راپورونه وايي چې روسي ځواکونه د اوکراین ختیځ ستراتیژیک ښار پوکروفسک Pokrovsk ته نژدې شوي دي.

ډیپ سټېټ آنلان ویبپاڼه چې د ځواکونو د موقعیت نقشې ښيي، راپور ورکوي چې روسي ځواکونه د پنجشنبې په ورځ د پوکروفسک له جنوبي څنډې څخه یوازې درې کیلومتره لیرې وو.

په عین حال کې د اوکراین د پوځ جګپوړي چارواکي جنرال اولیکساندر سیرسکي پرون پر خپله فیسبوکپاڼه ولیکل چې د روسي یرغلګرو پرضد د جګړې په ډګر کې د اوکراین د دفاعي ځواک د پیاوړي کولو لپاره باید نامتعارفې پرېکړې وشي.

له بلې خوا د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلینسکي چې تېره پنجشنبې د جبهې په لومړۍ کرښه کې د سرتېرو لیدو ته ورغلی و، سیمې ته د مرستندویو ځواکونو د استولو غوښتنه کړې.

روسې داسې مهال په اوکراین کې پوځي عملیاتو ته زور ورکړی چې د اوکراین د جګړې د پای ته رسولو لپاره ډيپلوماتیکې هڅې ګړندۍ شوي او ښکېل اړخونه غواړي دا جګړه، چې په اروپا کې یې په تېرو څو لسیزو کې ساری نه دی لیدل شوی پای ته ورسوي.

اروپایي کمیسیون ویلي چې اروپا د ګمرکي تعرفو د لوړولو په برخه کې د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ د اقدام غچ اخیستلو ته چمتو ده.

ټرمپ د تېرې جمعې په ورځ اعلان وکړ چې د اروپا پر فولادو او المونیمو ګمرګي تعرفه له پنځه ویشت فیصدو، پنځوس فیصدو ته لوړوي.

رویټرز د اروپایي کمیسیون د یوه چارواکي په حواله چې نوم یې نه دی اخیستی ویلي، که خبرې نتیجه ورنه کړي، دوی به د جون له ۱۴مې پر امریکایي تولیداتو تعرفه لوړه کړي.

وړاندې راغلي چې اوسنی وضعیت د نړۍ د دوو سترو اقتصادونو، امریکا او اروپا ترمنځ سوداګریزې جګړې ته زمینه برابره کړې ده.

په روسیه کې لږ تر لږه ۷ تنه مسافر هغه مهال مړه شول چې د دوی د سپرلۍ ریلګاډی له خپلې لیکې څخه ووت.

پیښه پرون شنبه " د جوزا لسمه" په بریانسک سیمه کې شوې چې چارواکو یې لامل په ترانسپورتي چارو کې " غیر قانوني لاسوهنه" بللې، خو جزیات یې نه دي ورکړي.

د بریانسک والي الکساندر بوګوماز ویلي، ۳۳ تنه نور په دې پیښه کې ټپيان شوي دي.

دا ترین له مسکو څخه شپږ سوه کیلو متره لرې کلیموف سیمې ته روان و.

یوې زلزلې چې شدت یې د ریښتر په کچه ۴ اعشاریه شپږ و، د تخار مرکز تالقان او شاوخوا سیمې لړزولي.

د ولکینو دیسکوري ویبپاڼې د راپور له مخې دغه زلزله تېره نیمه شپه ( د جوزا یولسمه) د تالقان ښار په ۴۴ کیلو متري واټن کې پیښه شوې.

تراوسه د زلزلې د احتمالي زیان په اړه څه نه دي ویل شوي.

د طالبانو د حکومت اړوندو چارواکو هم تراوسه په دې اړه څه نه دي ویلي.

سپینه ماڼۍ وایي، که تهران د اټومي موافقې په اړه د دوی وړاندیز ومني، د هغه هېواد په ګټه یو ګام دی.

د سپینې ماڼۍ ویاندې کارولین لویت د شنبې په ماښام ویلي چې د منځني ختیځ لپاره د دوی استازي سټیف ویتکاف ایران ته د دې په ټکو کره او د منلو وړ وړاندیز لیږلی دی.

هغې د دغه وړاندیز جزیات روښانه نه کړل.

د ایران د بهرنیو چارو وزیر هم ویلي چې دغه وړاندیز یې ترلاسه کړی دی.

عباس عراقچي پر خپله ایکسپاڼه لیکلي، د دغه وړاندیز طرحه د هغه عماني سیال تهران ته ور رسولې ده.

عراقچي هم د جزیاتو له ورکولو پرته ویلي چې دوی به مناسب ځواب ورکړي.
ایران او امریکا د روان لمریز کال د حمل له ۲۲ مې اټومي تړون ته د رسیدو هڅې پيل کړي دي.

د طالبانو د کډوالو او راستنیدونکو چارو وزارت وایي، تاجکستان په دې وروستیو کې له هغه هېواده د افغانانو د جبري ستنولو پروسه ګړندۍ کړې ده.

دغه وزارت پرون شنبه ( د جوزا لسمه) په یوه خبرپاڼه کې ویلي چې تاجکستان یوازې د روانې میاشتې په ۷ او ۸ نیټې نژدې پنځوس افغانان پر شیرخان بندر کندز ولایت ته را اړولي دي.

خبرپاڼه کې راغلي چې په را ایستل شویو کسانو کې ۳۶ یې د تاجکستان د اقامې پیژندپاڼې او ۱۲ نورو یې د تاجکستان قانوني ویزې درلودې.

طالب چارواکو ویلي چې د دغو افغانانو د اخراج لامل لا روښانه نه دی.

د ملګرو ملتونو د شمېرو له مخې چې د ۲۰۲۳ کال په وروستیو کې خپرې شوي، شاوخوا لس زره افغان کډوال په تاجکستان کې اوسیږي.

دوو امریکايي سناتورانو د افغانانو لپاره د موقتي خوندیتوب وضعیت لغوه کول "یو تاریخي خیانت" بللی دی.

جین شاهین او لیزا مورکاوسکي، چې د امریکا د سنا مجلس غړې دي، د دې هېواد د بهرنیو چارو او کورني امنیت وزیرانو ته په یو لیک کې لیکلي چې د افغانانو لپاره د موقتي خوندیتوب وضعیت لغوه کېدل، د زرګونو افغانانو ژوند له خطر سره مخامخ کوي، په ځانګړې توګه د هغو افغانانو چې د امریکا تر څنګ ولاړ وو.

د دغو سناتورانو په وینا، په افغانستان کې د وضعیت د خرابوالي په پام کې نیولو سره، د هغو افغانانو لپاره چې اوس په امریکا کې ژوند کوي، د موقتي خوندیتوب وضعیت لغوه کول هغوی د طالبانو تر واک لاندې افغانستان کې د حقیقي ګواښ، ځورونې، تاوتریخوالي او حتی مرګ له خطر سره مخامخ کوي.

دا څرګندونې په داسې حال کې کېږي چې د امریکا د کورني امنیت وزارت شاوخوا درې اونۍ وړاندې اعلان وکړ چې د افغان کډوالو لپاره د موقتي خوندیتوب وضعیت (TPS) پروګرام به د مې میاشتې په ۲۰مه پای ته ورسېږي، او لغوه کېدل به یې د جولای له ۱۲مې عملي شي.

د TPS یا موقتي خوندیتوب وضعیت پروګرام د هغو بهرنیو وګړو لپاره ده چې د جګړو، طبیعي پېښو یا نورو "غیرعادي" شرایطو له امله نشي کولای خپل هېواد ته ستانه شي.

د "افغان ایوک" په نوم د یوې امریکايي ادارې د معلوماتو له مخې، دا مهال نږدې ۱۱ زره افغانان په امریکا کې له دې موقتي خوندیتوب څخه برخمن دي.

"له تنباکو پرته " نړیوالې ورځې په مناسبت په افغانستان کې ددې سازمان د څانګې مشر ډاکټر اډوین سنیزا سالواډور ویلي، افغانستان کې په ځانګړې توګه د تنکیو ځوانانو ترمنځ د تنباکو کارول له یوې ورځې بلې ته زیاتیږي چې نوموړې ترې د ځوانانو پر ساتنه ټینګار کړی دی.

بلخوا د افغانستان د سوداګرۍ او پانګونې خونه وايي، په افغانستان کې د تولید ترڅنګ، تمباکو له یو شمېر نورو هېوادونو نه هم واردېږي.
د دې خونې د مدیره پلاوي غړي، خان جان الکوزي ازادي راډیو ته وویل:

"تېر کال، له ایران، پاکستان او سعودي عربستان څخه شاوخوا یو نیم زره ټُنه د یو نیم میلیون ډالرو په ارزښت تنباکو وارد شوي وو. په افغانستان کې د تنباکو مصرف کم دی، نو واردات هم کم دي، او سربېره پردې، دا د افغانستان په ختیځو ولایتونو کې هم تولیدېږي."

د روږدیتوب د برخې یو شمېر متخصص ډاکتران د تمباکو کارول روغتیا ته زیان‌رسونکي بولي او ټینګار کوي چې استعمال یې ان د مړینې لامل کېدای شي.

روغتیا نړیوال سازمان اټکل کوي چې دا مهال په ټوله نړۍ کې تر یو میلیارد زیات کسان سګریټ څکوي او نږدې ۳۵۰ میلیونه نور له لوګی پرته تنباکو کاروي.

یاد سازمان دا ورځ په ۱۹۸۷ میلادي کال کې د "د تنباکو پرته نړیوالې ورځې" په توګه ونوموله، چې موخه یې د تنباکو اعتیاد او د کارونې منفي اغیزو ته د خلکو پام اړول دي.

د طالبانو د حکومت د ریاست‌الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر د شنبې په ورځ (د جوزا ۱۰مه) په هرات ولایت کې د بادي او لمریزې برېښنا دوې تولیدي پروژې پرانیستلې. دا خبره د ملا عبدالغني برادر دفتر په یوه خبرپاڼه کې کړې ده.

په خبرپاڼه کې ویل شوي چې دا پروژه به چې د خصوصي سکټور او افغانستان برېښنا شرکت له لوري پلي کېږي، څه باندې ۴۸ میګاواټه برېښنا تولیدوي، چې په کې څه باندې ۴۳ میګاواټه بادي او پنځه میګاواټه لمریزه انرژي شامله وي.

د طالبانو د حکومت په وینا، د دغو پروژو ارزښت نږدې ۶۸ میلیونه ډالرو ته رسېږي، چې له دې ډلې ۶۴ میلیونه ډالر د بادي او ۳.۵ میلیونه ډالر د لمریزې برېښنا لپاره ځانګړي شوي دي.

ملا عبدالغني برادر وویل چې دا پروژې به د افغانستان د انرژۍ سکتور د پراختیا ترڅنګ د وارداتي برېښنا پر ځای د کورني تولید پیاوړتیا، چاپېریال ساتنې، نوې ټکنالوژۍ ترویج او اقتصادي ودې ته لاره هواره کړي.

افغانستان که څه هم یوه ډیره اندازه بریښنا له ګاونډیو هېوادونو واردوي خو لا هم دا هېواد د بریښنا له سخت کمي سره مخ دی، په ګڼو کلیو او بانډو کې یې بریښنا هیڅ وجود نه لري او په ښارونو کې خلک د بریښنا له پرلپسې برچاویوو او لوړو لګښتونو شکایت کوي.

د هند له لوري افغانستان ته په ورکړل شویو واکسینونو کې د انفلوینزا او مننجیت واکسینونه شامل دي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د افغانستان د عامې روغتیا وزارت پرون (جمعه) وویل چې د هند حکومت د افغانستان د روغتیايي سیستم د ملاتړ لپاره ۱۱ زره ډوزه واکسین مرسته کړې ده چې د ساري ناروغیو پر وړاندې به د هېواد هڅې پیاوړې کړي.

په دې مرسته کې ۵۵۰۰ ډوزه د انفلوینزا واکسین او ۵۵۰۰ ډوزه د مننجیت واکسین شامل دي.

دا واکسینونه د دې خطرناکو او ساري ناروغیو د خپرېدو په مخنیوي کې مهم رول لري.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د عامې روغتیا وزارت له هند څخه د دې پر وخت مرستې په خاطر مننه او قدرونه کړې ده.

د چارواکو په وینا، دا واکسینونه به په ځانګړي توګه د ماشومانو او زړو خلکو په څېر د زرګونو زیانګالو افغانانو ژوند وژغوري.

هند تر دې وړاندې هم په ځلونو افغانستان ته د درملو او په ځانګړي ډول واکسینونو مرستې کړي دي.

یونیسف وايي، په افغانستان کې د ۱۲ میلیونه ماشومانو په شمول، تر ۲۲ میلیونه زیات خلک، په بیړني ډول بشري مرستو او کومکي خدمتونو ته اړتیا لري.

د ملګرو ملتونو د ماشومانو صندوق (یونیسف) پرون (جمعه) په یوه راپور کې ویلي چې دا اندېښمنوونکي شمېرې د افغانستان روان بشري بحران په ډاګه کوي.

یونیسف وايي، په وروستیو کې یې تر ۸۲۹ زره په زیاتو ماشومانو کې شدیده خوارځواکي تشخیص کړه. په هغوی کې شاوخوا ۳۷ زره ماشومانو – چې ۵۹ سلنه یې نجونې وې – په ځانګړي ډول درملنه ترلاسه کړه.

یونیسف په افغانستان کې په ۳۴ ولایتونو کې د ۲۴۰۶ ثابتو روغتیایي مرکزونو له لارې لومړني، ثانوي او تخصصي روغتیايي خدمتونه وړاندې کوي.