د افغانستان د سوداګرۍ او پانګونې خونه وایي چې پاکستان ته د افغانستان د تازه مېوو او سبزیجاتو د صادراتو د ستونزې یوه کورنۍ دایمي حل‌لاره دا ده چې په هېواد کې دننه د مېوو او سبزیجاتو د ساتلو لپاره زیاتې سړې خونې جوړې شي.

د دې خونې د مدیره هییت غړي خان جان الکوزي ازادي راډیو ته دغه څرګندونې پرون چهارشنبې ناوخته داسې مهال وکړې چې افغانستان د پاکستان له‌خوا د تعرفې د زیاتوالي له امله هغه هېواد ته د تازه مېوو او سبزیجاتو صادارت درولي دي.

الکوزي وويل: "فیصله مو وکړه چې صادرات بند کړو او د دې لپاره په داخل کې تدابیر ونیول شي، باید کوښښ وشي چې په داخل کې سړې خونې جوړې شي او ظرفیتونه ایجاد شي او همدارنګه افغانان، دولتي خلک او په هوټلونو کې د خارجي مېوو پرځای له کورنیو مېوو څخه استفاده وشي."

د الکوزي په خبره پاکستان په‌دې وروستیو کې د افغانستان پر دولس قلمه مېوو او سبزیجاتو تعرفې ان تر پنځلس چنده لوړې کړې چې افغان سوداګر یې د پرېکولو توان نه‌لري ځکه ورسره نرخونه پورته ځي چې په نتیجه کې یې څوک د اخیستو وس نه‌لري.

دا لومړی ځل نه‌دی چې پاکستان د اوړي په موسم کې چې په افغانستان کې د مېوو د حاصلاتو موسم دی، د سبزیجاتو ترڅنګ د تازه مېوو د صادراتو په وړاندې سخت اقدامات کوي، بلکې له دې مخکې یې هم په کراتو، کراتو د مختلفو دلایلو له امله هغه هېواد ته د افغانستان د تازه مېوو د صادراتو مخه نیولې چې افغان بزګرو او سوداګرو ته یې ډېردزیانونه اړولي دي.

د طالبانو مرستیال ویاند حمد الله فطرت پر ایکسپاڼه لیکلي دي چې د یکشنبې د شپې د زلزلې د قربانیانو شمیر ۲۲۰۵ ته رسیدلی دی.

د دې زلزلې له امله په زرګونو کسان ټپيان شوې هم دی.

اکثر تلفات په کونړ کې اوښتې دي، خو دې زلزلې په ننګرهار او لغمان کې هم یوشمیر کورونه زیانمن کړې دي.

نن هم یوې بلې ۴،۷ درجې زلزلې ختیځ ولایتونه ولړزول.

د امریکا د ځمکې پیژندنې ادارې وویل چې دا زلزله د ورځې په ۱۰:۵۲ د جلال آباد ښار په ۱۳ کیلومترۍ واټن کې د ځمکې په لس کیلومتره ژور تل کې شوې.

ویل کیږي چې دغې نوې زلزلې د کنړ په چپه دره کې یو کور بشپړ ویجاړکړی دی خو له اوسیدونکو خالي وو نو مرګ ژوبله نه ده رامینځ ته شوې .

د تېرې یکشنبې په شپه یوې سختې زلزلې چې شدت یې د ریښتر په مقیاس ۶،۱ درجې و، یوازې په کونړ ولایت کې له ۱۴۵۰ ډېر کسان ووژل او شاوخوا ۳۴۰۰ نور یې ټپیان کړل.

له دې یوه ورځ وروسته یوې بلې ۵،۵ درجې زلزلې بیاهم د هېواد ختیځ ولړزاوه، خو د دې زلزلې د زیانونو په اړه دقیق معلومات نه دي ورکړل شوي.

د امریکا د جیولوژیکي سروې ادارې نن- د وږي ۱۳مه وویل چې دا زلزله د ورځې په ۱۰:۵۲ د جلال آباد ښار په ۱۳ کیلومترۍ واټن کې د ځمکې په لس کیلومتره ژور تل کې شوې ده او شدت یې د ریښتر په مقیاس ۴،۷ درجې و.

د دې تازه زلزلې د احتمالي زیانونو په اړه تراوسه دقیق معلومات نه شته.

دا په تېرو څلورو ورځو کې دریمه زلزله ده چې د افغانستان ختیځ لړزوي. د تېرې یکشنبې په شپه یوې سختې زلزلې چې شدت یې د ریښتر په مقیاس ۶،۱ درجې و، یوازې په کونړ ولایت کې له ۱۴۵۰ ډېر کسان ووژل او شاوخوا ۳۴۰۰ نور یې ټپیان کړل.

له دې یوه ورځ وروسته یوې بلې ۵،۵ درجې زلزلې بیاهم د هېواد ختیځ ولړزاوه، خو د دې زلزلې د زیانونو په اړه دقیق معلومات نه دي ورکړل شوي.

برتانیا د تېر پرځېدلي جمهوري نظام د عامې روغتیا د وزیر فیروزالدین فیروز د سیاسي پناه غوښتنه رد کړې ده.

ډېلي مېل ورځپاڼې پرون (د وږي ۱۲مه) د ښاغلي فیروز له قوله خبر ورکړی چې دی وايي، د برتانیا د مهاجرت د ادارې د دې حکم پر وړاندې یې اعتراض کړی او په دې اړه د بیا کتنې غوښتنه یې کړې ده.

فیروز ډېلې مېل ته ویلي چې که په برتانیا کې د استوګنې ویزه ترلاسه کړي، نو له خپلې تجربې څخه به د برتانیا د صحي نظام په ګټه کار واخلي.

ښاغلی فیروز چې د ۲۰۱۵ او ۲۰۲۰ کلونو ترمنځ د جمهوري نظام د روغتیا وزیر و، اوس مهال د برتانیا د مهاجرت د ادارې په مرسته د بورن موت ښار په یوه هوټل کې دېره دی.

تراوسه روښانه نه ده چې د فیروز د سیاسي پناه غوښتنه ولې رد شوې ده خو د برتانیا حکومت د هغو رای ورکوونکو تر فشار لاندې دی چې برتانیا ته د کډوالو له ورتلو سره مخالفت کوي.

د مقاومت جبهې په نوم د طالبانو د مخالفې ډلې مشر احمدمسعود تایید کړې چې طالبانو د بغلان ولایت په نهرین ولسوالۍ کې د دې ډلې یو قوماندان وژلی دی.

ښاغلي مسعود بېګا ناوخته پر خپله ایکس پاڼه په یو بیان کې ولیکل چې د شهید د اونۍ په درشل کې د دې ډلې یو قوماندان قیوم کهګدای د طالبانو پرضد د جګړې په سنګر کې وژل شوی دی.

مسعود نه دي ویلي چې دا جګړه څه وخت او په کوم ځای کې شوې، خو د ځینو رسنیو د راپورونو له مخې کهګدای د سه شنبې ورځې په ماښام ناوخته په نهرین ولسوالۍ کې له طالبانو سره په جګړه کې ووژل شو.

د طالبانو امنیتي چارواکو د کهګدای د وژل کېدو یا په نهرین کې د کومې جګړې په اړه څه نه دي ویلي.

د نړیوالو همکاریو په چارو کې د قطر د دولت وزیره ډاکټره مریم بنت علي بن ناصر المسند پرون (د وږي ۱۲مه) د یوه پلاوي په مشرۍ کابل ته ورسېده څو د وروستۍ زلزلې قربانیانو ته د دې هېواد مرستې ورسوي.

په یوه بیان کې چې د قطر د بهرنیوچارو وزارت پر خپله ایکس پاڼه خپور کړی، ویل شوي دي چې د دې هېواد له خوا د دوو خوځنده روغتونونو، دارو درملو، خیمو او خوړو مرستې په څلور پوځي الوتکو کې کابل ته ورسېدلې او په پام کې ده چې شاوخوا یوولس زره زلزله ځپلو ته ووېشل شي.

د قطر د بهرنیوچارو وزارت له خوا په خپرو شویو تصویرونو کې ښکاري چې په دوحه کې د طالبانو د حکومت سفیر محمدنعیم او نور طالب چارواکي د کابل په نړیوال هوايي ډګر کې د دریو ښځو په ګډون د قطري پلاوي هرکلی کوي.

د افغانستان په ختیځ کې د یکشنبې ورځې په زلزله کې چې تر ډېره یې کونړ ولایت زیانمن کړ د طالبانو د حکومت د چارواکو په وینا له ۱۴۵۰ ډېر کسان وژل شوي، ۳۴۰۰ نور ټپیان دي او شاوخوا ۶۸۰۰ کورونه ویجاړ شوي دي.

د ملګروملتونو د سرمنشي ویاند ستیفان دوجاریک پرون خبریالانو ته وویل چې د زلزله ځپلو سیمو او له هغو سره د مرستو د ارزونې پر وړاندې ننګونې د لارو د بندېدو له کبله ډېرې دي خو نوموړي زیاته کړه چې د خوړو، خیمو او د صحي مرستو د رسولو چارې پیل شوې دي.

د ملګروملتونو ویاند دا هم وویل چې د مرستندویانو لپاره د سرپناه، روغتیايي خدماتو، د څښاک د پاکو اوبو او خوړو د رسولو چارې لومړیتوب لري.

په عین حال کې خیریه ټولنو پر نړیوالې ټولنې غږ کړی چې د افغانستان د ختیځ له زلزلې وروسته له دې هېواد سره مرستې زیاتې کړي.

د نړیوال لید د خیریه ټولنې د افغانستان د څانګې مشرې ټامیندري دی سیلوا پرون وویل چې افغانان له پرله پسې بحرانونو څخه پوزې ته رسېدلي دي او په داسې حال کې له دې بحرانونو سره مقابله کوي چې نړیوالې مرستې کمې شوي او په کور دننه هم د مرستو امکانات لږ دي.

مېرمن دي سېلوا وايي چې دې ټولنې له خپلې خوا هم له افغانستان سره د بسپنې د جلبولو کمپاین پیل کړی دی.

د طالبانو چارواکو هم له نړیوالو غوښتي دي چې د وروستۍ زلزلې له مصیبت ځپلو سره مرستې وکړي.

د خوړو نړیوال پروګرام WFP خبرداری ورکړی چې که بېړنۍ مالي مرسته ترلاسه نه کړي نو د افغانستان په ختیځو ولایتونو کې د وروستۍ زلزلې له مصیبت ځپلو سره د مرستې لپاره به یې سرچینې ژر پای ته ورسېږي.

په افغانستان کې د WFP مشر جان علییف نن (د وږي په ۱۲مه) رویټرز خبري آژانس ته وویل چې یوازې د ۴ اونیو لپاره بودیجه او د خوړو زېرمې لري.

د افغانستان لپاره د خوړو د نړیوال پروګرام بودیجه د طالبانو له بیاواکمنېدو یوکال وروسته په ۲۰۲۲ کال کې ۱،۷ میلیارد ډالره وه خو د ملګروملتونو د دې اړوندې ادارې بودیجه سږکال یوازې ۳۰۰ میلیون ډالره ده.

د ناروې د کډوالو شورا وايي چې د افغانستان د ختیځ په زلزله ځپلو سیمو کې سیمه ایز امکانات ترډېره لګول شوي او د بودیجې د کمښت له وجې د مرستو د رسولو کچه او سرعت خورا ډېر محدود شوي دي.

دې خیریه ټولنې نن (د وږي ۱۲مه) د زلزلې د مصیبت ځپلو د وضعیت په اړه د یوه راپور په خپرولو سره ویلي دي چې په زلزله ځپلو سیمو کې په جوړو شویو موقتي خیمو کې د پنځوسو او سلو ترمنځ ښځو او ماشومانو له صحي خدماتو او نورو ضروري امکاناتو پرته پناه اخیستې ده.

په راپور کې راغلي دي چې له زلزلې ژغورل شوي خلک د سرپناه، خوړو، د څښاک د پاکو اوبو او د روغتیايي خدماتو بېړنیو مرستو ته اړتیا لري.

د ناروې د کډوالو شورا له نړیوالو مرستندویانو غوښتي دي چې په افغانستان کې له دې نوي راغلي بحران سره د مبارزې لپاره دې د مرستو ژمنې ډېرې کړي او د اوږد مهال په مخه په سیمه کې پاتې شي.

رویټرز خبري آژانس د طالبانو په حکومت کې د طبیعي پېښو پرضد د مبارزې د ادارې د رییس احسان الله احسان له قوله خبر ورکوي چې وايي، نن سهار وختي د کومانډو لسګونه سرتېري په هغو سیمو کې راکښته شول چې هیلیکوپټرې په هغو ځایونو کې کېناستلی نه شي.

ښاغلی احسان وايي چې دوی له خوا په یوه جوړ شوي کمپ کې مرستندویې او خدماتي کمیټې د اکمالاتو او بېړنیو مرستو د رسېدو چارې همغږې کوي.

د هغه په وینا د قربانیانو د خښولو، د ټپیانو د لېږد او د پاتې کسانو د ژغورنې لپاره هم دوه مرکزونه فعال دي.

په عین حال کې د سیمې ځینې اوسېدونکي وايي چې سرپناه نه لري. هغوی خوراکي موادو، د څښاک د پاکو اوبو، خیمو او نورو بېړنیو مرستو غوښتنه کوي.

د تېرې یکشنبې په ماښام د افغانستان ختیځ او تر ډېره کونړ ولایت یوې زلزلې چې شدت یې د ریښتر په کچه ۶،۱ درجې و، ولړزاوه. دې زلزلې نور ټکانونه هم لرل. د طالبانو د حکومت د چارواکو په وینا په دې زلزله کې تراوسه له ۱۴۰۰ ډېر کسان مړه او شاوخوا درې زره نور ټپیان شوي دي. خو ملګري ملتونه وايي چې ښايي دا ارقام تردې زیات وي.

یوې بلې زلزلې چې شدت یې ۵،۵ درجې و، پرون یوځل بیا د هېواد ختیځې سیمې ولړزولې خو د تلفاتو په اړه یې څه نه دي ویل شوي دي.

هند د افغانستان له زلزله ځپلیو سره په راتلونکو ورځو کې د نورو مرستو ژمنه وکړه.

د هندي رسنیو په وینا د هند د بهرنیو چارو وزیر ایس جې شنکر دا ژمنه پرون ناوخته وکړه او کابل ته یې د هند د لومړۍ مرستې د رسیدو خبر ورکړ.

ښاغلي شنکر په ایکسپاڼه کې لیکلي، چې د افغانستان له زلزله ځپلیو سره یو ویشت ټنه مرستې چې په دغو کې کمپلې، خیمې، د پخلنځي وسایل، بسترې او یوشمیر نور وسایل د درملو په شمول شته، کابل ته رسیدلې دي.

د هند د بهرنیو چارو وزیر زیاته کړه چې وضعت ته په کتو به په راتلونکو ورځو کې خپلې ځانګړې مرستې د افغانستان په ختیځ کې له زلزله ځپلیو سره وکړي.