تجاران جلغوزه از کمرنگ بودن بازارهای این میوه خشک مشهور افغانستان شکایت دارند و می‌گویند که نسبت به سال‌های گذشته، سود قابل قبولی از جمع‌آوری جلغوزه به دست نمیاوردند.
"بازار خوب نیست، اگر فرصت راه‌های هوایی برای ما فراهم نشود، ما باغداران بسیار متضرر خواهیم شد."
رحیم، یک تاجر جلغوزه از ولایت پکتیا است او به رادیو آزادی گفت که حاصلات جلغوزه فراوان است اما فروشات آنان اندک است.
شماری از تجار جلغوزه می‌گویند که نسبت به سال‌های گذشته سود رضایت بخشی از فروش این میوه خشک عایدشان نمی‌شود و بازار مناسب برای آن وجود ندارد.
علی مرخان، تاجر جلغوزه از ولایت خوست که از ۲۸ سال به این‌سو در این عرصه فعالیت دارد، به رادیو آزادی گفت:
" امسال کسانی که جلغوزه را جمع‌آوری کرده‌اند بسیار متضرر شده‌اند. اگر ما قراردادهای مستقیم با کشورهای دیگر داشته باشیم تا جلغوزه را به نام خود صادر کنیم، خیلی بهتر خواهد بود، اما چنین چیزی وجود ندارد و فقط به چین ارسال می‌شود و چین آن را به نام خود به کشورهای دیگر صادر می‌کند."
نواب امیرزی، رئیس اتاق تجارت و صنایع خوست می‌گوید که امسال ۱۵ هزار تن جلغوزه که پنج تن بیشتر از حاصلات سال گذشته است، در این ولایت جمع آوری شده، اما او نیز از نبود بازار لازم شاکی است.
"امسال تولیدات جلغوزه بسیار زیاد است، تنها از خوست ۱۵ هزار تن تولید جمع‌آوری شده است. متأسفانه یک تُن آن به چهارصد هزار افغانی فروخته می‌شود. صادرات آن به بازار جهانی به اندازه‌ای که لازم است، اکنون در سطح مطلوب نیست."
مسئولان اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان با آن که می‌گویند نرخ جلغوزه در بازار جهانی نسبت به گذشته کاهش یافته و بازارهای لازم برای آن وجود ندارد، اما می‌گویند تلاش می‌کنند تا از طریق دهلیزهای هوایی زمینه صادرات این محصول را بیشتر کنند.
خان جان الکوزی، معاون این اتاق در صحبت با رادیو آزادی گفت یکی از موانع مهم صادرات این میوه خشک به بازار جهانی مشکلات ترانزیتی است.
"در نظام قبلی، جلغوزه از طریق دهلیزهای هوایی صادر می‌شد که ۶۰ درصد هزینه‌اش توسط «یو اس ای ای دی» تأمین می‌شد و ۴۰ درصد آن برای بازرگانان خود ما بود. در آن زمان هم به اروپا و هم به دبی و کشورهای عربی و هند صادر می‌شد و بخش عمده‌ای هم به چین ارسال می‌شد. اکنون تنها صادرات آن به چین توسط بخش خصوصی انجام می‌شود."
امام الدین احمدی سخنگوی وزارت تجارت طالبان، به سوالات رادیو آزادی در باره صادرات جلغوزه به بازارهای جهانی و شکایت‌های تجار افغان پاسخ نداد، اما پیشتر در ماه میزان سال ۱۴۰۱، این وزارت اعلام کرده بود که افغانستان سالانه بین ۴ تا ۸ هزار تن جلغوزه به چین صادر می‌کند.
این اظهارات و شکایت‌ها در حالی مطرح می‌شود که تجار جلغوزه می‌گویند که اکنون قیمت یک کیلو جلغوزه در بازارهای افغانستان به ۱۹۰۰ افغانی رسیده و مردم می‌گویند که به دلیل مشکلات اقتصادی نمی‌توانند آن را خریداری کنند.
نظیفه یک باشنده کابل در این مورد به رادیو آزادی گفت:
"سال‌های قبل که کار ما خوب بود میتوانستیم جلغوزه سیاه بخریم حال چوب زمستان ره خریده نمیتانیم باز چه برسه که جلغوزه سیاه بخریم."
طیب یکی دیگر از باشنده‌های شهر کابل هم چنین می‌گوید:
"قیمت جلغوزه بسیار بلند است. هرچند برداشت آن هم سالانه از جنگلات زیاد است ولی به همان اندازه قیمت اش بالا میره مردم نمیتانه خریده باید تجارای جلغوزه انصاف داشته باشند تا مردم بتوانند از محصولات کشور استفاده کنند."
داکتران ارزش‌های ویتامینی این میوه خشک را برای بدن انسان، به ویژه برای سلامت استخوان‌ها، دندان‌ها و ذهن آرام بسیار مفید می‌دانند.
دکتر عبدالمنیر، متخصص داخلی عمومی گفت:
" مهمتر از همه موجودیت ویتامین k در جلغوزه است که در صورت نبود این ویتامین در بدن انسان، در صورت خونریزی، متوقف ساختن خون خیلی مشکل می‌شود. این میوه همچنین دارای منرال مهم فاسفورس است که برای استخوان‌ها و دندان‌های انسان بسیار مفید است. جلغوزه همچنین مکانیسمی دارد که برای کنترل فشار خون بسیار مهم است."
جلغوزه که مشهور به جلغوزه سیاه و معروف به «طلای سیاه» افغانستان هم است، درختان جلغوزه بیشتر در ولایت‌های پکتیا، پکتیکا، خوست، کنر، نورستان، لغمان، کاپیسا، سوربی کابل و ولسوالی ازرۀ لوگر رشد می‌کند، اما منبع اصلی آن ولایت خوست دانسته می‌شود.
علی خان، یک تاجر افغان در مورد چگونگی روند جمع‌آوری آن به رادیو آزادی گفت:
"ما ابتدا بررسی می‌کنیم که زمان جمع‌آوری فرا رسیده است. سپس از درختان کوه‌ها میوه‌ها را جمع‌آوری کرده و به خانه‌ها می‌آوریم. بعد آنها را روی زمین پهن می‌کنیم تا خوب خشک شوند و رنگ بگیرند. سپس آنها را در معرض نور خورشید قرار می‌دهیم تا میوه‌ها باز شوند و در نهایت آنها را تمیز می‌کنیم."
هرچند در سال ۱۳۹۵ یک کارخانه برای پروسس جلغوزه در خوست تأسیس شد، اما نواب امیرزی، رئیس اتاق تجارت و صنایع خوست، می‌گوید متأسفانه آنها هیچ کارخانه‌ای برای پروسس آن ندارند و مردم جلغوزه را به شکل ابتدایی و با دست جمع‌آوری و تمیز می‌کنند.
شایان ذکر است که جلغوزه افغانستان در دوران جمهوری مخلوع به دلیل صادرات با کیفیت بالا در سطح جهانی شهرت یافته بود.
محمد اشرف غنی رئیس‌جمهور پیشین به تاریخ ۱۵ عقرب ۱۳۹۷ به طور رسمی یک دهلیز هوایی برای صادرات جلغوزه به چین افتتاح کرد و آن زمان اعلام کرد که ۱۵ عقرب هر سال به عنوان روز ملی جلغوزه جشن گرفته خواهد شد، در آن زمان قیمت ۲۵ کیلوگرام جلغوزه ۵۰ هزار افغانی بود.
اما پس از تسلط دوباره طالبان بر افغانستان و بسته شدن دهلیزهای هوایی و قطع ارتباط مستقیم اکثر کشورها به ویژه کشورهای اروپایی با افغانستان، نه تنها بر صادرات جلغوزه بلکه بر بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی دیگر نیز تأثیر منفی گذاشته است.