له افغانستانه د ټولو بهرنیو ځواکونو د وتلو د بهیر له پیل وروسته، په لومړي ځل بې پیلوټه امریکایي الوتکو د دغه هېواد په شمال کې پر طالبانو حملې وکړې.
دغه حملې د جمعې په ماښام په سپینه ماڼۍ کې د افغانستان د جمهور رییس محمد اشرف غني او د امریکا د جمهور رییس جوبایډن له لیدو کتو څو ساعته مخکې وشوې.
فاکس نیوز د متحده ایالاتو د دفاع وزارت د یو چارواکي له خولې ویلي چې دا دوې حملې د امریکا بې پیلوټه الوتکو په واسطه په بغلان او کندز ولایتونو کې شوي چې طالبانو ته یې مرګ ژوبله اړولې.
پنټاګون تردې دمه په رسمي ډول د دې حملو په اړه څه نه دي ویلي.
د افغانستان د دفاع وزارت مرستیال ویاند فواد امان هم په دې اړه څه نه وايي، خو د هغو عملیاتو په اړه، چې افغان امنیتي ځواکونو ترسره کړي وايي: "په تېرو ۲۴ساعتونو کې په نهو ولایتونو کې د امنیتي ځواکونو په بېلابېلو عملیاتو کې ۲۴۸ طالبان وژل شوي، همدارنګه د افغانستان په شمال کې مو پراخې سیمې او اراضۍ د طالبانو له کنټروله راووېستلې، تېره شپه مو په پکتیا ولایت کې مېرزکه ولسوالۍ له طالبانو بېرته ونیوله، په ټوله کې مو په پکتیا ولایت کې درې ولسوالۍ له طالبانو ازادې کړې، په بغلان کې مو خنجان او دوشي ولسوالۍ هم بېرته ترې ونیولې، همدارنګه په کندز ولایت او پلخمري ښار کې مو هم پرمختګونه روان دي."
په ورته وخت کې د ازادي راډیو سیمه ییز خبریالانو راپور ورکړی چې تېره شپه په بغلان، تخار، کندز او فاریاب ولایتونو کې درنې نښتو دوام درلود او د فاریاب د اندخوی ولسوالۍ په بازار کې ګنو هټیو ته اور اچول شوی.
په ورته وخت کې د پروان امنیه قوماندان عبدالرووف ارزګاني تایید کړه چې د دغه ولایت سیاه ګرد او شینوار ولسوالۍ تېره شپه د طالبانو لاسته لوېدلې دي.
د امریکا د بې پیلوټو الوتکو په وسیله دا حملې په داسې حال کې دي چې د امریکا ولسمشر جو بایډن د افغانستان په وخت تېره شپه له محمد اشرف غني سره په لیدو کتو کې وویل چې پوځیان به یې افغانستان پرېږدي، خو دوی به د افغانستان ملاتړ ته دوام ورکوي.
ښاغلي بایډن ټینګار کړی چې امریکا به 'له افغان ځواکونو نه په اقتصادي او سیاسي برخه کې خپلو مرستو ته" دوام ورکوي.
خو پوښتنه دا ده چې له اونیو وروسته د امریکا د بې پیلوټه الوتکو د برید پیغام څه دی؟
د افغانستان د هوایي ځواک متقاعد جنرال عتیق الله امرخېل دې پوښتنې ته ځواب وايي: "ولسمشر بایډن اعلان وکړ چې د سېپټمبر تر ۱۱مې به موږ وځو، خو په مشروط ډول، دویم یې ویلي چې موږ به هېڅ کله دې ته حاضر نه شو چې کوم ولایت یا ښار د طالبانو لاس ته ولوېږي، دا ډېر واضح پیغام وه طالبانو ته چې امریکا به لا هم د افغانستان له دولت او امنیتي ځواکونو سره مرسته او له دوی دفاع کوي."
د طالبانو یو ویاند ذبیح الله مجاهد ازادي راډیو ته وویل چې دا حملې په بغلان او کندز ولایتونو کې د دوی پر جنګیالیو شوي، خو په خبره یې هېڅ ډول مرګ ژوبله ورته نه ده اوښتې.
ښاغلی مجاهد زیاتوي، دغې ډلې د یادو حملو ځواب ویلی دی.
د افغانستان په شمالي ولایتونه کې دې وروستیو ورځو شپو کې سختې او شدیدې نښتې روانې دي چې د افغان ځواکونو او طالبانو تر منځ ځینې ولسوالۍ هم لاس په لاس شوي دي.
افغان حکومت وايي، امریکا ته د جمهور رییس غني د سفر په پایله کې افغانستان سره د هر اړخیزو همکاریو او تلپاتې ملاتړ ډاډ ورکړل شوی دی.
افغان امنیتي او دفاعي ځواکونو سره د تجهیزاتو ژمنه، د هوايي ځواکونو د ملاتړ او تجهیز ډاډ، په سیاسي، اقتصادي او بشري برخو کې د امریکا مرستې او تلپاتې همکاري هغه څه دي چې حکومتي مسوولان یې د دې سفر د لاسته راوړنو په توګه یادوي.
د حکومت د رسنیو او اطلاعاتو د مرکز مشر دواخان مینهپال ازادي راډیو ته وویل، امریکا د سولې پروسې کې د افغانستان د ملاتړ سربېره، افغان ځواکونو سره د ۳،۳ میلیارډ ډالر مرسته کوي.
دی وايي: "افغانستان د سولې په پروسه کې د افغان حکومت او خلکو تر شاه ولاړه ده. له امنیتي او دفاعي قواوو سره همکارۍ به دوام ولري. امریکا چمتو ده چې له افغانستان سره ۳،۳ میلیارډه ډالر مرسته وکړي او دې برخه کې د سپینې ماڼۍ او کانګرس ژمنه مهمه ده. اقتصادي برخه کې د امریکا همکارۍ اوږدمهاله دي."
جمهور رییس غني هم خپل امریکايي سيال سره تر کتنې وروسته، خبریالانو ته خپل سفر بریالی وباله: "اصلي خبره ساده ده، ایا امریکا افغانستان پرېږدي او یا که د یوه نوي فصل پر بنسټ، افغانستان سره دوست، ملاتړې او هم پیمانه اوسي. د دې پوښتنې ځواب په قطعي ډول مثبت دی. زه باور لرم چې دا سفر یو بریالی سفر و."
د امریکا جمهور رییس جوبایډن هم له خپل افغان سیال سره تر کتنې وروسته وویل، امریکايي پوځیان به وځي، خو له افغانستان سره به د دوی مالي، سیاسي او پوځي ملاتړ تلپاتې وي.
جمهور رییس بایډن دا هم وویل چې افغانان به خپل برخلیک خپله ټاکي، خو امریکا به یې ترڅنګ ولاړه وي.
د افغانستان د ملي امنیت شورا هم له افغان ځواکونو سره د امریکا د هر ډول مرستو هرکلی کوي.
د دې شورا ویاند رحمتالله اندړ ازادي راډیو ته وویل، د مرستو دوام له نړیوالې ټولنې سره د افغانستان د ښو اړیکو ښکارندوی دی.
خو شنونکي بیا د دې سفر په اړه یوه خوله نه دي، ځینې یې له لاسته راوړنو ډک او ځینې بیا د تېرو ژمنو تکرار بولي.
د ولسي جرګې د امنیتي او دفاعي کمېسیون غړې مرسل نبيزاده وايي، دې سفر کې د امریکا هغه ډاډ ترلاسه شوی چې وړاندې مبهم و: "دوی نه یوازې د سږکال او بل کال لپاره د ۳،۳ میلیارډ ډالرو ژمنه کړې، بلکې د هوايي ځواکونو د تجهیز لپاره هغه قراردادیان چې دلته پاتېږي، دا ځواکونه به لا پیاوړي کوي. دغه شان جمهور رییس بایډن ویلي، افغانستان سپینه ماڼۍ کې یو ښه ملګری او دوست لري."
خو شنونکی عبدالباري عارض دا ژمنې د تېرو هغو تکرار بولي: "هغه څه چې افغان ولس یې په تمه و چې د اوسني بد وضعیت څخه د وتلو یا د جګړې د درېدو او د سولې د پرمختګ لپاره کوم مطلب واورېدل شي، هغه و نه شو. دا ژمنې چې د افغان ځواکونو ملاتړ کوي، تکراري دي."
جمهور رییس غني د پنجشنبې په ورځ د امریکا پلازمېنې واشنګټن ډيسي ته ورسېد او هلته یې له خپل ټیم سره یوځای د امریکا جمهور رییس ترڅنګ، د کانګرس له مهمو غړیو، د دفاع وزیر، د استخباراتو د مرکزې ادارې مشر، د ملي امنیت سلاکار او له هغو امریکایانو سره وکتل چې په افغانستان کې یې پوځي خدمت کړی.
د امریکا د متحدو ایالاتونو ولسمشر جو بایډن، له افغانانو غوښتنه وکړه چې د خپل هېواد د راتلونکي په اړه په خپله پرېکړه وکړي.
ښاغلي بایډن دا غوښتنه د افغانستان له ولسمشر محمد اشرف غني او د ملي مصالحې عالي شورا له مشر عبدالله عبدالله سره په سپینه ماڼۍ کې د کتنې پر مهال وکړه.
بل خوا ولسمشر غني، تر پرونۍ کتنې وروسته په واشنګټن ډي. سي کې یوه کنفرانس ته وویل، له افغانستانه د امریکايي ځواکونو د وتلو په باب د ولسمشر بایډن د پرېکړې درناوی کوي: "د دې پرېکړې درناوی کوو. څرنګه چې پرېکړه په دې روحیه شوې چې افغانستان به یوازې نه پرېښوول کېږي او زموږ په اړیکو کې نوی باب پرانیستل شوی، کاملاً راضي یو."
واشنګټن اعلان کړی چې له افغانستانه به امریکايي ځواکونه د سېپټمبر تر ۱۱مې وځي.
تمه ده چې د امریکا ولسمشر جو بایډن به نن جمعه (د چنګاښ ۴مه) په سپینه ماڼۍ کې د خپل افغان ساري اشرف غني هرکلی وکړي.
د افغانستان روان وضعیت ته په پام سره په دې مهم سفر کې له ولسمشر غني سره د ملي مصالحې د عالي شورا رییس عبدالله عبدالله او نور چارواکي هم ملګري دي.
رویټرز خبري اژانس د سپینۍ ماڼۍ د لوړ پوړو چارواکو په حواله خبر ورکوي چې ښاغلی بایډن به له افغان مشرتابه سره په کتنه کې د حکومت د مشرانو ترمنځ د یووالي او پیوستون پر اړتیا ټینګار وکړي.
خو دا پیغام لکه چې مخکې افغان مشرانو ته رسېدلی و چې ولسمشر غني او ښاغلی عبدالله په یوه الوتکه کې واشنګټن ته ولاړل.
د ارګ مرستیال ویاند لطیف محمود ازادي راډیو سره په خبرو کې امریکا ته د ولسمشرغني د سفر اهداف داسې خلاصه کړل: "افغان ولسمشر به له خپل امریکايي سیال سره د افغانستان او امریکا په اړیکو کې د نوي پړاو د پیل، د افغان وسله والو ځواکونو د تجهیز، تمویل او ملاتړ د دوام، د اقتصادي او پرمختیايي مسایلو او ضمنا د بشري حقونو، د تېرو دوو لسیزو د لاسته راړونو او طبعاً د افغانستان د سولې او جګړې په اړه بحث وکړي."
ارګ ویلي دي چې ولسمشر غني به د دې سفر په ترڅ کې د کانګرس له غړو او نورو جګپوړو امریکايي چارواکو سره هم وګوري.
سپینې ماڼۍ واشنګټن ته د افغان مشرانو سفر د امریکا او افغانستان ترمنځ د دوامدار مشارکت نښه بللې ده او په کابل کې د امریکا سفارت پر ټویټر په یوه بیان کې لیکلي چې امریکا به د افغان دفاعي- امنیتي ځواکونو د ملاتړ په برخه کې خپله ونډه ترسره کړي.
د امریکا سفارت افغان وسله وال ځواکونه له ۳۰۰ زره سرتېرو جوړ، قوي او تکړه قوت بللی دی.
د پوهنتون استاد او سیاسي شنونکی نجیب ازاد وايي، د غني او بایډن په کتنه کې د یوه درېیمګړي حکومت د جوړېدو په اړه د خبرو احتمال هم شته.
ښاغلي ازاد زیاته کړه: "ولسمشر غني به له افغان امنیتي دفاعي ځواکونو سره د امریکا د ملاتړ پر دوام، پر ټاکنو یعنې دا چې واک باید د ټاکنو له لارې انتقال شي او د پاکستان پر موضوع، یعنې باید پر پاکستان فشار راوړل شي څو رښتینی رول ولوبوي ټینګار وکړي، خو امریکا ښايي په افغانستان کې د درېیم او بې طرفه حکومت پر جوړېدو چې د یوې نړیوالې ناستې په ترڅ کې رامنځ ته شي ټینګار وکړي."
امریکايي څارونکي هم واشنګټن ته د ولسمشر غني د سفر په اړه په لږ توپیر تقریباً ورته نظر لري.
د وودرا ولسن په تحقیقاتي مرکز کې د جنوبي آسیا د چارو شنونکي مایکل کوګلمن ازادي راډیو ته وویل: "هغه څه چې ولسمشر غني یې له امریکايي چارواکو په تېره له ولسمشر بایډنه غواړي، یو ځل بیا دا ډاډ دی چې امریکا به د خپلو پوځیانو له اېستلو سره سره افغانستان یوازې نه پرېږدي. ولسمشر غني هیله لري چې د افغان پوځ د تمویل او نورو مرستو د دوام ډاډ ترلاسه کړي. همدا راز غواړي چې امریکا یې په پرمختیايي برخه او د سولې په خبرو کې ډيپلوماتیک ملاتړ ته دوام ورکړي."
افغان ولسمشر داسې مهال واشنګټن ته رسېدلی چې په افغانستان کې جګړو نور زور اخیستی او یوځل بیا د یو شمېر ولسوالیو د لاس په لاس کېدو خبرونه ورکړل شوي دي.
په همدې حال کې د امریکا د وسله والو ځواکونو لوی درستیز مارک مېلي د امریکا کانګرس ته ویلي چې امریکايي ځواکونه د طالبانو له پرمختګونو وروسته د افغانستان وضعیت له نژدې څاري.
ښاغلي مېلي ویلي دي چې د افغانستان د ټولو ۴۱۹ ولسوالیو څخه اوس ۸۱ د طالبانو په ولکه کې دي.