup?
MARTINOVIĆ: Prije svega, mislim na program učlanjenja u Partnerstvo za mir, odnosno program NATO-a. Tu postoje tri aspekta uslova, odnosno prvi uslov u tom političkom setu uslova predstavlja saradnja sa Haškim tribunalom. Složićete se da Crna Gora takvih problema nema, da je taj problem lociran u Srbiji. Drugi jeste ekonomski. Evo sada i ovaj odnos prema finansiranju vojske. I kod nejednakog tretiranja toga prema vojsci takođe je i u tom ekonomskom smislu neistovetan interes jedne, odnosno druge države članice. I treće, u segmentu ili u vojnom aspektu, takođe je opremanje jedan od tih preduslova. Opremanje, mislim na vojsku koje treba da bude komplementarno sa standardima članica programa Partnerstva, odnosno učlanjenja u NATO i druge evroatlantske strukture.
RSE: Vi ste mi otvorili sada prostor i za drugo pitanje. To su, dakle, takozvana tehnička pitanja za eventualnu buduću vojsku Crne Gore. To su objekti na prodaju na teritoriji Crne Gore i sada mene zanima sama tehnologija finansiranja kadrova, opreme. Mislite da ta konverzija sadašnjih kapaciteta zajedničke vojske može da se brzo, uspješno obavi i da ne može poremetiti odnos na relaciji Beograd-Podgorica?
MARTINOVIĆ: Ja mislim da se konverzija može bez komplikacija i operativno veoma brzo realizuje i da u ničemu negativno ne utiče na odnose između Beograda i Podgorice. Naprotiv, mislim da će ih ovo ojačati i da će povjerenje, koje na neki način ponekad dolazi u pitanje, biti većeg intenziteta, zato što i u tehničkom smislu ovaj model između dvije vojske predstavlja jedan listing veoma široke saradnje, odnosno kooperacije. I prema tome, zato što su jedinstveni ciljevi, to mislim na bezbjednosni i odbrambeni.
RSE: Dakle, time ste otvorili prostor za saradnju dvije vojske, a to je inače stavka koja u Vašem predloženom modelu zauzima jako veliki prostor. Odgovorite mi precizno. Ako bih se dogodilo da se birači odluče za zajedničku državu, kako onda vidite transformaciju vojske?
MARTINOVIĆ: Ako se dogodi to što ste rekli, želio bih da naglasim fleksibilnost modela koji bi, uz odgovarajuću korekciju, mogao da se primjeni i u takvoj političkoj opciji, odnosno epilogu državno- pravnog statusa Crne Gore. Konkretno i u sublimatu smatram da reformom i razvojem vojske treba obezbijediti stvaranje profesionalne, efektivne i efikasne vojske, manje brojne, ali modernizovane i opremljene i osposobljene. Organizacija bi se zasnivala na modularnom principu, sa brojnom veličinom koja bi se kretala u rasponu od 0,2 do 0,4 posto opterećenja populacije, sa mogućnošću asimetričnosti zastupljenosti država članica. Odnos operativnog i mobilizacijskog kontingenta vojske iznosio bi 1:3, što znači jedan pripadnik vojske u miru, a tri pripadnika onda kada su bezbjednosni izazovi i rizici prijetnje takvi da se prelazi na vanredno stanje u državi. Onda bi se iz rezerve još pojačao taj vojni kontigent sa do tri vojnika. Takođe i ovdje razmišljam da li je moguće zastupiti princip asimetričnih rješenja, odnosno da država članica, naprimjer Crna Gora, taj odnos može da opredijeli za sebe da bude 1:2. Kroz proces modernizacije i profesionalizacije, brojna veličina bi se reducirala. Sa nekog početnog stanja oko 4.500 pripadnika, do ciljanog oko 8.000 pripadnika, koje bi realan tajming realizacije bio do kraja 2010. godine, odnosno onda kada se stvore uslovi i uđe se u procese evroatlantske strukture.
RSE: Recite gospodine Martinoviću kratko: kako Vaš prijedlog modela prihvataju politički krugovi, a kako Vaše kolege eksperti?
MARTINOVIĆ: Različito, ali u svakom slučaju značajno preovlađuju afirmativna mišljenja sa podrškom za dalji rad na projektovanju segmenata modela. Ima i negativnih efekcija, ali njihovi autori nisu iznijeli koncepcijske i suštinske primjedbe, već su iskazali svoje stranačke, dnevno prepoznatljive, političke interese. Takve primjedbe nisu predstavljale jedan ispirativni motiv, da reagujem sa ekspertskog aspekta. U komunikaciji sa mojim kolegama i ljudima koji su sa savjetodavnih pozicija, pa čak i sa pozicije predsednika države Srbije, vrlo imaju jedan afirmativni stav prema tom modelu.
RSE: Pretpostavljam da iza Vas stoji Vlada Crne Gore, obzirom da ste ekspert koji radi u okviru vladinoga tima?
MARTINOVIĆ: To je Vaša konstatacija i ja ne bih imao šta da dodam.
RSE: Ja bih voljela da govorimo malo i o Vašem profesionalnom putu, o opredjeljenju da budete profesionalni vojnik, bavite se ozbiljnim poslovima: odbrambeno-bezbjednosni sistem u Crnoj Gori. Vi ste bili najmlađi general u vojnoj istoriji od drugog rata na prostorima bivše Jugoslavije i Vi ste jedini general čija je karijera zaustavljena ukazom Slobodana Miloševića.
MARTINOVIĆ: Tačno, u pravu ste. Ja inače potičem iz vojničke porodice sa Cetinja, prijestonice Crne Gore, sa jednom vojničkom tradicijom. I kao dijete vojnog lica imao sam prilike da živim u različitim sredinama, od Makedonije preko Vojvodine, Kosova, ali vojnička karijera vezana mi je za Podgoricu sa nekim manjim dijelom u Beogradu. Prekinuta mi je služba na način kako ste popisali, ali od aprila 2000. godine ja sam profesionalno angažovan u Vladi Republike Crne Gore, sa konkretnom funkcionom pozicijom u sistemu nacionalne bezbjednosti. Nisam imao politički angažman i potpuno sam zadovoljan sa uslovima, a nadam se da i oni koji su nadležni da ocijenjuju moj rad, da do sada što sam postigao samo me motiviše za dalji rad.
RSE: Gospodine Martinović, evo za kraj, budite iskreni, što ste to učinili kada Vas je Slobodan Milošević uklonio ukazom?
MARTINOVIĆ: Razlozi su bili određene političke prirode, to je i ušlo zbog navodnog nezadovoljstva generalštaba, sa onim što sam kao komandant strategijske grupacije, sa sjedištem u Podgorici, činio. Ja se ponosim sa svim što sam učinio, jer je time samo potvrđena vrijednost starješina vojske da imaju jedan profesionalni i lični dignitet svoje ličnosti.
RSE: Jeste li politički angažovani danas?
MARTINOVIĆ: Ne.
RSE: A čime se bavite onda kada niste vojnik?
MARTINOVIĆ: Pa, ono što se u slobodnom vremenu kada uspijem da ga stvorim, posvećujem svojoj porodici, rekreativnom sportu, volim klasičnu muziku i, naravno, rok muziku sedamdesetih. Malo se vratim i likovnoj umjetnosti, svom hobiju. I da, pogledam dobru pozorišnu predstavu i ponekad, ali to veoma rijetko, pročitam i koju knjigu.
