د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړی راپورتر ریچارډ بینېټ وايي، طالبانو په افغانستان کې د جنسیت په اساس د ښځو ځپلو ته قانونيت ورکړی دی.

بینېټ دا څرګندونې نن وروسته له هغه وکړې چې په ژنیو کې د افغانستان د بشري حقونو د وضعیت په اړه د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا غونډه پیل شوه.

بینېټ پر خپله ایکسپاڼه لیکلي، ده د ژنیو غونډې ته وویل چې طالبانو د ښځو ځپل په سیستماتیک ډول عام کړي او ښکاري چې پر ټولو ملکي وګړو حملو ته یې چې د ده په وینا، د بشريت پرضد له جنایاتو سره انډول بلل کېدای شي قانوني بڼه ورکړې ده.

په افغانستان کې د بشري حقونو، په تېره د ښځو د وضعیت په اړه په ژنیو کې د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د شورا غونډه نن پیل شوه او بینېټ غونډې ته خپل راپور وړاندې کړ.

د ښځو او نجونو پر تعلیم او کار محدودیتونه د ملګرو ملتونو د چارواکو په وینا، د طالبانو د حکومت د رسمیت پېژندنې په وړاندې تر ټولو لوی خنډ دی.

د بخښنې نړیوال سازمان یا امنسټي انټرنېشنل د طالبانو له حکومت غوښتنه کړې چې نجونو ته تر شپږم ټولګي پورته د نور تعلیم اجازه ورکړي.

دغه بنسټ پرون ناوخته په خپله ایکس­پاڼه یا پخواني ټویټر کې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې افغانستان کې تر شپږم ټولګي پورته د نجونو پر نور تعلیم د بندیز د زرو ورځو پوره کېدو په مناسبت دا څرګندونې کړې دي.

د بخښنې نړیوال سازمان دغه بندیز له نړیوالو قوانینو سرغړونه بللې ده.

تېره پنجشنبه د غبرګولي یا جوزا ۲۴مه په افغانستان کې تر شپږم ټولګي پورته د نجونو پر نور تعلیم د طالبانو د لګول شوي بندیز ۱۰۰۰ ورځې پوره شوې.

طالبانو د نجونو د تعلیم لپاره د ناسمو شرایطو یادونه کړې، خو نه یې دي ویلي چې دغه ښوونځي به دقیقاً کله بیا پرانیستل شي.

د ماشومانو د ملاتړ لپاره د ملګرو ملتونو مرستندوی صندوق یا یونېسف ویلي چې د نجونو پر تعلیم د زرو ورځو بندیز د درې ملیارده درسي ساعتونو له ضایع کېدو سره برابر دی.

طالبانو په افغانستان کې د نجونو او ښځو د پوهنتون زده کړې هم منع اعلان کړې دي.

د افغانستان د بشري حقونو په برخه کې د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بینېټ یوځل بیا ټینګار کړی چې افغان نجونې باید ښوونځيو ته ولاړې شي.

بینېټ دا څرګندونې په افغانستان کې تر شپږم ټولګي ورپورته د نجونو د ښوونځیو د بندېدو د زر ورځو د تېرېدو په تړاو کړې دي.

ده نن په ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي چې دا بندیز نه ده منلو دی نه د تصور وړ دی او لا هم د زرو ورځو له تېرېدو وروسته په میلیونونو افغان نجونو خپلې هیلې له لاسه نه دي ورکړي.

پرون پنجشنبه د جون ۱۳مه په افغانستان کې تر شپږم ټولګي ورپورته د نجونو د ښوونځیو د بندیدو ۱۰۰۰ ورځې پوره شوې.

طالبانو د نجونو د منځنیو ښوونځيو او لېسو تر بندېدو وروسته د ۲۰۲۲م کال په ډسمبر کې نجونې له پوهنتونونو هم راوګرځولې.

په افغانستان کې تر شپږم ټولګي ورپورته د نجونو د ښوونځیو پر بندېدو د اعتراضونو په ترڅ کې د بریتانیا سفارت ویلي چې افغان نجونو او ښځو د زده‌کړو ۱۰۰۰ ورځې له لاسه ورکړې.

د افغانستان لپاره د بریتانیا سفارت پر خپل ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر د پنجشنبې په ورځ لیکلي چې د افغانستان د سولې، ثبات او پرمختګ لپاره د ښځو زده‌کړې حیاتي دي.

وړاندې په دې پيغام کې راغلي چې بریتانیا د افغان نجونو او ښځو ملاتړ ته ژمنه ده.

پرون پنجشنبه د جون ۱۳مه په افغانستان کې تر شپږم ټولګي ورپورته د نجونو د ښوونځیو د بندېدو زر ورځې پوره شوې.

طالبانو د نجونو د منځنیو ښوونځیو او لېسو تر بندېدو وروسته د ۲۰۲۲م کال په ډسمبر کې نجونې له پوهنتونونو هم راوګرځولې.

د افغانستان د ښځو، نجونو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري په افغانستان کې له شپږم ټولګي پورته له زده‌کړو د نجونو د محرومیت ۱۰۰۰ ورځو ته په اشارې وايي چې د ځوانانو د زرو ورځو خوبونه له خاورو سره خاورې شول او د افغانستان راتلونکی له منځه ولاړه.

اغلې امیري بېګا په ایکسپاڼه یا پخواني ټویټر همداراز لیکلي، افغانستان په نړۍ کې یوازېنی هېواد دی چې داسې افراطي سیاستونه په‌کې تعقیبېږي او له همدې امله په انزوا کې دی.

وروسته له هغه چې طالبانو د ۲۰۲۱م کال په اګست میاشت کې پر افغانستان واک تر لاسه کړ، دوی د افغان نجونو پر مخ د منځنیو ښوونځیو او لېسو دروازې وتړلې او له هغې راهیسې څه باندې ۱۰۰۰ ورځې ووتې.

طلبان وايي، د نجونو زده‌کړو پیلولو لپاره ترتیب برابروي، خو نیوکه دا ده چې دوی په پلمې جوړوي او نه غواړي څو نجونې زده‌کړې وکړي.

د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ملاتړ صندوق یا یونېسف وایي، له ښوونځیو د افغان نجونو راګرځول نه یوازې د نجونو له حقونو څخه سرغړونه ده، بلکې دې کار د هغوی فرصتونه ځپلي او رواني ستونزو سره یې مخ کړي دي.

یونېسف دغه څرګندونې په یوه راپور کې نن پنجشنبه داسې مهال کړي چې تر شپږم ټولګي پورته ښوونځیو څخه د نجونو د راګرځولو زر ورځې پوره شوې.

یونېسف ویلي، د ماشومانو په ځانګړې توګه د نجونو حقونه نه باید د سیاستوالو له‌خوا برمته شي.

په راپور کې راغلي، له ښوونځیو د نجونو منع کول پر نجونو سربېره د افغانستان پر اقتصاد او پرمختیا هم ناوړه اغېز کوي.

بېلابېلو سازمانونو تل د طالبانو پر حکومت غږ کړی چې د نجونو ښوونځي پرانېزي، خو طالبانو تراوسه قانع کونکی ځواب نه دی ورکړی.

د افغانستان په ۱۶ ولایتونو کې یو وار بیا هم د نجونو له حضور پرته د ۱۴۰۳لمریز کال د کانکور ازموینو د لړۍ د پیل خبر ورکړل شوی دی.

ملي راډیو تلوېزیون، چې د طالبانو په کنټرول کې دی، نن پنجشنبه په خپله ایکس­پاڼه یا پخواني ټویټر کې لیکلي چې د دغې لړۍ لومړی پړاو د دوی د ازموینو ملي ادارې د مشر عبدالباقي حقاني له‌خوا په هرات کې پیل شو.

طالبانو څه کم درې کاله کېږي پر افغانستان د ولکې له بیا ټینګولو وروسته نجونو ته تر شپږم ټولګي پورته د نور تعلیم اجازه نه ده ورکړې، دغه راز یې نجونې او ښځې د پوهنتون له زده کړو هم منع کړي دي.

د افغان ښځو، نجونو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري وايي، د دوحې غونډې په درشل کې یې د سولې او سیاست په چارو کې د ملګرو ملتونو د سرمنشي له مرستیالې روزمیري ډي کارلو سره ګټورې خبرې کړې دي.

مېرمن امیري دغه خبرې د پنجشنبې په ورځ د غبرګولي د میاشتې په ۱۷ مه نېټه پر ایکس شبکه یا پخواني ټویټر کړې دي.

هغه وویل، دا غونډه د بشري حقونو په ځانګړي ډول د ښځو او نجونو د وضعیت او د دوحې په درېیمه ناسته کې د مدني ټولنې د ګډون لپاره د دې د دفتر د هڅو یوه برخه ده.

ټاکل شوې د افغانستان په اړه په دوحه کې درېیمه غونډه د روانې جون میاشتې په پای کې جوړه شي.

د آغلې امیري په وینا، د طالبانو تر واکمنۍ لاندې د افغان ښځو او نجونو د ناوړه وضعیت له امله د افغان فکري مشرانو ملاتړ او همکاري اړینه ده.

د ۲۰۲۱م کال په اګست میاشت کې واک ته د طالبانو له راتګ سره په افغانستان کې پر ښځو او نجونو سخت بندیزونه ولګول شول چې د نړیوالې ټولنې انتقادونه یې راپارولي دي.

د افغان معترضو مېرمنو یو شمېر ډلو د ملګرو ملتونو په کوربتوب د دوحې په راروانه غونډه کې د طالبانو د استازیو له ګډون سره مخالفت څرګند کړی دی.

دغو ډلو پرون په جلا جلا اعلامیو کې ویلي چې طالبان په افغانستان کې په سیستماتیک ډول د ښځو او نجونو له حقونو څخه سرغړونو ته دوام ورکوي، نو د دوی مخه باید په نړیوالو غونډو کې ونیول شي.

ارغواني شنبې غورځنګ، د ښځو د هیلې د کړکۍ په نوم غورځنګ او یو شمېر نورو ښځینه فعالانو د دوحې په درېیمه غونډه کې د طالبانو د ګډون مخالفت کړی دی.

ملګرو ملتونو ویلي چې د روانې جون میاشتې په دېرشمه به د سرمنشي انټونیو ګوټېرېش په مشرۍ د افغانستان لپاره د قطر په پلازمېنه دوحه کې دوه ورځنۍ غونډه جوړه شي.

ملګرو ملتونو طالبانو ته په دې غونډه کې د ګډون بلنه ورکړې ده.

طالبانو ویلي چې ښایي د دې غونډې په اصلي بحثونو کې برخه واخلي.

د ملګرو ملتونو د نفوسو صندوق په افغانستان کې د سېلابونو زیانمنو ښځو او نجونو سره د بېړنیو روغتیایي خدمتونو د وړاندې کولو خبر ورکوي.

دې صندوق پرون چهارشنبې په یوه بیان کې ویلي چې د دې صندوق په ملاتړ په افغانستان کې ۲۱۶ ګرځنډه روغتیایي ټیمونه فعال دي او په کلیوالو سیمو او هغو سیمو کې چې لاسرسی ورته ګران دي، ښځو او نجونو ته د بېړني زېږون او رواني ملاتړ په برخو خدمات وړاندې کوي.

د ملګرو ملتونو د نفوسو صندوق ویلي، په بغلان ولایت کې چې هلته وروستیو سېلابونو ډېره وراني پېښه کړې، په اوس وخت کې یې څلور روغتیایي ټیمونه فعال چې په هر ټیم کې یو ډاکتر، یو نرس، یوه قابله، یو واکسیناتور او د درملو یو متخصص شامل دي.

په عین حال کې د افغانستان لپاره د سره صلیب نړیوالې کمېټې پرون چهارشنبې په خپله ایکس‌پاڼه له افغاني سرې میاشتې سره په ګډه په بغلان کې له سېلاب ځپلو سره د بېړنیو روغتیایي خدمتونو او موقتې سرپناه د برابرولو خبر ورکوي.

خو د دې کمېټې په وینا، په بغلان کې د سېلابونو زیانمنې زر کورنۍ سخت بشري مرستو ته اړې دي.