په بالتیک سمندرګي کې په دې وروستیو د دوو مخابراتي کېبلونو پرې کېدو اروپایي چارواکي پرون سې شنبې دې ته اړ کړل چې ووایي، دوی داسې انګېري چې پر اوکراین د روسیې د برید په تړاو به له ورانکاري او ترکیبي جګړې سره مخامخ وي.

د فنلنډ او سویډن پولیسو وویل چې د پرې شویو کېبلونو په اړه یې څېړنه پیل کړې ده.

د لېتوانیا څارنوالانو همدارنګه ویلي چې د دغې پېښې په اړه د معلوماتو په راټولولو بوخت دي.

د فنلنډ سینا شرکت اعلان وکړ چې یو کېبل یې چې پلازمېنه هیلسنګي د جرمني له روستوک بندر سره نښلوي، له هلسنګي شاوخوا اوه سوه کیلومتره لیرې د اولند ټاپو په جنوب کې د سویډن تر اوبو لاندې پرې شوی دی.

د دې شرکت یوه ویاند ویلي چې له بهرني عامل پرته ناشونې ده چې دغه کېبل دې دا ډول پرې شي.

د جرمني او فنلنډ د بهرنیو چارو وزارتونو ویلي چې د دغه مخابراتي کېبل پری کېدل د یوې ناولې لوبې ښکارندوي کوي.

د پاکستان په شمال لوېدیځ کې د تالاشۍ له یوې امنیتي پوستې سره په چاودنه کې ۱۱ سرتېري وژل شوي دي.

د پاکستان د استخباراتو یوه چارواکي د خپل نوم نه افشا کېدو په شرط پرون سې شنبې مشال راډیو ته وویل چې یوه مشکوک ځانمرګي پر چاودېدونکو موادو بار خپل موټر افغانستان پولې ته څېرمه د خیبرپښتونخوا ایالت په جاني خېلو کې له پوستې سره ټکر کړ چې د چادونې په نتیجه یې ۱۱ سرتېرې ووژل شول او څو تنه نور ټپیان شول.

د دغه چارواکي په خبره، دا پېښه تېر ماښام شاوخوا اوه بجې شوې ده.

تراوسه د دغه برید مسوولیت چا یا کومې ډلې نه‌دی اخیستی، خو په سیمه کې د تحریک طالبان پاکستان ډله ډېره فعاله ده.

د نیلا ابراهیمي په نوم یوه ۱۷ کلنه افغانه نجلۍ چې په خپل هېواد کې په عام محضر کې د خبرو کولو اجازه نه لري، د افغان نجونو له حقونو څخه د دفاع په خاطر پرون سې شنبې د ۲۰۲۴م کال د ماشومانو لپاره د سولې د نړیوالې جایزې مستحقه وپېژندل شوه.

د ماشومانو د حقوقو د بنسټ په خبره، نوموړې ته دغه جایزې د هغو فعالیتونو په خاطر ورکړل شوې چې د ښځو د غږ اوچتولو په برخه کې یې مخ ته وړي دي.

په عین حال کې پرون د مارټین اینالز Martin Ennals په نوم د بشري حقونو یوه مدافع بنسټ اعلان وکړ چې د افغان ښځو د حقونو مدافعې ژولیا پارسي د دې بنسټ د ۲۰۲۴م کال د بشري حقونو د مدافعانو د جایزې ګټونکې شوه.

ژولیا پارسي چې ښوونکې ده، د فریډم نو موسسې له‌خوا دغې جایزې ته کاندیده شوې وه.

هغې چې د ۲۰۲۱م په اګست میاشت کې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته خپله دنده له لاسه ورکړې، د ښځو د حقونو او اساسي آزادیو پر وړاندې د طالبانو له سختو سیاستونو او تګلارو سره په مخالفت کې یې د افغان ښځو خودجوشه غورځنګ جوړ کړی او تېر کال د درې میاشتو لپاره د طالبانو له‌خوا زنداني شوې وه.

د دغه بنسټ جایزه د لومړي ځل لپاره په ۱۹۹۴ کال کې له خطرسره مخ د بشري حقونود مدافعانو د پېژندنې او د هغوی د هڅولو او ساتنې لپاره ورکړل شوه.

له ګوزڼ یا پولیو څخه د خلاص افغانستان بنسټ نن چهارشنبې د نومبر ۲۰مه د ماشومانو د نړیوالې ورځې په مناسبت د ټولو ماشومانو لپاره له پولیو څخه د یوې خلاصې نړۍ غوښتنه کړې ده.

دغه بنسټ په خپله ایکس‌پاڼه یا پخواني ټویټرکې دغه هیله داسې مهال څرګندوي چې په افغانستان کې روان میلادي کال د ماشومانو د ګوزڼ یا پولیو د مثبتو پېښو شمېر ۲۳ ته لوړ شوی دی.

په افغانستان کې یوازې پولیو نه، بلکې ډېرې نورې د درملنې وړ ناروغۍ هم د ماشومانو ژوند ګواښي.

پر دې سربېره، یو زیات شمېر ماشومان له خوارځواکۍ او د خوړو له نه خوندیتوب سره مخامخ دي.

په افغانستان کې د اقلیمي بدلون له امله د رامنځته شویو سختو شرایطو له امله چې کورنۍ له یوه ځای نه بل ځای ته کډه کولو اړې شوي، دې چارې تر ټولو زیات ماشومان اغېزمن کړي دي.

د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ساتنې ادارې یا "سیف د چلډرن" د یکشنبې په ورځ وویل، یوازې د روان میلادي کال په لومړیو میاشتو کې په افغانستان کې د سختو اقلیمي شرایطو له کبله تر ۳۸زرو ډېر خلک چې نیمايي یې ماشومان دي، له خپلو مېنو بې‌ځایه شوي او نورو سیموته کډه شوي دي.

د روسیې د دفاع وزارت نن د نومبر ۱۹مه وویل چې اوکراین تېره شپه په براینسک سیمه کې په یو برید کې د متحده‌ایالاتو له‌خوا چمتو شوي شپږ اټکمز ATACMS راکټونه وکارول.

د دې ادعا له مخې روسي ځواکونه توانېدلي دي چې د اوکراین له‌خوا پنځه توغول شوي توغندي شنډ کړي.

د روسیې د دفاع وزارت منلې چې د دغه هېواد پر یوه پوځي هدف د توغول شويو توغنديو پارچې لګېدلي چې له امله یې اور لګېدلی، خو مرګ‌ژوبله نه لري.

څو ساعته مخکې، د روسیې خبري اژانس "آربي‌کې" د اوکراین د اردو د یوې سرچینې په حواله راپور ورکړ چې کییف د لومړي ځل لپاره د روسیې په خاوره کې د برید لپاره اټکمز راکټونه کارولي چې د اوکراین په جنوب لوېدیځ بریانسک سیمه کې د کراچف ښار سیمې یې په نښه کړي.

دا په داسې حال کې ده چې پر اوکراین د روسیې د تېري ۱۰۰۰ ورځې تېرېږي او دا بریدونه لا هم دوام لري.

د اوکراین ولسمشر ولادیمیر زیلینسکي نن وویل چې هېواد یې د روسیې له زیاتېدونکو بریدونو سره مخامخ دی.

د افغانستان د فوټبال ملي لوبډلې په یوې دوستانه سیالۍ کې نن سه شنبه د نومبر په ۱۹مه نېټه د تاجکستان پر وړاندې دوستانه سیالي ۳ د یو پر وړاندې وبایلله.

په دې لوبه کې تاجکستان د لوبې په یولسم، اوه ویشتم او اویایمه دقیقه کې ګولونه ووهل او افغان لوري ته یوازېنی ګول جمشید اڅکزي د لوبې په اته دېرشمه دقیقه کې وواهه.

د سیالۍ په لومړۍ نیمایي کې تاجک ګول کیپر سور کارت هم وخوړ او بیا یادې لوبډلې تر اخره په لسو لوبغاړو لوبه وکړه.

دا په داسې حال کې ده چې افغانستان خپله لومړۍ دوستانه سیالي ۲-۰ نیپال ته بایللې وه.

د ویلو ده چې تر دې ماتې وروسته د تاجکستان پلازمېنې دوشنبې ته د افغان لوبډلې سفر پای ته ورسېد.

نن د نومبر ۱۹مه پر اوکراین د روسیې د بشپړ یرغل ۱۰۰۰ ورځې په داسې حال کې پوره شوې چې پر اوکراین د روسیې حملې دوام لري.

اوکرایني چارواکو نن وویل چې د شمال ختیځې سومي سیمې په هلوخیف ښار کې نن سهار د استوګنې پر یوه پنځه پوړیزه ودانۍ د روسیې د بې پیلوټه الوتکو په برید کې د یوه ماشوم په ګډون شپږ کسان ووژل شول او دولس نور ټپیان شول.

چارواکو اندېښنه ښودلې چې ښايي د مرګ ژوبلې شمېر زیات شي.

د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلینسکي له دې برید وروسته په یو بیان کې وویل چې هېواد یې د روسیې له زیاتېدونکو حملو سره مخامخ دی.

له دې دوه ورځې مخکې د سومي په مرکز کې د روسیې په توغندویي برید کې یوه د استوګنې ودانۍ ولګېده چې د دوو ماشومانو په ګډون ۱۲ کسان یې ووژل.

چین نن تایید کړه چې یو وګړی یې د افغانستان او تاجکستان په ګډ سرحد کې په یوه وسله‌وال برید کې وژل شوی او څلور نور وګړي یې ټپیان شوي دي.

فرانس‌پرېس خبري آژانس د چین د بهرنیو چارو وزارت د یوه بیان په حواله راپور ورکوي چې دا برید د تاجکستان په خاوره کې دننه د یوه چینايي شرکت پر کمپ شوی دی.

په بیان کې دا برید په کلکه غندل شوی او یادونه شوې چې په دوشنبې کې د چین د سفارت له‌خوا د پېښې سیمې ته استول شوی کاري پلاوی سیمې ته رسېدلی دی.

بیان زیاتوي چې د چین سفیر د تاجکستان پر حکومت غږ کړی چې د دې پېښې علت ژرترژه معلوم کړي.

د تاجکستان امنیتي سرچینو پرون د لړم ۲۸مه د خپل نوم نه ښودلو په شرط د ازادي راډیو تاجکي څانګې ته وویل چې د تاجکستان د ختلان ولایت د شمس‌الدین شاهین ولسوالۍ په دره زربز سیمه کې د یکشنبې په شپه په یوه برید کې چې د دوی په وینا احتمالاً د افغانستان له خاورې به شوی وي، یو چینایی وګړی ووژل شو او څلور نور ټپیان شول.

د تاجکستان حکومت او د طالبانو چارواکو تراوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.

په پاکستان کې د ماشومانو د ګوزڼ په ناروغۍ یا پولیو د اخته ناروغانو شمېر پنځوسو تنو ته رسېدلی دی.

پاکستاني رسنیو پرون راپور ورکړ چې د پولیو پنځوسمه پېښه د خیبرپښتونخوا ایالت په ټانک ولسوالۍ کې په یوه شل میاشتنۍ ماشومه کې موندل شوې ده او د پاکستان د روغتیا مسوولې ادارې دا نوی مورد تایید کړی دی.

له دې پېښې سره په خیبرپښتونخوا کې د پولیو د ناروغانو شمېر ۱۱ او په ټول پاکستان کې په دې ناروغۍ د اخته ماشومانو شمېر په روان کال کې پنځوسو ته لوړ شو.

په پاکستان کې د دې ناروغۍ تر ټولو زیاتې پېښې چې شمېر یې ۲۴ ته رسېږي، په بلوچستان ایالت کې موندل شوي دي.

په پاکستان کې له ۱۹۹۴ کال راهیسې د پولیو د مخنیوي پروګرام روان دی او پاکستاني چارواکي ادعا کوي چې د دې ناروغۍ د پېښو کچه ۹۹ سلنه کمه شوې، خو بیا هم پاکستان او افغانستان یوازېني هېوادونه دي چې د پولیو ویروس په‌کې دی.

د طالبانو د حکومت ستره محکمه وايي، په بغلان ولایت کې یې پرون یوه ښځه د خلکو په مخکې په درو وهلې ده.

دې محکمې نن پر خپله ویبپاڼه خبر ورکړ چې دا ښځه د لومړنۍ محکمې له‌خوا د هغه څه په خاطر چې دلالي بلل شوې ده، په دېرشو درو او شپږ میاشتې بند محکومه شوې وه.

نړیوال بنسټونه او د بشري حقونو ډلې بدني سزاګانې د بشري حقونو سرغړونه بولي او بیا بیا یې له طالبانو غوښتي چې د د ډول سزاګانو بهیر ودروي، خو طالبان لاهم د هېواد په بېلابېلو ولایتونو کې د دې حکمونو تطبیق ته دوام ورکوي.