دلیل این اتفاق را کارشناسان بحران افزایش سریع نفوس، تغییر اقلیم و مدیریت نادرست آب می‌دانند.
موسسۀ غیر دولتی مرسی کورپس گفته است که در یک دهۀ گذشته سطح آب زیرزمنی کابل تا به ۳۰ متر کاهش یافته است.
از دو دهه قبل تا حالا حدود ۱۴۰ متر سطح آب زیرزمینی پایین آمده
نجیب الله سدید، کارشناس مدیریت آب که اکنون در جرمنی زندگی میکند، چشم‌دید خود را از کاهش سطح آب در کابل اینگونه حکایت میکند: "ما در کابل خانه داشتیم، در یک منطقۀ کابل که قبلاً نیزار بود و کاملاً در سطح زمین دو متر آب ایستاده بود. بعد از این که سالها گذشت، آنجا اجازه دادند خانه ساخته شود. آن زمان آب چاه بیرون می‌آمد و در روی زمین آب سرازیر می‌شد. حالا از حویلی خود و از فامیل خود برای شما می‌گویم که بیشتر از ۱۴۰ متر آب خشک شده. یعنی فکر کنید که از دو دهه قبل تا حالا حدود ۱۴۰ متر سطح آب زیرزمینی پایین آمده که واقعاً یک فاجعه است".
تقاضا برای آب زیرزمینی در شهر کابل خیلی بالاست.
باشنده های کابل سالانه ۴۴ ملیون متر مکعب آب از منابع زیرزمینی استخراج می‌کنند و این مقدار آب، دو برابر آبیست که می‌تواند دوباره در زیر زمین ذخیره شود.
نفوس کابل نیز که در سال ۲۰۰۰ میلادی حدود ۲ ملیون بود، اکنون به بیش از ۶ ملیون نفر رسیده است.
نجیب الله سدید می‌گوید که بخش بزرگ آب کابل در گل‌خانه ها و شرکت های بزرگ تولید نوشابه به مصرف می‌رسد.
"ما بیشتر از ۴۰۰ هکتار گل خانۀ سبزیجات را در کابل جا داده ایم که باید به خارج از کابل انتقال پیدا کنند. در کابل آب نیست. شرکت های نوشابه، حوض های بسیار بزرگ آببازی، موترشویی های بزرگ در کابل استند. این ها همه سوء مدیریت اند که باید در مورد شان اقدام جدی صورت بگیرد".
به گفتۀ اقای سدید، تنها شرکت الکوزی، که بزرگترین شرکت تولید نوشابه های غیر الکولی در کابل است، حدود یک ملیون متر مکعب آب زیرزمینی کابل را استفاده میکند.
سازمان ملل متحد گفته است که اگر اقدام عاجل نشود، آب زیر زمینی کابل تا سال ۲۰۳۰ کاملاً خشک خواهد شد و این اتفاق خطر حیاتی را متوجه باشنده های کابل میکند و سبب مهاجرت گسترده می‌شود.
رحمت الله یک باشندۀ کابل که در گذشته در خانۀ خود چاه داشت، اکنون باید منتظر تانکرهای آب باشد تا آب بخرد.
هر روز منتظر تانکر استیم که بیاید و برای ما مقدار کافی آب بیاورد
"چهل متر چاه کنده بودیم. تنها ما نی همسایه ها نیز همینگونه چاه کنده بودند. حالا آب خشک شده و به شدت با خشکسالی مواجه هستیم. هر روز منتظر تانکر استیم که بیاید و برای ما مقدار کافی آب بیاورد که مشکل خود را حل کنیم. از دولت این تقاضا را داریم که برای این مشکل ما یک راه حل پیدا کند".
شمار زیادی از باشنده های کابل هم استند که از نگاه مالی توان خرید آب را ندارند، به حدی که به گفتۀ یک باشندۀ کابل، شماری حتی باید بین غذا و آب یکی را انتخاب کنند.
این باشندۀ کابل که به دلیل نگرانی های امنیتی، نخواست نامش در گزارش ذکر شود به رادیو آزادی گفت که ماهانه ۲۱ هزار افغانی معاش دارد و حد اقل ۵۰۰۰ افغانی آن را خرج آب میکند.
او می‌گوید که در کنار هزینۀ خانوادۀ ۱۰ نفری، پرداخت این مقدار پول برای آب برایش خیلی مشکل است.
مشکل دیگر در افغانستان، کمبود آب پاک است که به گزارش سازمان ملل متحد، ۸۰ درصد افغانها دسترسی به آپ پاک و قابل نوشیدن ندارند.
کارشناسان می‌گویند که آب های زیرزمینی در بخشهای زیاد کابل با آب چاه های بدرفت آلوده شده و زهری اند.
راه حل های ممکن
به گزارش بانک جهانی، پیش از حاکمیت دوبارۀ طالبان بر افغانستان در سال ۲۰۲۱، دولت جمهوری مخلوع نزدیک به ۴ ملیارد دالر از تمویل کننده های بین المللی دریافت کرد تا بالای سکتور آب رسانی هزینه کند.
بانک جهانی می‌گوید با وجود این هزینۀ بالا هنوز سیستم آب‌رسانی، نه تنها در کابل، بلکه در تمام افغانستان خیلی ابتدایی و ناکارا است.
کارشناسان اما باور دارند که هنوز ممکن است وضعیت کابل را تغییر داد.
در بسیاری سفره های آبی متاسفانه وضعیت کاملاً به حالت گذشته بر نمی‌گردد
نجیب الله سدید به این باور است "برای بسیاری سفره های آبی متاسفانه وضعیت کاملاً به حالت گذشته بر نمی‌گردد، اما سفره های عمیق را هنوز فرصت داریم (احیا کنیم). ما باید از خارج از کابل، این شهر را تامین آب کنیم. موسسۀ جایکا یک سروی انجام داده بود در بارۀ سفره های آبی سیاد که در آنجا سه رودخانه - سالنگ، غوربند و پنجشیر – وجود دارند و از آنجا باید برای کابل آب تامین کنیم، تا بتوانیم از یک طرف فشار را بالای سفره های آبی کابل کم بسازیم و از طرف دیگر به سفره های آبی کابل فرصت بدهیم که دوباره، به مرور زمان، احیا شوند".
در ماه اپریل وزارت انرژی و آب حکومت طالبان گفت که در انتظار تصویب بودجۀ دولت است تا با استفاده از آن پروژۀ انتقال آب از حوزۀ آبی پنجشیر به کابل را تطبیق کند و همزمان گفت که برای این پروزه به حدود ۱۷۰ ملیون دالر سرمایه گذاری دیگر هم نیاز است.
اما در درازمدت، آقای سدید پیشنهاد میکند که کار باید بالای بند شاه‌توت، در ۳۰ کیلومتری جنوبغرب کابل، به نتیجه برسد.
پیش بینی می‌شود که با تکمیل کار بالای بند شاه توت، برای ۲ ملیون باشندۀ کابل آب نوشیدنی فراهم خواهد شد.
"در درازمدت، تا وقتی که بند شاه‌توت ساخته نشود نمی‌توانیم چاه های جذبی مصنوعی بسازیم و توسط آن سفره های آبی کابل را دوباره احیا کنیم"، سدید افزود.
در سالهای گذشته سازمانهای امداد رسان، از جمله کمیتۀ بین المللی صلیب سرخ و صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد، شماری از پروژه های را روی دست گرفتند تا آب آشامدینی پاک را به صد ها هزار نفر فراهم کنند.
یکی از این پروژه ها نصب ۱۳۱۵ پمپ دستی آب و ۱۸۸۸ دستگاه تصفیۀ آب بود که در چندین ولایت افغانستان عملی شد.
اما با وجود این همه تلاشها به نظر می‌رسد که اگر اقدام عاجل صورت نگیرد کابل ممکن است با یک بحران سخت بشری دچار شود، به این معنا که ۳ ملیون نفر، تقریباً نیم نفوس کابل، مجبور به ترک پایتخت خواهند شد.
