نوروز در افغانستان؛ از ممنوعیت طالبان تا دلسردی شهروندان

شماری از باشنده‌گان شهرهای کابل و مزار شریف که در سال‌های گذشته حال‌وهوای جشن نوروز در آن بیشتر احساس می‌شد، می‌گویند امسال احساس نمی‌کنند که نورو باشد.

رسول ملکزی یکی از فرهنگیان و باشنده‌گان شهر مزارشریف ولایت بلخ روز جمعه اول حمل سال ۱۴۰۴ خورشیدی به رادیو آزادی گفت که شهر مزار شریف در خاموشی فرو رفته و خبری از تجلیل از نوروز و سال نو وجود ندارد:

"سال نو قسمی تجلیل می‌شد که این‌جا در روضه مبارک جهنده بلند می‌شد، مردم از مناطق مختلف افغانستان می‌آمدند و این روز به گونه رسمی از سوی حکومت‌ها تجلیل می‌شد، مردم هم از رفتن به دشت‌ها و دیدن جاهای تاریخی لذت می‌بردند، اما از سه سال به این طرف در این روز بلکل خاموشی است، به‌خاطری‌که مطابق به قانون نظام فعلی این روز تجلیل نمی‌شود، از یک طرف ماه رمضان است و از سوی دیگر با توجه به شرایط نه جهنده بلند می‌شود و نه از این روز تجلیل می‌شود."

در سال‌های گذشته مزار شریف، مرکز ولایت بلخ روضۀ حضرت علی، میزبان برنامۀ رسمی برای تجلیل از این روز بود.

مردم و مقام‌های دولتی در این مراسم با بلند کردن جهنده به استقبال سال نو می‌رفتند.

در این مراسم بسیاری مردم از ولایت‌های مختلف به مزار شریف می‌رفتند و پس از آن در میله گل سرخ شرکت می‌کردند.

فریبا نوری یک باشنده شهر کابل می‌گوید، از شرایط دل‌سرد شده و مثل سابق شور و شوق تجلیل از نوروز را ندارد: "من خود شخصاً تصمیم می‌گرفتم برای تهیه هفت سین و سمنک فامیل‌ها را خبر می‌کردیم، یک دو روز پیش از نوروز به خاطر جهنده بالا به روضه شریف می‌رفتیم، کیفیت و لذتی را که چهار سال قبل داشتیم، حالا حتی تصورش را هم نمی‌کنم، رسم و رواج‌های که مردم به میله و سیل و سیاحت می‌رفتند، حالا فکر نمی‌کنم دل مردم آنقدر خوش باشد که به این رسم و رواج‌ها بپردازند."

محمد طاهر یک باشنده دیگر شهر کابل نیز می‌گوید ضعف اقتصاد سبب شده تا در چند سال اخیر اصلاً به نام سال نو کاری را انجام ندهد و در خانواده‌اش از نوروز تجلیل کند: "ما امسال برای سال نو هیچ تدابیر خاص نگرفتیم، بخاطری‌که اقتصاد ضعیف است، توانمندی این را نداشتیم تا کدام عنعناتی را که ما مردم داشتیم انجام بدهیم، هیچ معلوم نمی‌شود که برای ما سال نو شده‌است، چون اقتصاد ضعیف است، لباس تهیه نکردیم، هفت میوه نگرفتیم، حتی تبریکی به کسی نداده ایم."

مردم همچنان می‌گویند که با وجود مشکلات و محدودیت‌های اقتصادی، یکجا شدن همزمان نوروز با ماه رمضان و نزدیک شدن عید سبب شده تا از آمادگی‌های معمول این جشنواره صرف نظر کنند، زیرا تمرکز شان بیشتر روی تجلیل از عید است.

حکومت طالبان پس از به قدرت رسیدن دوباره در اگست سال ۲۰۲۱ میلادی، نوروز را از تعطیلات رسمی حذف کرده، اما اعلام کردند که مردم می‌توانند به طور خصوصی آنرا جشن بگیرند.

ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی حکومت طالبان در آن زمان به رادیو آزادی گفته بود که نوروز دیگر به‌عنوان یک مراسم دولتی در افغانستان برگزار نخواهد شد، اما مردم از برگزاری به گونه شخصی آن منع نخواهد شد.

در سال‌های گذشته، مردم افغانستان با برگزاری مراسم مختلف و آمادگی‌های ویژه از فرا رسیدن سال نو خورشیدی و میله عنعنوی نوروز تجلیل می‌کردند.

آنان دسترخوان هفت‌سین آماده می‌کردند، سمنک می‌پختند و برای گرامیداشت از نوروز، پیشاپیش به شهر مزار شریف مرکز ولایت بلخ می‌رفتند تا با بلند کردن جهنده در روضه منسوب به حضرت علی و بر پایی بازی‌های بزکشی، ورزش‌های رزمی و موسیقی از این روز و آمدن سال نو تجلیل کنند.

از نوروز و سال نو خورشیدی نه‌تنها در افغانستان، بلکه در شماری از کشورهای دیگر نیز جشن گرفته می‌شود.

جشن نوروز به تاریخ ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۹ میلادی در فهرست «میراث مشترک ناملموس فرهنگی یونسکو» ثبت شد.