این کارشناسان در گزارشی که به تازگی در شبکه‌ای ایکس خود منتشر کرده گفته اند، از زمان آغاز درگیری میان ایران و اسرائیل به تاریخ ۱۳ جون ۲۰۲۵ تا کنون، صدها تن از اتباع خارجی، به‌ویژه شهروندان افغان، کاربران رسانه‌های اجتماعی، خبرنگاران، مدافعان حقوق بشر و اعضای اقلیت‌های قومی و مذهبی به اتهام "جاسوسی" در ایران بازداشت شده‌اند.
در این گزارش همچنین آمده است که این وضعیت، روند اخراج مهاجران افغان از ایران را به‌گونه‌ی چشم‌گیر افزایش داده است.
تنها در ماه جون، ۲۵۶ هزار تن به افغانستان بازگردانده شده‌اند
براساس معلومات ارائه‌شده در گزارش کارشناسان سازمان ملل متحد، تنها در ماه جون، ۲۵۶ هزار تن به افغانستان بازگردانده شده‌اند؛ آن‌هم در حالی‌که به گفتهء این کارشناسان نگرانی‌های جدی در مورد تهدیدهای امنیتی در این کشور وجود دارد.
ریچارد بنیت، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر افغانستان و یکی از این کارشناسان، با بازنشر این گزارش در شبکه اجتماعی ایکس، از رفتار خشونت‌بار با مهاجران افغان در ایران انتقاد کرده و افزوده است که آنان با برخوردهای اهانت‌آمیز مواجه اند.
در همین حال، شماری از این مهاجران در صحبت با رادیو آزادی گفته‌اند که پس از آغاز درگیری‌ها میان ایران و اسرائیل، وضعیت برای‌شان به شدت بحرانی شده و حتی از ترس بازداشت و آزار و اذیت، نمی‌توانند از خانه بیرون شوند.
یکی از این مهاجران ساکن تهران که به‌دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود، در گفت‌وگو با رادیو آزادی گفت که پدرش، پس از پایان اعتبار ویزه‌ی اقامتش، از سوی پولیس ایران به اتهام جاسوسی بازداشت و سپس از این کشور اخراج شده است.
پدرم که اقامتش تمام شده بود، به جرم جاسوسی دستگیر و شکنجه شد
او افزود که اعتبار ویزه‌ی خودش نیز به پایان رسیده و اکنون همانند یک زندانی، مجبور است در خانه بماند و جرأت بیرون‌شدن را ندارد: "پدرم که اقامتش تمام شده بود، به جرم جاسوسی دستگیر و شکنجه شد، پایش را نیز زنجیر بسته بودند و برایش غذا و آب نداده بودند، چند روز در بازداشت پولیس ایران بود و بعدا به افغانستان اخراج شد، وضعیت در اینجا برای مهاجرین افغان خیلی خراب است، کسانی که کارت اقامت ایران را ندارند همه را به اتهام جاسوسی بازداشت و به افغانستان می فرستند. "
یکی دیگر از مهاجرین افغان در ایران که او نیز نخواست به دلیل مشابه نامش در گزارش ذکر شود، می‌گوید از بیش از دو هفته بدین سو، اذیت و آزار و اخراج مهاجرین ازین کشور به شدت افزایش یافته است: "بدبختانه مهاجرین در حالت بسیار بد قرار دارند، یک هفته دو هفته شده که این روند جریان دارد، حتی کسانی که نگهبان هستند یا در شرکت کار می‌کنند، بسیار به ترس و لرز می‌روند، بیشتر دوست های ما را هم اخراج کرده اند، واقعا وضعیت خیلی نگران کننده است امیدوارم این وضعیت تغییر کند."
واقعا وضعیت خیلی نگران کننده است امیدوارم این وضعیت تغییر کند
این در حالی‌ست که ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شوند که در آن‌ها رفتار تحقیرآمیز و نادرست برخی افراد با مهاجران افغان به تصویر کشیده شده است، اما رادیو آزادی نمی‌تواند به‌گونه‌ی مستقل، زمان و مکان دقیق این ویدیوها را تأیید کند.
روند بازداشت و اخراج اجباری مهاجران افغان از ایران، به‌ویژه پس از آغاز درگیری‌های اخیر، به‌گونه‌ی چشم‌گیر افزایش یافته است؛ امری که نگرانی نهادهای بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد را برانگیخته است.
کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (یوان‌اچ‌سی‌آر) بازگشت بی‌پیشینه‌ی پناهجویان به افغانستان را بخشی از یک "بحران پیچیده‌ی بشری" عنوان کرده و گفته است که از تاریخ ۱۳ جون به این‌سو، روند برگشت مهاجران افغان از ایران به‌شکل بی‌سابقه‌ای شدت گرفته است.
به گفته‌ای این سازمان تنها در تاریخ اول جولای، بیش از ۴۳ هزار پناهجوی افغان از ایران به افغانستان بازگشته‌اند.