نن د سپټمبر اتمه د سواد نړیواله ورځ ده.

دا ورځ له ۱۹۶۷م کال راهیسې په نړۍ کې هر کال نمانځل کېږي او سږ کال د "څو ژبو زده‌کړو ته وده ورکول، د دوه اړخیز تفاهم او سولې لپاره سواد" د دې ورځې شعار بلل شوی دی.

سږ کال یوځل بیا دا ورځ داسې مهال راځي چې په افغانستان کې د طالبانو تر حکومت لاندی د نجونو پر مخ د منځنیو ښوونځیو او پوهنتونونو دروازې تړلې دي.

یونسکو نن پر خپله ایکس‌پاڼه یا پخوانې ټویټر سواد د ټولو لپاره یو بنسټیز بشري حق بللی دی او زیاته کړې یې ده چې سواد "د نورو بشري حقونو، لویو آزادیو، او نړیوال تابعیت څخه د ګټې اخیستنې دروازې پرانېزي."

یونسکو په دې بیان کې زیاته کړې چې "سواد د خلکو لپاره د پراخې پوهې، مهارتونو، ارزښتونو، او چلندونو د ترلاسه کولو لپاره یو بنسټ دی چې د برابرۍ، غیرې تبعیض، د قانون حاکمیت، پیوستون، عدالت، تنوع او زغم پر بنسټ د تلپاتې سولې کلتور ته وده ورکوي."

دا په داسې حال کې ده چې څو ورځې وړاندې د افغانستان په تودو سیمو کې نوی ښوونیز کال پرته له دې چې نجونو ته تر شپږم ټولګي پورته د زده‌کړو اجازه ورکړل شي پیل شو چې یوازې هلکانو ته اجازه ورکړل شوه چې تر شپږم ټولګي پورته ښونځیو ته ستانه شي.

په افغانستان د طالبانو له واکمنېدو راهسیې میلیونونه نجونې له منځنیو او لوړو زده‌کړو "تر راتلونکي امره" محرومې شوې دي.

ځینې نړیوالې احصايي اټکل کوي چې دا مهال شاوخوا اتیا سلنه افغانان د لیک لوست له زده‌کړې لرې پاتې چې لویه برخه یې ښځې او نجونې دي.

د هوا پېژندنې ادارې، په راروانو دوو ورځو کې د هېواد په ځینو سیمو کې د اوبو د کچې د لوړېدو او سېلابونو د راوتلو اټکل کوي.

د اوبو او انرژۍ وزارت پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې د هواپېژندنې ادارې په حواله خبر ورکوي چې وايي د راروانې دوشنبې او سه شنبې په ورځو د کاپیسا، ننګرهار، لغمان، کونړ او نورستان او ولایتونو په ځینو سیمو کې د بارانونو او واورو د ورېدو امکان شته.

نوموړی وزارت د کوزنیو سیمو له اوسېدونکو غواړي چې د سېلابونو او اوبو د کچې د لوړېدو پرمهال دې د سیندونو غاړو ته له نژدې کېدو ډډه وکړي.

د ایراني چارواکو له قوله ورکړل شوي راپورونه وايي چې ایران د افغان کډوالو د وتلو مهلت د نژدې نورې یوې نیمې میاشتې لپاره اوږد کړی دی.

ایراني رسنۍ راپور ورکوي چې په رضوي خراسان ولایت کې د ایران د بهرنیوچارو وزارت استازي احمد موسوي فر پرون په مشهد کې یوې خبري غونډې ته ویلي دي چې د ایران حکومت د بې اسنادو افغان کډوالو د وتلو مهلت د سپټمبر تر شپږمې (د وږي ۱۶مه) نېټې پورې غځوي.

له خبري غونډې وروسته په خپاره شوي بیان کې راغلي دي چې ایران دا پرېکړه د امکاناتو د نشتوالي او سختې تودوخې له کبله کړې ده.

د کډوالو لپاره د ملګروملتونو لویه کمیشنري وايي چې له ایرانه په سلو کې نژدې اویا سلنه افغان کډوال چې ډېره برخه یې ښځې او ماشومان دي په جبري ډول ایستل شوي دي.

د افغانستان د کریکټ د شپږیزې لیګ د لسم پړاو په دوهمه ورځ نن د بند امیر ښامارانو د مس عینک اتلانو ته ماتې ورکړه.

لوبه مس عینک پیل کړه او په لومړۍ پاڼۍ کې یې د پنځو لوبغاړو په زیان سره یې سیالې لوبډلې ته د ۱۸۸ منډو هدف وټاکه.

بندامیر لوبډلې په شلم اوور کې یې د څلورو لوبغاړو په زیان سره ۱۸۸ منډې جوړې کړې او لوبه یې وګټله.

په پام کې ده چې د شپږیزه د لیګ دوهمه لوبه نن د ماسپښین په ۲ بجو د بست د ساتونکو او سپین غر پړانګانو ترمنځ ترسره شي.

د شپږیزې لیګ لسم پړاو پرون شنبه پيل شو چې په لومړنیو دوو لوبو کې یې مسک عینک سپین غر او امو نهنګانو د بست ساتونکو ته ماته ورکړه.

دا سیالۍ د اګست تر لومړۍ نیټې دوام کوي او هره ورځ په کې دوه-دوه لوبې کیږي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي وایي، کوربه هېوادونه باید افغان کډوالو ته د خپلو حسابونو د تصفیې او املاکو د خرڅلاو یا لېږد لپاره وخت ورکړي.

متقي دغه څرګندونې پرون شنبه په کابل کې د ملګرو ملتونو د کډوالو له لوی کمشنر فلیپو ګراندي سره د لیدو کتو پر مهال کړې دي.

وړاندې تر دې له ایران او پاکستانه ایستل شویو یوشمیر افغانانو ویلي، د کور توکي او جایدادونه ترې پاته دي او د نیولو پر مهال یې پولیس غږ نه اوري.

متقي په یوه خبرپاڼه کې ویلي، د دوی حکومت تر خپلې وسې د اخراج شویو کډوالو لاسنیوی کوي، خو په خبره یې " دا چې ستونزې ډیرې زیاتې دي، د نړیوالو ادارو مرستو ته اړتیا لېدل کیږي".

د ملګرو ملتونو د کډوالو لوی کمشنر داسې مهال افغانستان ته تللی چې دغه هېواد ته له ایران او پاکستانه د کډوالو څپه ورماته ده او د مرستې رسونې سیستم یې تر فشار لاندې راوستلی دی.

د افغانستان د کریکټ په شپږیزه لیګ کې نن یکشنبه په دویمه ورځ دوه لوبې ترسره کیږي.

لومړۍ لوبه چې د سهار په نهو بجو پیلیږي، د بند امیر ښامارانو او مس عینک اتلانو ترمنځ ده.

له غرمې وروسته دویمه لوبه د بوست ساتونکو او سپین غر پړانګانو ترمنځ ده.

د شپږیزې لیګ لسم پړاو پرون شنبه پيل شو چې په لومړنیو دوو لوبو کې یې مسک عینک سپین غر او امو نهنګانو د بست ساتونکو ته ماته ورکړه.

دا سیالۍ د اګست تر لومړۍ نیټې دوام کوي او هره ورځ په کې دوه-دوه لوبې کیږي.

د پاکستان د کورنیو چارو وزیر محسن نقوي وویل، د دغه هېواد حکومت پرېکړه کړې چې د افغان کډوالو د لنډمهالې استوګنې کارتونه (PoR) نور تمدید نه کړي. نوموړي خبرداری ورکړی؛ هغه افغانان به، چې له پاکستان څخه ایستل کېږي، په تور لېست کې شامل شي او بیا به پاکستان ته د ننوتو اجازه ونه لري.

محسن نقوي د جمعې په ورځ په اسلام‌‎آباد کې خبریالانو ته وویل، دا پرېکړه د پاکستان د نوې ملي تګلارې یوه برخه ده. هغه ټینګار وکړ چې له غیرقانوني مهاجرت، په ځانګړي ډول له افغان اتباعو سره به هېڅ ډول نرمي و نه شي.

نوموړي زیاته کړه: «هغو افغان اتباعو ته چې په غیرقانوني ډول په پاکستان کې اوسي، د استوګنې د تمدید اجازه نه ورکول کېږي.»

د پاکستان د کورنیو چارو وزیر دا هم څرګنده کړه چې ایران د ۲۰۲۵ کال د جولای په لومړیو لسو ورځو کې تر ۳۰۰ زره ډېر افغان اتباع ایستلي دي.

راپورونه ښيي چې پاکستان هم د روان کال له پیل راهیسې تر ۳۰۰ زره زیات افغان مهاجر ایستلي دي.

د بریتانیا ایسپکس پوهنتون افغان نابینا ځغاستونکي او لامبو زن ولي محمد نوري ته افتخاري ډکټورا ورکړه.

دا خبر دغه پوهنتون په خپله فیس بوک پاڼه خپور کړی دی.

ولي محمد نوري ازادي راډیو سره په خبرو کې له دې امله خوښي وښوده ویې ویل، دا ډکټورا د ده د ټولو لاسته راوړونو تایدي ده.

ده وړاندې ازادي راډیو ته وویل، سره له دې چې دی د برېټانیا د معلولینو د ځغاستې او لامبو په ملي ټیم کې دی، هڅونکې ویناوې کوي او د بشري مرستو په برخه کې هم فعال دی.

ده د خپلو دې کارونو او فعالیتونو له امله مخکې ګڼې جایزې او مډالونه هم ګتلې دي.

ولي محمد نوري دوه لسیزې مخکې کابل کې په یوې بمي چاودنه کې ټپي او نابینا شو.

د جرمني صدراعظم، فریدریش مرڅ وايي، افغانستان ته د یو شمېر افغانانو د بېرته ستنولو عملیات "د قطر دولت په نږدې همکارۍ "ترسره شوي دي چې په وینا یې په دې چاره کې یې "د منځګړي رول لوبولی دی. "

نوموړې د جمعې په ورځ پر خپله ایکس پاڼه قطر په سېمه کې ، یو باوري او ستراتیژیک شریک بللی او د قطر له امیر څخه یې مننه کړې ده.

جرمني د جمعې په ورځ اعلان وکړ چې یو اتیا تنه افغانان چې په جرمونو کې ککړ و، د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته یې استولي دي. جرمني تر دې مخکې هم څو ډلې په جرمونو کې ښکیل افغانان د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته استولي دي چې د بشري حقونو د څار ‌ډلو یې دا چاره غندلې.

د جرمني صدراعظم تر دې مخکې د جمعې په ورځ په برلین کې خبریالانو ته وویل چې افغانستان ته په جرمونو کې د ککړو افغانانو بیرته ستنول د طالبانو د حکومت په وړاندې د جرمني په دریځ کې د بدلون یا د طالبانو د حکومت د په رسمیت پیژندو په معنی نه ده .

جرمني نن، د جمعې په ورځ (۲۷ سرطان)، ۸۱ افغان نارینه چې په دې هېواد کې په جرمونو محکوم شوي وو، افغانستان ته ولېږل.

د فرانس پرېس خبري آژانس د راپور له مخې، د جرمني د کورنیو چارو وزیر الکساندر دوبریند ویلي، د دې کسانو د شړلو حکم د محکمې له پرېکړې وروسته صادر شوی دی.

له کله چې په افغانستان کې طالبان بیا واک ته رسیدلي، دا دوهم ځل دی چې جرمني افغان پناه غوښتونکي له خپلې خاورې باسي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویاند، عبدالقهار بلخي هم نن په خپله ایکسپاڼه (پخوانی ټویټر) کې لیکلي چې د کډوالو د ایستلو له قضیې د طالبانو حکومت خبر و.

د کډوالو د ایستلو موضوع یو ځل بیا په جرمني کې پر یوه مهم سیاسي بحث بدله شوې، په ځانګړي توګه په داسې شرایطو کې چې د ښي‌ اړخي افراطي ګوند «بدیل جرمني» (AfD) محبوبیت زیات شوی دی.

د جرمني د کورنیو چارو وزارت ویلي چې د افغانانو د ایستلو په وروستيو عملیاتو کې قطر هم مرسته کړې او ټینګار یې کړی چې دا بهیر باید په راتلونکي کې هم دوام وکړي.

پاکستاني رسنیو نن د خپل هیواد د امنیتي سرچینو پر اساس ادعا وکړه چې سرحدي ځواکونو یې تېر ماښام (د جولای په ۱۷مه) پنځه مشکوک ځانمرګي بریدګر په داسي حال کې ونیول چې غوښتل ‌یې له افغانستان څخه پاکستان ته دننه شي.

سرچینو نیول شوي کسان د ټي ټي پي یا پاکستاني طالبانو غړي بللي دي او ویلي، دا کسان هغه مهال ونیول شول چې د بیسي خېل کلي په یوه جومات کې یې پناه واخیسته.

پاکستان وخت په وخت له افغانستانه د ټي ټي پي د وسله والو کسانو د وراښتو ادعاوې کوي. خو په افغانستان کې د طالبانو حکومت د پاکستان ادعاوې ردوي او وايي چې هیڅ ډلې ته اجازه نه ورکوي چې د افغانستان خاوره د بل هیواد پر ضد وکاروي.