اول دسمبر، روز جهانی ایدز، در حالی فرا می‌رسد که در جامعه افغانستان این بیماری یک چالش جدی و تابو تلقی می‌شود و مردم از صحبت درباره آن خودداری می‌کنند.
برقراری روابط جنسی غیرمحافظت شده یکی از عوامل اصلی ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی است، به همین دلیل بسیاری از بیماران در افغانستان تلاش می‌کنند بیماری خود را پنهان کنند.
اما ویروس اچ‌آی‌وی فقط از طریق روابط جنسی نا ایمن منتقل نمی‌شود، بلکه عوامل دیگری نیز وجود دارد که از طریق آن‌ها این ویروس وارد جریان خون فرد سالم می‌شود. استفاده از سرنگ‌های آلوده، تیغ‌هایی که برای اصلاح موی به کار می‌روند، وسایل که در معاینه خانه‌های داکتران دندان استفاده می‌شود که اگر قبلاً توسط افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی استفاده شده باشد و دوباره ضد عفونی نشده باشند، اهدای خون توسط افراد مبتلا و انتقال ویروس از مادر آلوده به جنین و کودک از طریق شیر مادر، از جمله عوامل دیگر انتقال این ویروس به شمار می‌روند.
یک فرد زمانی به ایدز مبتلا می‌شود که ویروس اچ‌آی‌وی، که از فرد بیمار به فرد سالم منتقل می‌شود، سیستم ایمنی بدن او را به‌شدت آسیب بزند.
با این حال، در بسیاری از موارد، تشخیص به‌موقع و درمان مؤثر می‌تواند از پیشرفت ویروس و تبدیل‌شدن آن به بیماری ایدز جلوگیری کند و افراد مبتلا می‌توانند زندگی طولانی داشته باشند.
روز جهانی ایدز برای افزایش آگاهی در مورد بیماری ایدز نام‌گذاری شده، اما در افغانستان به دلیل کم‌توجهی به اطلاع‌رسانی عمومی، مردم اطلاعات اندکی در این زمینه دارند.
برخی از افرادی که اعضای خانواده‌‌های شان درافغانستان به این بیماری مبتلا شده‌اند می‌گویند افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی از ترس اینکه دیگران متوجه بیماری آن‌ها شوند، از درمان خودداری می‌کنند.
یکی از این افراد که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش در گزارش ذکر شود، به شرط تغییر صدایش به رادیو آزادی گفت که عمه‌اش پس از درمان دندان‌هایش به این ویروس مبتلا شد:
«همه‌چیز را پنهان می‌کرد چون می‌دانست این بیماری اسم بدی دارد. اگر کسی هم به آن مبتلا باشد، نمی‌گوید. به همین دلیل، او مخفیانه درمان می‌کرد، اما خیلی ضعیف شده بود. وضعیتش وخیم شد و به همین خاطر فوت کرد.»
یک زن دیگر نیز که به دلیل مشکلات خانوادگی نخواست نام و صدایش در گزارش ذکر شود، به رادیو آزادی گفت که شوهرش که معتاد است، پس از استفاده از سرنگ آلوده به این ویروس مبتلا شده است.
او گفت به دلیل مشکلات اقتصادی و ترس از اینکه دیگران از بیماری او باخبر شوند، شوهرش از درمان خودداری کرده است.
در همین حال، برخی از کارشناسان اجتماعی نیز بر ضرورت افزایش آگاهی عمومی در این زمینه تأکید می‌کنند.
یکی از این کارشناسان، مجیب لحاظ، در گفت‌وگو با رادیو آزادی گفت:
«افغانستان یک جامعه سنتی و فرهنگی است و مردم معمولاً به دلیل برخوردهای اجتماعی با چنین مسائلی، به روش‌های مختلفی واکنش نشان می‌دهند. حتی خود را به کام مرگ می‌اندازند، اما به دلیل ترس از برخوردهای اجتماعی، یا درمان نمی‌کنند یا به آن توجه نمی‌کنند. مشکل این است که در جامعه آگاهی وجود ندارد. مسئولیت اصلی افزایش آگاهی عمومی بر عهده مقامات رسمی است. علاوه بر آن، فعالان مدنی و اجتماعی، رسانه‌ها، امامان مساجد، انجمن‌های فرهنگی و اقشار مختلف در این زمینه مسئولیت دارند تا آگاهی عمومی ایجاد شود و از پیامدهای بسیار خطرناک جلوگیری شود.»
در مورد تعداد افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی، تداوی آن‌ها و برنامه‌های آگاهی‌دهی عمومی در این زمینه، از سخنگوی وزارت صحت عامه حکومت طالبان، شرافت زمان، پرسیدیم، اما او به پرسش‌های رادیو آزادی پاسخ نداد.
در همین حال، برخی از داکتران بیماری‌های ساری می‌گویند افرادی که به ویروس اچ‌آی‌وی مبتلا هستند، هرگز نباید بیماری خود را پنهان کنند و در کنار درمان، باید به راه‌های جلوگیری از انتقال این ویروس به دیگران نیز توجه کنند.
دکتر فریدالله عمری، متخصص شفاخانه ملی تخصصی انتانی در کابل، در این مورد به رادیو آزادی گفت:
«این افراد نباید بیماری خود را پنهان کنند، زیرا اگر خدای‌ناکرده فردی مبتلا به اچ‌آی‌وی بیماری خود را مخفی کند و دیگران را نیز مبتلا کند، و آن‌ها باز افراد دیگری را مبتلا کنند، گناه همه خون‌ها به گردن او خواهد بود. بنابراین، فرد مبتلا نباید بیماری خود را پنهان کند و دیگران نیز نباید به بیمار توهین کنند یا او را سرزنش کنند، زیرا این یک بیماری واگیردار است و ما نباید نسبت به بیمار حس بدی داشته باشیم.»
اول دسمبر به‌عنوان روز جهانی ایدز در سال ۱۹۸۸ از سوی سازمان جهانی صحت (WHO) به منظور افزایش آگاهی و احترام به افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی نام‌گذاری شد.
سازمان ملل متحد به مناسبت این روز گفته که جهان می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ به تهدید ایدز به‌عنوان یک خطر برای سلامت عمومی پایان دهد.
شعار روز جهانی ایدز در سال ۲۰۲۴ (مسیر حقوق را انتخاب کن، سلامت من، حق من) اعلام شده که بر اهمیت حقوق بشر در این زمینه تأکید شده و از رهبران جهان و شهروندان می‌خواهد تا به نابرابری‌هایی که مانع پیشرفت می‌شود، رسیدگی کنند.