افغان منډه وهونکې کیمیا یوسفي د کمزورې پایلې د ترلاسه کولو له کبله، د پارس د المپیک سیالیو له دوامه حذف شوه.

دغه افغان لوبغاړې نن (جمعه د اګست۲مه) د سلو مترو په واټن کې له خپلو سیالانو سره مخ شوه، چې د ۳۶ لوبغاړو ترمنځ يې ۳۱ مقام خپل کړ.

اغلې یوسفي د سلو مترو واټن په ۱۳ عشاریه ۴۲ ثانیو کې پوره کړ.

کیمیا یوسفي له‌دې وړاندې ویلي و، په‌دې سیالیو کې د ګډون موخه د افغانستان د ښځو او نجونو استازولي ده.

د اغلې يوسفي ترڅنګ، د سږ په المپیک سیالیو کې پنځه نورو افغان لوبغاړو هم ګډون کړی دی.

د طالبانو حکومت وړاندې ویلي وو، دوی د پارس په المپیک سیالیو کې د ښځینه لوبغاړو ګډون په رسیمت نه پېژني.

په ویانا کې د ملګرو ملتونو په دفتر کې د اروپایي ټولنې استازولي په یوه بیان کې وویل، دغه ټولنه په افغانستان کې د بشري وضعیت خرابېدو او د ښځو او نجونو په برخو کې د طالبانو د بشري حقونو سرغړونو ته ډېره زیاته اندېښمنه ده.

په دې بیان کې چې د پنجشنبې په ورځ خپور شو، همداراز راغلي چې نجونې او ښځې په افغانستان کې له خپلو بنیادي حقونو څخه چې په دې کې زده‌کړې، کار او ازاد سفر شامل دی، منع شوي دي.

تر دې مخکې په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستدویه پلاوي، یوناما او د کډوالۍ نړیوال سازمان ویلي وو چې په افغانستان کې د ښځو د وضعیت په اړه ناهیلي په زیاتېدو ده.

په دې ترڅ کې تمه ده چې د امریکا د استازیو جرګې د بشري حقونو کمېسیون راتلونکې سې شنبه د افغانستان د ښځو او نجونو د وضعیت په اړه یوه غونډه جوړه کړي.

د پاریس د المپیک په سږنیو سیالیو کې دوه بایسکل ځغلونکې افغانې خویندې یولدوز هاشمي او فریبا هاشمي هم ګډون لري.

یولدوز ازادي راډیو ته په یوه ځانګړې مرکه کې وویل دا غواړي په سږني المپیک کې د ۲۰ میلیون افغان ښځو، چې د دې په وینا له خپلو لومړنیو حقونو بې برخې استازیتوب وکړي.

نوموړې دا یادونه هم کړې چې غواړي په دې المپیک کې نړیوالو ته وښيي چې افغان ښځې له ناوړه شرایطو سره سره کولای شي لویو اهدافو ته ورسېږي.

پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو راهیسې دا لومړی ځل دی چې د المپیک لوبې جوړېږي.

دا لوبې چې د نړۍ شاوخوا لس نیم زره لوبغاړي په ۳۲ ورزشونو سیالي په‌کې کوي سبا پيلېږي.

د افغانستان له‌خوا د ۳ نجونو په ګډون ۶ لوبغاړي ګډون لري، خو د طالبانو حکومت وایي، افغان نجونې په المپیک کې د دوی استازیتوب نه کوي.

ملګري ملتونه وايي، د ښځو حقونه د بشر اساسي حقونه دي او هيڅکله پرې معامله نه‌شي کېدای.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندویه پلاوي دفتر یوناما د دوشنبې په ورځ په ایکسپاڼه کې په یوه پیغام کې لیکلي، ښځې او نجونې په هر ځای کې چې وي د عزت او درناوي وړ دي.

د جون په ۳۰مه په قطر کې د ملګرو ملتونو په کوربه‌توب د دوحې په غونډه کې د افغان ښځو د استازیو نه بلل کېدو پر ملګرو ملتونو د فعالانو نیوکې پارولي دي.

د طالبانو حکومت د کورنیو او بهرنیو فشارونو سره سره د نجونو او ښځو پر زده‌کړو او کار بندیز لګولی دی.

د بخښنې نړیوال سازمان، له افغانستان سره د نړیوال پیوستون د نښې په توګه تر درې لکه ۵۴زره ۸۴۷زیات لاسلیکونه راټول کړي دي.

لاسلیکوونکو په ګډه د طالبانو له چارواکو غوښتنه کړې چې په افغانستان کې بشري حقونه رعایت کړي.

د بخښنې نړیوال سازمان د جنوبي اسیا څانګې پرون په خپله ایکس­شبکه کې لیکلي چې: "په افغانستان کې بشري وضعیت په خرابېدو دی، نو موږ باید په افغانستان کې د حساب ورکولو او عدالت لپاره خپلې ګډې غوښتنې ته دوام ورکړو.:

طالبانو په افغانستان کې د بشري حقونو د ناوړه وضعیت په باب مخکېني راپورونه رد کړي وو او په افغانستان کې یې دا وضعیت سم ښودلی دی.

ملګري ملتونه هر کال د جولای دولسمه د نوبل د سولې د جایزې د ګټونکې ملالې یوسفزۍ په نوم نمانځي.

د دې ورځې د نمانځلو هدف د ماشومانو د حقونو، په ځانګړې توګه د نجونو لپاره مبارزه او خلکو ته د پوهاوي ورکړه ده.

پر ملالې یوسفزۍ د ۲۰۱۲م کال د اکټوبر په نهمه په سوات کې یوه طالب ډزې وکړې او سخته یې ټپي کړه.

نن ورځ چې د دې لپاره ملګرو ملتونو ځانګړې کړې ده، دا د دې د زوکړې ورځ ده چې په دې ورځ په کال۱۹۹۷م کې په سوات کې زیږېدلې وه.

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر وايي، پر طالبانو به فشار ته دوام ورکړي چې د ښځو او نجونو پر کار او زده‌کړو بندیزونه لیرې کړي.

انټوني بلېنکن د جولای په نهمه یوې خبري غونډې ته وویل چې په افغانستان کې ښځې او نجونې چوپه خوله نه دي او د خپلو حقونو لپاره مبارزه کوي.

هغه وویل: "موږ هره ورځ له حکومتونو، نادولتي موسسو، خصوصي سکټور او اکاډمیک اشخاصو سره کار کوو تر څو د افغان ښځو او نجونو د هڅو ملاتړ وکړو او په افغانستان کې ښځې او نجونې زده‌کړې ته دوام ورکړي، خپل مهارتونه لوړ کړي او وکولای شي له لرې لارې خپل کار وکړي."

د امریکا متحدو ایالتونو په افغانستان کې له ښځو سره په داسې حال کې خپل ملاتړ اعلان کړی چې له شپږم ټولګي څخه پورته ښوونځي له ۱۰۰۰ ورځو راهیسې د نجونو پر مخ تړل شوي دي.

له څه باندې یو نیم کال راهیسې طالبانو پوهنتونونو او غیردولتي موسسو ته د ښځو او نجونو د ورتګ مخه نیولې ده.

په اسټرالیا کې دېره افغانه ورزشکاره کیمیا یوسفي وايي، دا به د پاریس په المپیک کې د افغان مېرمنو د تښتول شویو هیلو استازیتوب وکړي.

د اسټرالیا د المپیک کمیټې تایید کړې ده چې ۲۸ کلنې کیمیا به د ځغاستې په برخه کې د افغانستان استازیتوب وکړي.

آغلې یوسفي د اسټرالیا د المپیک کمېټې له‌خوا په خپاره شوي بیان کې ویلي، ویاړي چې یوځل بیا د المپیک په لوبو کې د افغان نجونو استازولي کوي.

نوموړې دوه ځلې مخکې هم په المپیک لوبو کې د افغانستان استازولي کړې ده.

د المپیک نړیوالې کمیټې تېره میلادي میاشت وویل چې جنسیتي انډول ته په پام سره یې شپږ افغانان د پاریس په المپیک کې د ګډون لپاره غوره کړي، خو دې کمېټې د طالبانو استازو ته بلنه نه ده ورکړې.

د طالبانو د المپیک کمېټې ویاند اتل مشواڼي پرون وویل د پاریس په المپیک کې یوازې درې نارینه لوبغاړي د افغانستان استازیتوب کوي.

هغه زیاته کړ چې کله په افغانستان کې د نجونو پر سپورت بندیز وي نو په بهر کې د افغانستان په استازیتوب د نجونو ګډون د حیرانتیا خبره ده.

د طالبانو حکومت پر نجونو او ښځو د نورو ګڼو بندیزونو ترڅنګ د ښځو پر سپورټ هم بندیز لګولی دی.

د ښځو پر وړاندې د تبعیض له منځه وړلو لپاره د ملګرو ملتونو کمېټې له طالبانو غوښتنه کړې چې په افغانستان کې پر ښځو او نجونو لګول شوي محدودیتونه لیرې کړي او د هغو نړیوالو کنوانسیونونو مطابق عمل وکړي چې افغانستان یې غړی دی.

دغې کمېټې دغه څرګندونې د دوحې د درېیمې غونډې په مناسبت پرون په یوه اعلامیه کې کړې دي.

د ښځو پر وړاندې د تبعیض له منځه وړلو لپاره د ملګرو ملتونو کمېټې ویلي، دا چې د افغان ښځو د حقونو موضوع د نړۍ په سطحه له تر ټولو جدي بحرانونو ګڼل کېږي، دغه ښځې باید د دوحې د درېیمې غونډې په څېر جلسو کې فعال او معناداره حضور ولري.

د ملګرو ملتونو په کوربه‌توب د دوحې درېیمه غونډه د ښځو له حضور پرته سبا او بل سبا جوړېږي چې د طالبانو د چارواکي تر څنګ د څه باندې ۲۵ هېوادونو استازي په کې جرګه کېږي.

د افغانستان د بشري حقونو په برخه کې د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بینېټ د دوحې په درېیمه غونډه کې د افغان ښځو او مدني ټولنې د غړیو په ګډون ټینګار کړی دی.

بینېټ په نیویارک ټایمز کې په خپره کړې مقاله کې چې نن خپره شوه، لیکلي چې د افغان ښځو، نجونو او مدني ټولنې د غړیو اغېزمن ګډون د دوحې په غونډه کې په‌کار دی.

د دوحې درېیمه غونډه د ملګرو ملتونو په کوربه‌توب د یکشنبې په ورځ پيلېږي چې د شاوخوا ۳۰ هېوادونو او نړیوالو موسسو استازي په‌کې برخه اخلي.

طالبان هم په دې غونډه کې ګډون کوي.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندویه پلاوي یا یوناما مشرې روزا اوتنبایووا ویلي چې د افغان ښځو او مدني ټولنو استازې به د دوحې تر دوه ورځنۍ غونډې وروسته د سې شنبې په ورځ د قطر په پلازمېنه کې په یوې بلې غونډه کې ګډون وکړي.