په خوست ولایت کې د اوبو یو بند، چې تېره اونۍ د طالبانو چارواکو له خوا پرانیستل شو، د باران له امله ویجاړ شو.

د ليژه د اوبو زېرمه کولو بند د هغو شپږو پروژو څخه یوه ده چې تېره اونۍ د طالبانو د اوبو او انرژۍ وزیر لخوا پرانستل شوه. د طالب چارواکو د معلوماتو له مخې دا پروژې په خوست ولایت کې د شا او خوا شل ملیونه افغانیو په لګښت جوړې شوې دي.

په همدې حال کې د خوست ولایت د رسنیو دفتر په یوه خبرپاڼه کې ویلي، د ګربزو ولسوالۍ اړوند د لېژې بند د ماتېدو په اړه هر اړخیزې څېړنې روانې دي.

د طالبانو تر کنترول لاندي د خوست ولایت ویاند، مستغفر ګربز، پر خپله ایکس شبکه لیکلي چې بند د مې په ۲۷مه، د سې شنبې په ورځ د ناببره سیلابونو له امله ویجاړ شو.

د دې بند نړېدو د خلکو سخت انتقادونه راپارولي چې ګواکي بندونه باید داسي جوړ شي چې د اوبو د زیاتوالي، بارونونو او سېلاب زور یووړای شي.

دا ورځ په وروستیو کلونو کې په دې هدف نمانځل کېږي چې د پښتو ژبې پرمختګ ته پام واړول شي.

پښتو د افغانستان یوه له دوو ملي ژبو څخه ده او دا ژبه د پاکستان په خیبرپښتونخوا او بلوچستان ایالتونو کې هم د میلیونونو خلکو مورنۍ ژبه ده.

د پښتو نړیوالې ورځې په مناسبت ګڼو لیکوالو او ادیبانو په ټولنیزو شبکو کې لیکنې خپرې کړي او د دې ژبې د ودې او پرمختګ د لارو چارو لپاره یې وړاندیزونه کړي دي.

ایران څه باندې څلور میلیونو اسناد نه ‌لرونکو افغان کډوالو ته امر کړی چې د جولای تر ۶مې (چنګاښ ۱۵مه) پورې له دغه هېواده ووځي.

ایراني چارواکو اعلان کړی چې افغان مهاجرو ته د احصایې د ادارې له لوري ورکړل شوي اسناد نور اعتبار نه ‌لري، او اوس له اسناد نه ‌لرونکو مهاجرو غوښتنه شوې چې له ټاکل شوې نېټې مخکې له ایرانه ووځي.

د ایران د کورنیو چارو وزارت د کډوالو او بهرنیو اتباعو د چارو مرکز مشر نادر یاراحمدي، ویلي چې د احصایې اسناد لرونکي کسان نور غیرقانوني مهاجر ګڼل کېږي. هغه ټینګار وکړ چې یوازې شپږ ځانګړي ډلې مهاجر، چې د لنډمهاله اقامت کارتونه ترلاسه کولی شي، اجازه لري په ایران کې پاتې شي.

د ایران د چارواکو د معلوماتو له مخې، دا مهال شاوخوا ۶ میلیونه او سل زره افغان کډوال په ایران کې اوسي، چې له دې ډلې څلور میلیونه او سل زره یې قانوني اسناد نه ‌لري.

یاراحمدي همداراز خبرداری ورکړی چې په راتلونکي تعلیمي کال کې به، هغه زده‌کوونکي چې سرپرستان یې یوازې د احصایې اسناد لري، په ښوونځیو کې د نوم‌لیکنې حق ونه‌ لري.

په داسې حال کې چې د اسراییل پوځ په غزه کې عملیاتو ته شدت ورکړی، حماس سختدریځې ډلې د چهارشنبې په ورځ اعلان وکړ چې د یوه دایمي اوربند له چوکاټ سره یې موافقه کړې ده؛ ویل کېږي چې دا طرحه د امریکا د ځانګړي استازي، ستیف ویتکاف، په منځګړیتوب جوړه شوې ده.

حماس د امریکا او اروپايي ټولنې له‌خوا ترهګره ډله ګڼل کېږي.

د اسراییلي ورځپاڼې «جروسلم پوست» د چهارشنبې د ورځې د راپور له مخې، حماس په یوه بیان کې ویلي چې دغه توافق «د لسو اسراییلي یرغملو د خوشي کېدو او د ځینو جسدونو د سپارلو» په بدل کې «د یو شمېر موافقه‌شویو فلسطیني بنديانو» پر تبادله ولاړ دی او د منځګړو هېوادونو په تضمین عملي کېږي.

په دې بیان کې همداراز ویل شوي چې «دا توافق کولی شي د یوه دایمي اوربند، د اشغالګرو ځواکونو د بشپړه وتلو، د بشري مرستو د بهیر د پیل او د غزې د چارو د تنظیم لپاره د یوې مسلکي کمېټې د جوړېدو سبب شي.»

هممهاله، د اسراییل صدراعظم بنیامین نتانیاهو د چهارشنبې په ورځ د خپل هیواد په پارلمان (کنست) کې وویل چې د حماس د غزې څانګې مشر او د یحیی سنوار کوچنی ورور، محمد سنوار، «له منځه وړل شوی دی.»

ملګري ملتونه وايي، اټکل کېږي چې تر ۲۰۶۰ کال پورې به، په افغانستان کې له هرو دوو تنو څخه یو تن په ښارونو کې اوسی.

د ملګرو ملتونو د هستوګنې پروګرام (UN-Habitat) زیاتوي، ډېر ښارونه په افغانستان کې ښاري پراخوالي ته چمتو نه دي.

یاده اداره وايي چې یوه مناسب او خوندي ژوند چاپېریال ته په لومړیتوب ورکولو سره کېدای شي داسې ښارونه جوړ شي چې هر څوک پکې له ښه ژونده برخمن وي.

UN-Habitat ټینګار کوي چې بنسټیز ښاري خدمات لکه د اوبو رسول، بدرفت، ترانسپورت او انرژۍ سیستمونه، د ښاري ژوند د ملا تیر جوړوي.

د انجینرۍ، ښاري پراختیا او پلان جوړونې د برخو یو شمېر مسلکي متخصصان باور لري چې د نفوس چټک زیاتوالی، پراخ مهاجرتونه، د ښاري پراختیا د جامع پلان نشتوالی، اقتصادي فقر او د ښاري مدیریت کمزورتیا، د کابل په ګډون د افغانستان د ښارونو د مدیریت په برخه کې د ستونزو اصلي عوامل دي.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ ویلي چې تېره اوونۍ یې د اسرائیل صدراعظم بنیامین نتانیاهو ته په ټیلیفوني خبرو کې په زغرده وویل چې په اوسني وضعیت کې پر ایران برید مناسب اقدام نه‌ دی.

ټرمپ په عین حال کې وویل چې نتانیاهو ته یې خبرداری نه دی ورکړی، بلکې له خپل دریځه یې نوموړی خبر کړی دی.

نوموړي د چهارشنبې په ورځ (د غبرګولي ۷مه) په سپینه ماڼۍ کې له خبریالانو سره په خبرو کې وویل

چې ده نتانیاهو ته وویل فکر نه ‌کوي چې دا دې مناسب وخت وي. ځکه چې دا مهال امریکا له ایرانیانو سره په خبرو بوخته ده، او خبرې تر دې دمه ډېرې ښې روانې دي.

د امریکا ولسمشر زیاته کړه، که له ایران سره یوې قوي موافقې ته ورسیږي – بیا اړتیا نه‌ پېښېږي چې برید وشي.

له بلې خوا اسوشیتید پریس خبري اژانس وايي چې ډونالډ ټرمپ د چهارشنبې په ورځ وویل چې له ایران سره موافقه ممکن په یوې یا دوو اوونیو کې وشي.

د اسراییل صدراعظم په دې اړه تراوسه پورې د خبري اژانسونو پوښتنو ته ځواب نه دی ویلی.

د ملګرو ملتونو چارواکو د قزاقستان له چارواکو سره د افغانستان اړوند د سیمه ییزې همکارۍ په اړه خبرې کړي دي.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندویه ماموریت (یوناما) مشرې روزا اوتونبایوا او د ملګرو ملتونو د مخدره توکو او جرمونو سره د مبارزې دفتر (یو این او ډي سي) سیمه ییز استازي اولیور سټولپ د سې شنبې په ورځ د قزاقستان د بهرنیو چارو وزارت له لومړي مرستیال اکان رخمتولین سره وکتل چې د افغانستان اړوند د سیمه ییزې همکارۍ په اړه بحث وکړي.

د قزاقستان د بهرنیو چارو وزارت د یوې اعلامیې له مخې، دا غونډه په افغانستان کې "ثبات، دوامداره پراختیا او د مخدره توکو پر وړاندې د مبارزې پر هڅو" متمرکزه وه.

د طالبانو سترې محکمې اعلان کړی چې په ټول افغانستان کې د سپوږمۍ لیدلو کمیټو د سې شنبې په ورځ، د می په ۲۷مه نېټه، د سپوږمۍ لیدل تایید کړي، خو د جون ۷مه چې د شنبې ورځ ده، د اختر لومړۍ ورځ ټاکل شوې ده.

دا په داسي حال کې ده چې ټاکل شوې ده د نړۍ اکثریت مسلمان هیوادونه د جمعې په ورځ اختر ولمانځي.

سعودي عربستان، متحده عربي اماراتو، عراق، عمان او اندونیزیا د جمعې ورځ د لوی اختر ورځ اعلان کړې ده. دعرفې ورځ به، چې په اسلام کې یوه له خورا سپېڅلو ورځو ده، د پنجشنبې په ورځ وي.

په غزني کې د «خوشحال» رادیو مسؤول مدیر سلیمان راحل د دې ولایت ابتدائیه محکمې په درې میاشتې بند محکوم کړ.

د افغانستان د خبریالانو مرکز په یوه اعلامیه کې د چارشنبې په ورځ دغه پرېکړه غیرعادلانه بللې او غندلې یې ده.

یوې ځایي سرچینې د افغانستان د خبریالانو مرکز ته ویلي چې د غزني ښار ابتدائیه محکمې په یوه غیرعلني غونډه کې چې د غبرګولي په لومړۍ نېټه ترسره شوه، سلیمان راحل د طالبانو د حکومت پر ضد د تبلیغاتو په تور په درې میاشتې بند محکوم کړ. د سرچینې په وینا، په دې حکم کې د هغه د تېر شوي بند موده هم شامله ده.

د افغانستان د خبریالانو مرکز د سرچینې په حواله لیکلي چې د طالبانو استخباراتو راحل د روان کال د غویي میاشتې په ۱۵مه نېټه پر فیسبوک پاڼه د ځینو پوستونو له امله نیولی و، چې پکې یې د خلکو د اقتصادي ستونزو او فقر په اړه څرګندونې کړې وې.

د‌ هغه په وینا، د غزني ولایت استخبارات د خلکو د ستونزو انعکاس د عامه ذهنیتونو د پارونې هڅه او د طالبانو د حکومت پر ضد تبلیغات بولي.

د طالبانو حکومت په دې اړه تر اوسه څه نه دي ویلي.

د روسیې دفاع وزیر اندری بیلوسوف د ډله ییز امنیت تړون سازمان د غړو هیوادونو د دفاع وزیرانو شورا په غونډه کې خبرداری ورکړی چې د منځنۍ اسیا لپاره لومړنی تهدید په افغانستان کې له میشتو افراطي ډلو څخه راځي.

ده زیاته کړه چې "د دې ډلو د فعالیتونو د پراختیا خطر ګاونډیو هیوادونو ته مخ پر زیاتیدو دی."

تر دې وروسته د طالبانو حکومت هغه اندېښنه بې بنسټه وبلله چې ګواکي له افغانستانه نورو ګاونډیو هیوادونو ته خطر متوجه دی.

د طالبانو د حکومت مرستیال ویاند حمدالله فطرت د کوم چا مشخص نوم نه دی یاد کړی خو پر ایکس پاڼه یې لیکلي چې په افغانستان کې هيڅ خپل سرې ډلې نشته.

د ملګرو ملتونو د راپورونو له مخې، په افغانستان کې تر ۲۰ زیاتې افراطي ډلې فعالیت کوي.

د ۲۰۲۱ کال په اګست کې د طالبانو د واک ته د رسیدو راهیسې، د طالبانو تر کنترول لاندي افغانستان د افراطي ډلو د ساتلو له پراخو تورونو سره مخامخ شوی دی.

د یادونې وړ ده چې روسیه یو له هغو هیوادونو ده چې له طالبانو سره نژدې اړیکې لري.

د اسراییل صدراعمظم بنیامین نتنیاهو د چهارشنبې په ورځ (د می ۲۸مه) وویل چې د حماس مشر، محمد سنوار، چې د دوی یو له خورا مطلوبو کسانو څخه و او د حماس ډلې د وژل شوي مشر، یحیی سنوار کشر ورور دی، له منځه وړل شوی دی.

محمد سنوار د روانې میاشتې په پیل کې د غزې په جنوب کې په یوه روغتون کې د اسراییلو د برید هدف ګرځېدلی او نتنیاهو د می په ۲۱مه وویل چې احتمال شته دی وژل شوی وي.

حماس لا تر اوسه د سنوار مړینه نه ده تایید کړې. امریکا او اروپايي ټولنه حماس ډله د تروریستي سازمان په توګه پېژني.

سنوار تیر کال وروسته له هغه چې اسراییلو د هغه ورور یحیی په جګړه کې وواژه، د حماس فلسطیني وسله والې ډلې لوړې رتبې ته پورته شو.

یحیی سنوار د ۲۰۲۳ کال د اکتوبر په میاشت کې پر اسراییل د لوی برید پلان جوړ کړی و چې په نتیجه کې یې جګړه پیل شوه، او وروسته د اسراییلو لخوا په ایران کې د حماس پر مخکیني مشر اسماعیل هنیه تر حملې وروسته، د دې ډلې عمومي مشر وټاکل شو.